Complimenten

 "Giri is the most congratulated player ever to win Wijk" was een tweet van enkele weken geleden door de Macedonische grootmeester Alexander Colovic. Ik start dit artikel met een vreemde quote om de lezer onmiddellijk naar de kern van dit nieuw artikel te leiden. In het schaken is het uiterst vreemd om felicitaties of ruimer genomen complimenten te krijgen of te geven aan elkaar. 

Alexander had nooit eerder iemand zoveel felicitaties of complimenten zien krijgen na een tornooiwinst vandaar de tweet. Giri zelf bevestigt ook in een recent interview op chessbase dat felicitaties allesbehalve normaal zijn in het schaken en vaak zelfs fake : "I didn't feel he was happy for me at all" toen Carlsen hem feliciteerde na de tornooiwinst.

Dat is geen goede reclame voor het schaken maar het wordt nog erger als we inzoomen op de partijen zelf. Ik kan mij niet herinneren wanneer voor het laatst nog een speler mij gefeliciteerd heeft nadat ik de onderlinge partij gewonnen had. Dat moet lang geleden geweest zijn of speel ik zo slecht dat ik die nooit verdien?

Nu ik moet toegeven dat ik zelf ook wel karig ben met felicitaties. Als ik door een blunder een partij verlies dat zie ik geen reden om mijn tegenstander te feliciteren. Of laatst was ik evenmin blij toen ik doorhad dat mijn tegenstander mijn blog had gebruikt om een groot competitief voordeel in de onderlinge partij te verkrijgen. Er is niets mis mee uiteraard met dat te doen maar verwacht niet dat ik iemand daar een compliment zal voor geven.

Anderzijds ik hou van het schaken en kan echt wel mooi schaak appreciëren wanneer ik het zie (herinner mijn artikel De schoonheidsprijs). Op zulke momenten zal ik dan ook mijn tegenstander oprecht feliciteren en/ of een compliment geven. Zo leed ik onlangs een heel pijnlijke nederlaag door een 12 jarige (zie fidetitels) maar achteraf vertelde ik hem dat ik vanaf nu voor hem zou supporteren voor zijn IM-norm. Hij had mij alle hoeken van het bord laten zien en dat vond ik echt wel indrukwekkend.

Echter nog extremer was mijn partij uit de 4de ronde in Cap d'Agde tegen de Franse IM Mahel Boyer. Ik kreeg mijn voorbereiding op het bord, bouwde dit voordeel uit tot winst +3 maar kon het achteraf toch nog opbrengen om mijn tegenstander te feliciteren met "Bien joué" nadat ik had verloren.  Was dit terecht of niet, oordeel zelf!

Als je na 15 minuten nadenken niet 18.Tg1 vindt dan moet je achteraf niet janken dat je winst gemist hebt. Het vergt vooral talent om in zulke dubieuze opening toch de tegenstander lastige problemen te laten oplossen. Vervolgens was ik ook erg gecharmeerd hoe mijn tegenstander elke remise uit de weg ging. Dit deed hij door enorme risico's te nemen maar ook door hoogst creatief spel. 21...Ta3 is niet goed maar wat een fenomenale zet om de partij te laten exploderen. Het kwaliteitsoffer 25...Txc3 is objectief evenmin goed maar opnieuw toont het ongelooflijk veel lef en zelfvertrouwen van mijn tegenstander. 30...g5, 33...h5 zijn dubieus maar verhogen de inzet om maar te zwijgen van de totaal gemiste combo 37...Pc4+. Op een (absoluut te vergeven) hapering na, speelde Mahel het eindspel perfect en vooral ongelooflijk snel. Kortom petje af voor dit talent. Als hij eens begint te werken aan de openingen dan lijkt mij de grootmeestertitel puur een formaliteit.

Zo goed/ mooi zal ik nooit kunnen schaken. Ik ken mijn grenzen maar dat wil niet zeggen dat ik niets kan tonen. Zo kreeg ik laatst een heel mooi compliment van de heel ervaren Russische grootmeester Andrei Shchekachev nadat onze onderlinge partij beëindigd was : "You outplayed me" of vrij vertaald in het Nederlands "Je hebt mij weggespeeld in de partij". Zulk soort compliment krijg je echt niet elke dag en al zeker niet van een grootmeester/ professional die meer dan 200 punten hoger gekwoteerd is. Bovendien had hij wit en verloor hij net zijn laatste kans op een geldprijs door de remise. Ik toon de partij verder waar we in het vorig artikel gestopt zijn.

Andrei is 4 jaar ouder dan ik dus wij behoren nog tot een generatie die afbreken, langzamer schaken,... gekend hebben. Ik krijg de indruk soms dat bij de jonge generatie enkel nog punten telt en men nog nauwelijks schoonheid kan herkennen. Ik sluit daarom ook af met de vraag naar de lezers. Welk compliment heb je laatst gekregen of gegeven? Wat zou het schaken toch een pak leuker zijn als we daar ook iets vaker aandacht kunnen aan schenken.

