Gekke materiaalverhoudingen deel 3

Als ik naar de laatste elolijsten kijk dan merk ik op dat er voor heel veel schakers al anderhalf jaar geen enkele update meer is geweest. Dan spreken we niet enkel over de modale clubschakers maar zelfs over Belgische toppers zoals grootmeesters Bart Michiels, Luc Winants en internationaal meesters Stefan Docx, Bruno Laurent .... Tijdens het voorbije Belgisch kampioenschap te Brugge ging de grap rond dat de kersverse kampioen en grootmeester Daniel Dardha afgelopen jaar meer partijen had gespeeld dan zijn 9 concurrenten samen.

Schaken aan een fysiek bord is geen evidentie in covid-tijden. Meer nog velen vinden het een gebrek aan respect voor de medemens. Na het posten op de blog van mijn Tsjechisch avontuur vorig jaar zie the chess microbe part 3 reageerde een schaker dat ik zeker niet trots moest zijn en dat ik het leven van andere in gevaar heb gebracht. Schaken is een spelletje en het is absurd volgens hem om daarvoor risico's te nemen.

Dus ik vermoed dat veel (ex-) schakers er vandaag zo over nadenken. Het leven is te waardevol om het minste risico te nemen voor een spelletje. Echter we zien ook vandaag dat steeds meer mensen het beu zijn om alle leuke (risico-) activiteiten on hold te zetten tot het virus definitief verdwenen is. Men realiseert zich ook steeds meer dat dit virus nog jaren zal rond blijven hangen en dat zorgt ervoor dat sommigen langer wachten niet meer persoonlijk nog als aanvaardbaar beschouwen.

Alhoewel dus nog een groot aantal spelers niet bereid is om opnieuw te beginnen schaken aan een bord, starten steeds meer clubs weer met hun activiteiten. Het aanbod blijft beperkt en vaak nog met allerlei bijkomende vervelende covid-regels maar velen vinden het nog steeds 100 keer beter dan online schaken. Ik merk dit duidelijk op in de Belgische online schaakclub waar de leden op zeer korte tijd massaal afgehaakt hebben. Eind dit jaar sluit ik de site wellicht helemaal want ik zie dit niet meer terugkeren (tenminste niet in de huidige vorm).

Ook topspelers hebben de buik vol van het online schaken en snakken naar echte potjes aan een fysiek bord. Ook voor hen is het aanbod echter nog beperkt waardoor ik wel begrip kon opbrengen dat de regerende wereldkampioen Magnus Carlsen de kandidaten-selectie in de war stuurde met zijn deelname aan de wereldbeker in Sochi. Hij won het tornooi niet maar je zag dat hij enorm genoot van opnieuw te kunnen schaken aan een bord. Behalve een mooie ratingwinst speelde Magnus met bijzonder veel creativiteit en goesting. Meerdere partijen van hem zijn de moeite om na te spelen maar ik wou in dit artikel eens inzoomen in zijn eerste partij van de kwartfinale tegen de sterke Franse grootmeester Etienne Bacrot. Verscheidene commentatoren waren verrast toen Magnus plots zijn dame offerde.

Het dame-offer was zeker niet verplicht maar Magnus voelde goed aan dat het heel lastig voor wit zou zijn om te verdedigen. Dit soort positionele dame-offers zijn heel raar. De sterke Amerikaanse grootmeester Daniel Naroditsky bestempelde ze in een artikel op chess.com als de zwarte kaviaar in het schaken. Op het internet kon ik enkele verzamelingen ervan terugvinden: chesscollection en top 10 queen sacrifices.

Ik vermoed in blitz heb ik wel eens per ongeluk mijn dame geofferd waarvoor ik dan nog voldoende compensatie vond maar tot voor kort had ik zelf nog niet eerder op een mooi origineel voorbeeld gestoten. Tot voor kort want tijdens een update van mijn analyses op de Dubov-variant van het Italiaans ontdekte ik een wondermooi positioneel dame-offer zie hieronder.

De populariteit van die Dubov-variant was van korte duur zoals ik al voorspelde in mijn artikel mode deel 3 want ik ben het nog nauwelijks tegengekomen de laatste maanden online. Tezelfdertijd waarschuwde ik al voor een enkeling die het toch eens zou proberen als verrassingswapen. Verrast was ik dus niet toen ik het recent nog een keertje voorgeschoteld kreeg maar wel dat mijn eerder aanbevolen weerlegging niet werkte. De variant blijkt veel rijker te zijn dat ik eerder had gedacht. Het positioneel dame-offer in misschien wel de meest kritieke lijn was een heel leuke ontdekking tijdens het analyseren.