Brabo

Eten en drinken deel 4

In 2021 organiseerde ik voor het eerst een groot schaaktornooi (zie De tornooiorganisator). Het was een harde maar ook mooie ervaring. Ondanks het "slechts" online was, heb ik er toen persoonlijk veel tijd ingestoken. Zonder inschrijvingsgeld en met (zeer beperkte) prijzen uitbetaald deels uit eigen zak, was het pure liefde voor het schaakspel.

Zulke aanpak werkt uiteraard niet bij een fysiek internationaal schaaktornooi. Tenzij je een rijke filantroop bent/ kunt strikken, moet je als organisator heel nauwgezet het kostenplaatje in het oog houden. Je zou niet de eerste organisator van een schaaktornooi zijn die achteraf een financiële kater overhoudt (ik herinner mij ooit de saga van een torenhoge brandverzekering voor het Brugse Belfort waar men op voorhand geen rekening mee had gehouden). Door binnen de eigen club vrijwilligers te ronselen worden de kosten gedrukt. Met het aanbieden van eten en drinken tijdens het tornooi probeert men extra inkomsten te genereren.

Echter de Belgische wetgeving is heel streng als het catering betreft. Het is veelal organisatorisch oninteressant om (goedkoop) een gezonde warme maaltijd aan te bieden. Broodjes, soep en een bordje spaghetti is vaak het maximaal haalbare dat je door de vrijwilligers kunt laten klaarmaken. Kortom voor meerdaagse tornooien is het uitkijken naar alternatieven voor een meer evenwichtig dieet.

In Eten en drinken deel 3 schreef ik vorig jaar over hoe lastig die zoektocht soms wel is bij buitenlandse tornooien. Organisatoren zijn hierin weinig behulpzaam. Buitenlanders zijn meestal ook een (heel) kleine minderheid van het totaal aantal spelers. Deelname doe je op eigen risico en ondertussen heb ik uit ervaring geleerd dat je ter plaatse best niet te veel aan het toeval of goodwill overlaat. Ik raad dus aan om vooraf je verblijf goed te plannen.

Ik stond daarom eind vorig jaar aanvankelijk sceptisch tegenover deelname aan het tornooi in Cap d'Agde. De organisatie antwoordde in een eerste reactie koel dat al hun logementen reeds volzet waren. Winkels, restaurants of hotels waren niet in de onmiddellijke nabijheid (loopafstand) dus ik wou de boel al afblazen tot mijn vrienden een vakantiepark zeer dichtbij voorstelden: Azureva vacances Club Cap D'Agde.

Een vakantiepark is nieuw voor mij maar het feit dat het met vol pension mogelijk was en op slechts 10 minuten wandelen van de tornooizaal lag, trok mij over de streep. Ik heb er absoluut geen spijt van gekregen. Het is zelfs een aanrader. Door niet op het domein van de organisator te logeren, had ik deze maal een uitstekende internetconnectie. Zowel in het wk-jeugd in Roemenië als laatst in Mariënbad (Tsjechië) had de wifi kuren door het massaal gelijktijdig streamen van de jeugdschakers. Bovendien was ook het eten aangeboden voor het vol pension lekker en ruim van keuze. De laatste avond van ons verblijf liet ik mij helemaal gaan. Eerst nam ik een aantal lekkere hapjes van het assortiment aan voorgerechten.

Vervolgens waren het frieten met mediterraanse mosselen. Ik heb nog nooit zulke grote mossels gezien en bovendien superlekker. Uiteindelijk heb ik zelfs 2 keer een vol bord gehaald.

Tenslotte had ik nog net wat plaats over voor een dessert. Elke dag waren er crème brûlées. Heerlijk en eentje is geentje dus nam ik stiekem nog een tweede.

Achteraf kon ik geen pap meer zeggen maar ik moest die avond mij wel nog voorbereiden op de laatste ronde die de volgende dag zou beginnen om 9 uur 's ochtends. Tja en net dan helpen de paringen niet mee. Ik kreeg zwart tegen de heel ervaren Russische grootmeester Andrei Shchekachev.

Het gelukzalig gevoel na het eetfestijn verdween als sneeuw voor de zon. Ik probeerde nog even met de computer door zijn partijen in de big database te scrollen maar de aandacht kon ik niet vasthouden. Na een uurtje zag ik in dat het vergeefse moeite was en gaf ik er de brui aan. Ik kon beter gaan slapen en 's ochtends opnieuw een poging ondernemen.

Echter die ochtend moest ik ook nog douchen, ontbijten, opruimen, uitchecken... Dan is het niet meer zo verwonderlijk dat het gruwelijk mis ging al in de opening tegen Andrei. Het verklaart misschien waarom ik in exact dezelfde opening als 2 ronden eerder plots zonder enige aantoonbare reden zelf afweek met een dubieuze zet en al na 10 zetten compleet verloren stond.

Nu een laatste ronde is gelukkig voor iedereen een laatste ronde en een halfleeg doorzichtig flesje met een geelachtige substantie naast het bord van mijn tegenstander deed mij vermoeden dat mijn tegenstander misschien ook niet zo fris meer was. Zelf blijf ik tijdens een tornooi ver weg van alcohol maar dat lukt niet iedereen (zo hoorde ik dat enkele clubgenoten in Benidorm een flinke hoeveelheid alcohol dronken o.a. omdat het inbegrepen was in de prijs van het verblijf). Ik heb het gissen naar wat er exact gebeurd is vooraf maar het blijft zeer vreemd hoe ik bovenstaande partij nog ei zona won tegen deze doorwinterde professional. Hoe dat is echter voor een volgend blogartikel.

Brabo

The Chess Bible

Vorig jaar wou ik meespelen in de Open van Leuven maar ik was te laat. Het tornooi was al maanden vooraf volzet en mezelf plaatsen op een reservelijst vond ik onzin. Echter het meest frapperende vond ik dat het gros van de deelnemers mij compleet onbekend was. Wie waren al die nieuwe gezichten? Waar kwamen die allemaal plots vandaan?

2 jaar geleden schreef ik op mijn blog dat veel clubs het moeilijk hadden om te overleven (zie Corona dreigt veel schaakclubs te laten verdwijnen) maar dat probleem is vandaag helemaal van de baan. Ja (veel) spelers zijn niet meer teruggekeerd maar een veelvoud aan nieuwe spelers hebben zich aangemeld. De New York Times schrijft dat de beroemde Marshall schaakclub vandaag een recordaantal van meer dan 1000 leden heeft. Dat is dus nooit eerder gebeurd in het 107 jarig bestaan van de club.

Veel clubs en tornooien groeien als nooit tevoren. De wachtlijst voor het zonet voorbije Wijk aan Zee was ellenlang en de meesten werden teleurgesteld. In Cap d'Agde werd de maximum van 1000 deelnemers bereikt. Ik kon nog net een plaats bemachtigen maar ik was al te laat voor logement op het domein van het schaaktornooi en moest zoeken in de buurt naar alternatieven.

Zonder twijfel is er een link met de explosieve groei die we de voorbije jaren hebben gezien in online schaken. Chess.com bereikte eind 2022 het waanzinnig getal van 100 Miljoen leden. Schaakvideo's halen miljoenen views met bepaalde streamers die een godenstatus hebben verkregen. Kortom het lijkt er op dat we in een gouden tijdperk van het schaken zijn terecht gekomen.

Dit gouden tijdperk zien we ook in het aantal publicaties van boeken, dvds, ... We worden overspoeld met materiaal en daar zit vaak heel wat interessants tussen. Zo schreef chessimprover over de gouden-tijd voor schaakgeschiedenis of schreef schaaksite recent nog over het beste boek ooit van Thinkers Publishing: The Chess Bible Most instructive tips, Axioms, One-liners & Mantras.

Ik heb het boek zelf niet (doelpubliek tussen 1000 en 2000 elo) maar ik begrijp helemaal de euforie van de recensent. Wie durft te zeggen dat hij niet zulk boek had gewenst aan het begin van zijn schaakcarriere? Zochten we niet allemaal in die beginjaren naar orde in de enorme chaos? Wel dat heeft de auteur voor ons gedaan. Hij beschreef in dit boek in 200 regels "alle" schaakwijsheid die relevant is ("voor amateurs"). 

Indien dat boek 30 jaar geleden gepubliceerd was dan had ik wellicht nooit in 2019 geschreven dat ik de regel Ruil pionnen wanneer je slechter staat ! nog niet kende. Dus ik heb een sterk vermoeden dat zelfs spelers boven de 2000 elo nog heel wat zullen leren uit dit boek.

Nu ik snap dat er uiteraard ook criticasters zullen zijn. Het gevaar is reëel dat regels te strikt worden gevolgd en dus te dogmatisch worden toegepast. Goed schaken is net aanvoelen wanneer wel of niet een regel kan worden gebroken zie dogma's deel 1 en deel 2.

Soms heb je de keuze om een regel al dan niet toe te passen maar het gebeurt ook vaak dat een regel helemaal niet werkt. In die situaties wordt het pijnlijk als je de regel toch blijft volgen en kan zelfs leiden tot het in vraag stellen of een regel uberhaupt nog betrouwbaar is. Een heel mooi voorbeeldje hiervan is de regel ongelijke lopers met 2 vrijpionnen wint als er minstens 3 kolommen tussen zijn.

1) Zwart wint zelfs als wit aan zet is

Dit is een typisch voorbeeld van de bruikbaarheid van deze regel. Zwart heeft de juiste randpion dus die telt mee. De extra witte pion heeft geen belang want wordt probleemloos gecontroleerd door de zwarte loper. Zwart wint want de zwarte vrijpionnen liggen te ver uiteen waardoor wit niet op tijd kan omschakelen tussen beide.

2) Remise zelfs als zwart aan zet is

In dit voorbeeld zien we opnieuw de bruikbaarheid van de regel. Ondanks het ontbreken van de witte pion en zelfs zwart aan zet, slaagt wit erin om tijdig beide zwarte pionnen onder controle te houden. Er zijn slechts 2 kolommen tussen beide vrijpionnen.

3) Zwart wint zelfs met wit aan zet

Echter enkel met een paar pionnen aan de damevleugel toe te voegen aan de vorige stelling, verandert al de evaluatie. Hier zien we de andere regel domineren : Ruil pionnen wanneer je slechter staat!