Brabo

Voorwaarts

Vandaag is het dankzij de computer veelal kinderspel geworden om snel en vrij accuraat een oordeel te verkrijgen van een stelling. Je eigen partijen analyseren is dan ook vaak een pijnlijke gewaarwording van de eigen tekortkomingen. Waarom heb ik dat niet gezien? Zelfs de beste schakers buigen meewarig het hoofd voor de sterkste schaakprogramma's.

Voor beginnende schakers is het dan ook lastig werken met de computer. Bijna elke zet is een fout. Hoe kan je daar nu lessen uittrekken? Men wordt gefrustreerd en het is dan ook heel begrijpelijk dat velen kiezen om super voorzichtige opstellingen te kiezen. Er wordt massaal teruggetrokken bij het minste gevaar die men denkt te zien.

Ik heb dit heel vaak opgemerkt de voorbije jaren bij mijn studenten of in de enkele hand en brein-sessies die ik speelde met enkele jonge kinderen. In mijn rol van coach heb ik altijd getracht om hen bij te brengen dat dit een foutieve ingesteldheid is. Ja door terugtrekken kan je langer stand houden en zal de computer minder grote fouten aanduiden. Echter men maakt zichzelf iets wijs door te denken dat je daarom beter schaakt. Uiteindelijk telt enkel het resultaat van de partij en die verbetert zeker niet door zo passief te spelen.

Telkens opnieuw riep ik vooruit in mijn lessen. Komaan niet verder talmen. Gooi die stukken naar voren. Ben je echt verplicht om dat stuk die aangevallen staat naar achteren te spelen? ... Kortom ik ben er zeker van dat je als coach hiermee een belangrijke positieve invloed kan hebben op iemands (prille) schaakcarriere. Trouwens sommige van mijn studenten zijn ondertussen zo goed geworden in het aanvallen dat zelfs ik als ex-coach niet meer veilig voor hen ben.

Ervaren schakers zal je dus zelden betrappen op passief spel. Het is voor hen een vanzelfsprekendheid om telkens te zoeken naar de meest actieve zetten. Zeker in blitz komt dit nog extra goed uit de verf. Tijd voor positioneel geschuif is er niet dus ontaardt er de meerderheid van de partijen in een tactisch knokfestijn waar de ene krachtzet na de andere uit de hoed wordt getoverd. Terugtrekken doe je dan ook slechts in uiterste nood wanneer je echt niet anders kunt.

Een logische volgende stap is dan ook in blitz om openingen te kiezen die rijk zijn aan taktiek. Dit laat vaak toe om heel snel punten te scoren tegen onwetende spelers. Sommigen gaan zelfs zo ver dat ze bewust dubieuze tot zelfs verloren stellingen spelen om hun tegenstander voetje te kunnen lichten. De weinige keren dat een tegenstander de lastige weerlegging kent of zeer uitzonderlijk vindt, beschouwen ze als collateral damage. Een mooi voorbeeld hiervan zijn o.a. openingen spelen waar succes afhangt van onnatuurlijk ogende terugtrekkende zetten i.p.v. voorwaarts te ontwikkelen. In het voorbije coronajaar heb ik er meerdere het revue zien passeren zoals wat te denken van onderstaande zijvariant in het Schots gambiet.

Eenmaal je 9...Pe7 kent of gevonden hebt, is het uit met de fun voor wit. Dit kende ik al vele jaren maar veel recenter ontdekte ik de kracht van een terugtrekkende zet in een hoofdvariant van het Lettisch gambiet (als we uberhaupt van hoofdvarianten kunnen spreken in deze zeer dubieuze opening).

Pas door de moderne schaakprogramma's heb ik 9. Pe3 leren kennen en appreciëren. In mijn laatste opening (een Scandinavische variant) die ik hier wil tonen zien we dit thema in zijn volle glorie. Niet alleen ligt de weerlegging opnieuw in een terugtrekkende zet maar ook het vervolg is allesbehalve evident. Zonder een grondige computeranalyse op voorhand lijkt het mij heel onwaarschijnlijk dat iemand de weerlegging speelt zelfs in een klassieke partij. Trouwens dan moet je het ook nog kunnen onthouden. Uit ervaring kan ik zeggen dat dit mij niet elke keer lukte.

De uitzondering bevestigt de regel geldt hier ook uiteraard. Voorwaarts schaken blijft een zeer nuttige algemene regel om nieuwe schakers aan te leren. Die uitzonderlijke situaties waar een terugtrekkende niet ontwikkelende zet beter is, kan men altijd makkelijk later in de eigen praktijk nog ontdekken.

Brabo