4) Remise enkel als wit aan zet is

Dit lijkt heel erg op de eerste stelling maar het verschil in de positie van de koningen maakt dat wit aan zet net op tijd is om de koning buiten het onderste kwadrant te houden. De zwarte randpion beperkt ook de beweging van zwarts koning en de vrijpionnen hebben de steun nodig van de koning.

5) Remise enkel als wit aan zet is

Dit gelijkt op stelling 3 maar omdat de 2 vrijpionnen verbonden zijn, weegt de regel "Ruil pionnen wanneer je slechter staat" hier niet door. De witte koning kan de zwarte vrijpionnen alleen aan als de zwarte koning weggaat.

Ik hou het bij deze 5 voorbeelden maar ik ben er zeker van dat er nog wel meer over deze regel verteld kan worden. In de praktijk kan het snel heel complex worden zoals in onderstaand voorbeeld waar al die bovenstaande stellingen aan bod komen en nog veel meer.

Ik heb mij ongelooflijk geamuseerd met het ontrafelen van al de geheimen in dit eindspel maar aan het bord was het uiteraard andere koek. Na de partij kwam een 2400 speler even meekijken maar hij moest al snel toegeven dat de complicaties totaal van de pot waren gerukt. Dit correct spelen met slechts 30 seconden op de klok zonder maar te spreken van het storend lawaai rondom, lijkt mij zeer onwaarschijnlijk voor om het even welke speler.

Het kennen van schaakwijsheid heeft dus zijn beperkingen. Anderzijds het betekent allerminst dat de regels waardeloos zijn. Talloze keren hebben ze mij extra halfjes opgeleverd dus ik raad iedereen ten stelligste aan om ze toch te leren.

Brabo

Chat GPT en schaken

Artificiële intelligentie is al lange tijd de gouden graal van computerwetenschappen. Van John Conway’s simulatie “Life” (zie bv playgameoflife) over de ontwikkeling van expertsystemen (die bv de ervaring van een oudere werknemer proberen te capteren in een variantenboom om nieuwe werknemers door problemen te gidsen) tot de neurale netwerken nu. Om het bij schaken te houden: van een “good for all” algoritme zijn we geëvolueerd naar de moderne programma’s, die niet enkel zeer diep rekenen maar ook over zowel een gigantisch openingsboek beschikken, als eindspeldatabanken. We zitten nog niet dichtbij het opgeloste schaak (wat wel al 25 jaar geleden gedaan is voor Amerikaans dammen (checkers) – zie het meer dan uitstekende boek “One Jump Ahead” van Jonathan Schaeffer (of lees als inleiding de paper schaeffer.pdf), die het damspel op een schaakbord oploste door te proberen de correcte openingsvarianten te verbinden met de eindspeldatabanken, wat hem uiteindelijk lukte.

ChatGPT, hotpot en Google LM zijn slechts enkele van de mogelijkheden in AI. Micromachines, ingeplante chips (hetzij in ons eigen lichaam, of in onze kledij) en virtuele realiteit zullen ons leven in de toekomst nog meer veranderen. De ethische vragen die dit oproept zijn een doctoraatsstudie waard, en vallen buiten de scope van dit artikeltje.

Een afbeelding gemaakt met hotpot op basis van de woorden “winning chess position”.

Kunstmatige intelligentie (AI) heeft een grote invloed gehad op het schaakspel. AI heeft schaakcomputers in staat gesteld om veel sterkere spelers te worden, die vaak menselijke topspelers verslaan. AI heeft ook geleid tot de ontwikkeling van nieuwe schaakalgoritmen en software. Het gebruik van AI bij het schaken heeft ook de manier veranderd waarop mensen het spel spelen, wat heeft geleid tot nieuwe strategieën en benaderingen. AI heeft ook nieuwe mogelijkheden geopend voor schaakanalyse, training en onderwijs.

Als schaker is het verleidelijk om zo’n AI-engine te testen op zijn schaakkennis. Een pgn-notatie aan het beest (ChatGPT) voeren levert niet veel op; de AI herkent dat het een partij is, maar de specifieke kennis om iets zinnigs over de partij te zeggen, ontbreekt.

Maar omdat het eerder over algemene kennis gaat, is het misschien een beter idee om de AI te testen op strategie. Een eerste vraag was hoe het best het Olifantengambiet aan te pakken.

OK, logisch advies. Vooral het eerste deed me even grinniken: “Don’t panic”. Maar het derde advies lijkt me niet echt to the point; het is eerder zwart die zijn pion door actief stukkenspel moet proberen terug te winnen (als hij wit niet op de knieën krijgt door zijn activiteit).

Dan maar wat advies vragen over hoe de Caro-Kann aan te pakken. Hier antwoordt de AI dat veel afhangt van de gekozen variant (terecht), maar we zien hier toch ook weer wat vreemd advies opduiken (avoid the c6-d5 pawn chain), maar anderzijds ook wel nuttige zaken (exploit the lack of pawn breaks with aggressive play). Het slotadvies doet wat denken aan dat wat we gekregen hebben bij het Olifantengambiet.

Het advies blijft heel algemeen, ook voor eindspelen. Op mijn vraag hoe het best het toreneindspel te spelen met pionnen op de koningsvleugel en één pion op de damevleugel, was het antwoord bijna helemaal naast de kwestie.

En hoe je de Vancura-stelling remise houdt, daar had ChatGPT ook geen kaas van gegeten.

Mat zetten met loper en paard: opnieuw zeer algemene regels, met zelfs een disclaimer op het einde.

Als het zeer concreet wordt, is ChatGPT nog niet echt bruikbaar voor het schaken. Dat was ook zo’n beetje de conclusie van het artikel op Lichess (My new ai-chess-coach). Algemene regels kan het programma wel genereren (en dat is al heel knap). Maar de heilige graal: hetzij correct partijen woordelijk analyseren, hetzij correct een speler coachen, daar zijn we voorlopig nog niet.

Dat pluspunt, het algemene aspect in de tekstgeneratie komt mooi naar voor als je bv vraagt: “maak een inleiding voor de leden van de schaakclub”, wat een schaakvriend probeerde. Het resultaat was meer dan behoorlijk.

Beste leden van de schaakclub,

Ik ben erg blij om vandaag hier te zijn om een inleiding te geven voor de schaakclub. Als grote liefhebbers van het schaakspel weten jullie vast al dat schaken een uitdagend en fascinerend spel is dat ons kan helpen om onze logische en strategische denkvaardigheden te verbeteren.

Schaak is een spel dat al eeuwenlang wordt gespeeld en het is nog steeds populair over de hele wereld. Het vereist nauwkeurigheid, concentratie en inzicht om een goede speler te zijn. Bovendien biedt het ons de mogelijkheid om onze vaardigheden te verbeteren en tegenstanders uit verschillende delen van de wereld te ontmoeten.

Ik ben erg enthousiast om deel te nemen aan de activiteiten van de schaakclub en ik kijk uit naar het spelen van veel interessante partijen met jullie. Laten we samen ons schaakspel verbeteren en genieten van deze prachtige sport.

Met vriendelijke groeten,

[Uw naam]

Wie nog twijfelt over de impact van AI op schaken, moet misschien nog eens de derde alinea herlezen. Deze werd gegenereerd door chatgpt (op de vraag “wat is de impact van AI op het schaakspel”) en daarna vertaald met google translate. Of had u dat al door?

HK5000

Partijpublicaties deel 2

Iets meer dan een week geleden zat ik nog in Mariënbad. Het was mijn 8ste buitenlands internationaal klassiek schaaktornooi in 3 jaar: 2 keer Mariënbad (Tsjechië) 2022 en 2023, 2 keer Praag (Tsjechië) 2020 en 2021, Münster (Duitsland) 2021, Cappelle La Grande (Frankrijk) 2020, Dieppe (Frankrijk) 2022 en Cap d'Agde (Frankrijk) 2022. Zulke staat van schaakactiviteit in het buitenland zullen weinig Belgen kunnen tonen.

Ja voor professionele schakers is dit wellicht een heel flauw programma maar ik ben wellicht de enige die dit combineert met een voltijdse job op kantoor en een gezin (aan de lezers om het tegendeel te bewijzen). Bovendien speel ik die tornooien zeker niet als toerist en dat was wel af en toe een verrassing voor mijn reisgenoten. Ik heb heel graag gezelschap tijdens de tornooien (zie o.a. het konijn) maar vraag mij niet om ter plaatse op excursie te gaan, aan de bar samen tot de late uurtjes te hangen of te koken (zoals bij Alti-Box Norway). Nee zelfs met blitzpartijtjes ben je bij mij aan het verkeerde adres tijdens die tornooien zoals een van mijn reisgenoten kon ervaren. Een 2de keer nam hij zijn schaakset niet meer mee.

Dus tijdens de tornooien neem ik eigenlijk heel weinig pauzes. Ik probeer dagelijks een kleine wandeling te maken om toch even een frisse neus op te halen (zie Brabo onder de sneeuw) en in Cap d'Agde had ik mijn zwembroek mee om ook even een plons te maken in het zwembad van het domein waar we zaten. Trouwens die zwembroek is in Cap d'Agde zelfs nooit uit mijn valies geraakt. Ik had zoveel werk met de partijvoorbereidingen dat ik altijd maar het zwembad bleef uitstellen tot we dus moesten terugkeren. Achteraf baalde ik toen ik ontdekte wat een mooi verwarmd zwembad ze op hun domein hadden.

Zwembad van het domein waar ik verbleef in Cap d'Agde

Zelfs bij tegenstanders waarvan je denkt in eerste instantie dat er niets van terug te vinden is, slaag ik er vaak toch in soms na een paar uren intensief speurwerk een doorbraak te forceren. Mijn tegenstander van de 7de ronde in Cap d'Agde de Franse 36 jarige expert Makke Laurent was duidelijk verrast toen hij achteraf hoorde hoe ik zijn actief lichess-profiel had ontdekt: Dooz_Kawa. Nergens stond zijn naam erbij en in de megadatabase stonden van hem geen partijen gespeeld in de laatste 20 jaar dus de methode die ik had uitgelegd in Anoniem deel 2 was evenmin bruikbaar.

Het ontbreken van partijen in de publieke databases lijkt mij trouwens ook iets typisch voor de Fransen. In Frankrijk kan je blijkbaar een 2100 speler zijn en zelfs voorzitter van een schaakclub (Cercle Echecs Bois Colombes) maar 20 jaar uit de databases blijven. In mijn vorig artikel gaf ik ook al aan hoe vreemd ik het vond dat een speler die een IM-norm behaalt, geen enkele klassieke partij in een database heeft staan. Fransen zijn duidelijk veel meer protectionistisch ingesteld dan o.a. wij (domme?) Belgen.

Anderzijds dat aspect bracht mij op het idee dat Fransen misschien wel meer dan andere spelers hetzelfde repertoire blijven spelen. Als je eigen partijen niet gepubliceerd worden dan ben je veel minder geneigd om te variëren/ verrassen. Zou het kunnen dat Laurent na 20 jaar nog steeds dezelfde openingen online speelt? Bovendien verwacht ik dat een voorzitter van een schaakclub tijdens corona het voortouw neemt en online speelt. Mijn eerste stop is uiteraard de online lichess-versie van cebc (na mijn gesprek met Laurent offline gehaald). Wie heeft een rating tussen de 2200- 2500 want dat zou de rating moeten zijn van Laurent op lichess?

Slechts een handvol spelers bleven over dus die checkte ik manueel elk afzonderlijk. Op een blad papier had ik de belangrijkste karakteristieken van het meer dan 20 jaar oude repertoire van Laurent uit de Chessbase-database genoteerd. Op lichess is het vervolgens kinderspel om een overzicht van het openingsrepertoire per geselecteerde speler te verkrijgen. Het resultaat overtrof ruimschoots mijn verwachtingen. Voor 1 speler klopte het plaatje perfect. Zie hieronder voor Laurents witte repertoire.

Ondanks slechts 15 witpartijen in de Chessbase-database, kreeg ik dus 21 overlappingen met lichess en voor zwart was het zeker even veel. Ik denk niet dat je veel meer bewijsmateriaal nodig hebt maar voor wie nog twijfelt kan altijd op zoek gaan naar de kleine varianten in een repertoire. De anti-dote tegen het Benko-gambiet (4.Pd2) lijkt mij hiervan een mooi voorbeeld.

Tenslotte kwam ik ook nog tot de ontdekking dat Dooz-Kawa een bestaande Franse rapper is maar vooral van dezelfde generatie als Laurent. M.a.w. dan is het slechts een kleine stap om een pseudoniem te kiezen van je favoriete muzikant.

100% zeker ben je nooit bij een anoniem-profiel maar ik was het minstens 99,..%. Om absoluut zeker te zijn, vroeg ik het Laurent zelf en hij bevestigde dus dat ik een goede speurder was geweest.

Over het rendement van al mijn voorbereidingswerk wil ik het in dit artikel niet hebben (Laurent speelde 1.Pf3 waar hij recent had mee zitten testen op lichess) maar ik wil wel nog eens terugkeren over de partijpublicaties. Het vermijden van partijpublicaties heeft ook een duidelijke keerzijde. Veel amateurs zijn uiteraard blij dat hun tegenstanders geen materiaal over zichzelf vinden maar dat maakt ook velen lui. Er is geen motivatie om iets nieuw te leren en sommigen blijven zelfs decennia exact dezelfde openingen spelen.

Zo las ik ooit een leuke anekdote hierover. Ik herinner mij de exacte details niet maar het was iets van een meester kwam een schaaklokaal binnen en zag enkele amateurschakers de Wagenbach-verdediging tegen het Koningsgambiet analyseren (1.e4 e5 2.f4 exf3 3.Pf3 h5). Hij zette zich erbij en ze hadden een hele namiddag fun. 20 jaar later kwam dezelfde meester hetzelfde lokaal binnen. Tot zijn grote verwondering was men nog steeds bezig met dezelfde vreemde opening. Daarop draaide de meester zich om en verdween voor altijd.

Brabo

Fidetitels

Ondanks best wel een mooie lijst van IM en GM scalpen heb ik nog nooit een norm gescoord. Ik ben er 2 keer dicht bij geweest in Cappelle La Grande toen ik een halfje tekort scoorde maar in de meeste tornooien bleef ik ver weg van de minimumgrens. Nu ik maak mij geen illusies. Mijn rating is veel te laag en ik ben al lang niet meer van de jongste.

Bovendien in de meeste open tornooien zie je sowieso zelden spelers normen scoren. Over alle jaren herinner ik mij slecht 1 keer dat 1 van mijn tegenstanders een norm scoorde. In 2005 verloor ik van de Russische IM Alexander Raetsky in eveneens Cappelle La Grande waardoor hij zijn laatste GM-norm scoorde en daarna de titel kon aanvragen. 

Dus keek ik laatst vreemd op toen ik hoorde in Cap d'Agde dat niet 1 maar zelfs 2 van mijn 9 tegenstanders een norm hadden gescoord. Wat was er aan de hand? Had ik brute pech gehad met de paringen? Uit het eindklassement van Cap d'Agde leidde ik af dat er 4 normen (IM-normen voor Augustin Droin, Tarhan Adar en Cassam-Chennai Antoine, WIM-norm voor Montpeurt Cyrielle) in het tornooi werden behaald. Het is meer dan 20 jaar geleden dat ik nog statistiek heb gedaan dus na enig opzoekwerk kwam ik tot onderstaande kansberekening (in de veronderstelling dat iedereen alle ronden meespeelde en de paringen puur willekeurig gebeurden):

Aantal spelers in het tornooi behalve ikzelf = 185

Aantal ronden gespeeld = 9

Aantal spelers die in het tornooi een norm behaalden = 4

Aantal combinaties van 2 spelers uit de 4 spelers die een norm behaalden = 4! / [(4-2)! *2!] = 6

Aantal combinaties van 7 spelers uit de 181 spelers die geen norm behaalden = 181! / [(181-7)! *7!] = 1.122.839.183.400

Aantal combinaties van 9 spelers uit het totaal aantal spelers van 185 = 185! / [(185-9)! *9!] = 574.045.578.063.035

Kans voor exact 2 uit 9 tegenstanders die een norm behaalden = Aantal combinaties van 2 spelers uit de 4 spelers die een norm behaalden x Aantal combinaties van 7 spelers uit de 181 spelers die geen norm behaalden / Aantal combinaties van 9 spelers uit het totaal aantal spelers van 185 = 6 * 1.122.839.183.400 / 574.045.578.063.035 = 1,17% of ongeveer 1 op 85. M.a.w. het is volstrekt normaal dat er minimum 1 speler in een tornooi met 186 spelers en 4 normen, gespeeld heeft tegen 2 spelers die een norm behaalden. Deze keer was ik dus een van "de gelukkige".

Anderzijds dit verklaart nog niet waarom er 4 normen werden behaald in Cap d'Adge. Dat leek mij erg veel maar misschien heeft een recente reglementswijziging door de fide hier iets mee te maken. Zo las ik op schaaksite dat fide vanaf 30 juni 2022 eist dat een titel op minstens 1 norm behaald in een zwitsers tornooi moet gebeuren. Vroeger werd het gros van de normen behaald in gesloten round robin-tornooien waarbij titelhouders werden uitgenodigd die niet te moeilijk deden. Dus nu zullen we sowieso meer normenjagers zien in open tornooien.

In elk geval geloof maar niet dat fide een stop wilt aan het aantal titels. De titels vormen een belangrijke inkomst voor de fide. Je moet wat zoeken maar uit het fidehandboek destilleer ik de volgende kosten voor de speler die verbonden zijn aan de officiele aanvraag van de titels.

Grandmaster	EUR 330
Woman Grandmaster	EUR 200
International Master	EUR 165
Woman International Master	EUR 100
FIDE Master	EUR 70
Woman FIDE Master	EUR 50
Candidate Master	EUR 50
Woman Candidate Master	EUR 30
International Arbiter	EUR 100
FIDE Arbiter	EUR 50
FIDE Senior Trainer	EUR 3001
FIDE Trainer	EUR 2001
FIDE Instructor	EUR 1001
National Instructor	EUR 501
Developmental Instructor	EUR 501
School Instructor	EUR 501
FIDE School Chess Leader	EUR 301
Early Years Skills Teacher	EUR 201
International Organizer	EUR 2002

Sponsors heeft fide niet of nauwelijks dus fide haalt zijn voornaamste inkomsten van de leden. Daarom werd ook de minimum-rating stapsgewijs verlaagd naar 1000 elo (zie o.a. Desinformatie van chessbase) en blijft fide nog steeds de CM- titel = Candidate Master promoten ondanks weinig interesse. Voor sommige titels moet je zelfs een wederkerende licentie betalen (zie prijzen waar 1 of 2 achter staan).

Het is ook de belangrijkste reden waarom fide weinig voelt om de vrouwelijke titels af te schaffen. Ik lees geregeld dat spelers dit denigrerend vinden t.o.v. vrouwen zie o.a. Belgium chess facebook maar zolang vrouwen zelf niet massaal protesteren (zie o.a. de video: Is Chess sexist) zal er niets veranderen.

In elk geval voor de Belgische bond lopen de kosten op terwijl de inkomsten niet volgen. In 2004 werd mijn FM-titel nog gesubsidieerd. Vandaag moet elk Belgisch lid zelf zijn titel bekostigen dus er zijn zeker rechthebbenden die daarom niet meer de moeite doen om een titel aan te vragen.

Om af te sluiten wil ik ook nog even terugkeren naar mijn tegenstanders die een norm behaalden en in het bijzonder de 12 jarige jongen waar ik van verloor in de 6de ronde. Antoine Cassam-Chenai scoorde een TPR van 2465 elo dus 440 elo boven zijn 2025 rating en won hierdoor 190 elo in slechts 9 partijen. Hij liet mij alle hoeken van het bord zien in onderstaande partij.

Geen enkele klassieke partij kan je terugvinden van Antoine in de databases. Anderzijds het is duidelijk dat Antoine heel hard werkt met een trainer aan het schaken want de variant die hij speelde is recent heel populair geworden (ik publiceerde zelf enkele analyses in 2020 zie De onzin van blitz deel 4). Er zijn weinig titels uitgedeeld tijdens de voorbije 2 jaren door de corona-lockdowns maar er is nu een duidelijke inhaalbeweging bezig.

Brabo

Transposities

Dankzij Elon Musk kunnen niet-gebruikers van twitter nu ook meelezen. Ik maak daar zelden gebruik van maar vorige week tijdens het surfen botste ik plots op een leuke meme over schaakopeningen. Sommige mensen hebben echt te veel vrije tijd.

Ik vond het op chessfeelspod. Het is een bewerkte versie van het Chess.com-origineel. Voor de lezers die graag nog meer van dit willen zien, heb je ook nog de Azgoum-versie.

De boodschap is uiteraard duidelijk. Veel schakers (vooral beginners) verdrinken in het moeras van openingen. Wat is er nu leuk aan eerst jaren openingen te studeren vooraleer te kunnen schaken?

Kortom ik vind het bijgevolg dan ook niet verwonderlijk dat velen op zoek gaan naar shortcuts. Zo is de stream van de Amerikaanse IM Eric Rosen een bijzonder populaire stopplaats voor veel amateurschakers om snel een simpele en agressieve opening aan te leren (verklaart dus de foto hier boven). Zo zorgde hij eigenhandig ervoor dat het obscure Stafford Gambit een van de meest gespeelde en succesvolle openingen online werd (zie o.a. The popularity of the Stafford Gambit has quadrupled on lichess since IM Eric Rosen started to make some videos about it).

Een eeuwig populaire shortcut blijft uiteraard de universele systemen. 1 openingsstrategie die wordt toegepast ongeacht wat de tegenstander doet. Het is de droom van elke luie schaker maar houdt natuurlijk serieuze beperkingen en risico's in. Op meesterniveau is dit kamikaze. 25 jaar dit doen op meesterniveau wel daar kan je alleen maar het label volledig gestoord op plakken. Dat doet geen enkele schaker met een greintje logica of toch?

In 2012 schreef ik dat ik met zwart elke partij probeerde te openen met de f pion. 11 jaar later ben ik iets voorzichtiger hiermee geworden maar heb ik die oude slechte gewoonte nog steeds niet opgegeven. Bovendien is het niet altijd kommer en kwel door op die wijze te spelen. Zo speelde ik onderstaande opening in de 5de ronde van Cap d'Agde.

Het was 1 van de zelden keren dat mijn idiote universele aanpak van openingen mij een voordeel opleverde want bovenstaande slotstelling was mij welbekend via een transpositie zie hieronder.

Tijdens de partij in Cap d'Agde bouwde ik hierdoor een groot tijdsvoordeel op en voelde ik mij als een vis in het water. De partij won ik net niet want mijn tegenstander verdedigde zich bijzonder hardnekkig. Ik was na het tornooi dan ook niet verrast dat zijn TPR bijna 300 elo hoger lag dan zijn rating.

Ik vermoed dat de meeste amateurs weinig enthousiast worden van transposities maar ik kan daar wel blij van worden. Sommige transposities ontstaan uit de meest uiteenlopende zettenvolgordes zoals onderstaand voorbeeld. Dit keer zijn het niet alleen 2 verschillende openingen maar wordt de intersectie bereikt met 3 zetten verschil.

Trouwens die 3 zetten verschil levert ook nog een probleempje op als je in Chessbase filtert op de stelling. Standaard zoekt de filter altijd tot 2 zetten vroeger of later in een partij naar een stelling. Dus alhoewel de bovenstaande stelling 2 keer voorkomt in de database, krijg je toch maar 1 partij als resultaat (zie hieronder).

Slechts 1 partij komt uit de filter.

Je kan de filter handmatig aanpassen maar tenzij je het helemaal open laat, is het gokken dat het resultaat alle partijen zal omvatten. Ook is het zo dat een filter heel traag wordt in grote databases wanneer je die helemaal open laat. Een betere oplossing is daarom het gebruiken van een (openings-)boek die alle stellingen stockeert (zie hiervoor groene zetten). Voor een kleine database zoals mijn blog is dit iets wat heel snel werkt zie hieronder.

1 keer werd Lg5 gespeeld maar 2 keer komt de stelling na Lg5 voor

Voor een grote database kan het creeren van een (openings-)boek gemakkelijk vele uren duren. Een ander nadeel is dat zulk boek geen rekening houdt met verwisselende kleuren of ander kleur aan zet (wat een filter dan wel weer doet). Ik maak die boeken dus slechts af en toe en zeker niet voor elke grote database. Het is ook geen ramp als ik eens een transpositie mis.

Tenslotte wil ik afronden met dat transposities vaak onvoldoende in studiemateriaal over openingen worden besproken. Men wil de lezers met deze details niet lastig vallen om de aandacht op de tabias te behouden maar het is net daar dat de sterkere schakers hun stempel zullen zetten. In de bespreking van mijn partij in Cap d'Agde zie je ook hoe ik tracht te achterhalen welke zettenvolgordes nu precies wel en niet werken. Daar kruipt vaak veel tijd in en is niet echt prettig werk. De buitenstaander herkent vaak een transpositie in een meesterpartij maar beseft zelden hoe ingenieus een bepaalde zettenvolgorde precies werkt. Dat wordt ook zelden door de meester zelf vrijgegeven want die houdt dit soort belangrijke info liever voor zichzelf.

Brabo