Uitdagingen deel 2

Dat + 2600 spelers vandaag niet meer hun kost kunnen verdienen met partijen spelen is m.i. in de eerste plaats te wijten aan vele jaren apathie van amateurschakers voor topschakers. Ik schreef het al eerder in amateurs deel 1 en amateurs deel 2 dat de meesten niet weten wat topschaken inhoudt. Bovendien heeft de computer in de voorbije decennia het respect voor meesterschap compleet ondermijnd.

De bescheiden poging van enkelen in de Belgische schaakbond om Daniel Dardha financieel te ondersteunen, lijkt daarom een bij voorbaat verloren strijd. Nochtans is 30.000 euro zeker geen overdreven bedrag die er werd gevraagd als je weet dat de gemiddelde Belg vandaag een brutojaarloon van 58.000 euro heeft. Echter met de huidige bugdetering is er totaal geen ruimte voor de KBSB om überhaupt iets op te starten van fondsen voor profschakers.

Jaarbalans KBSB 2024-2025

Dit jaar wordt dus een verlies begroot van 14.580 euro. 15 euro per jaar is dan ook een belachelijk laag lidgeld. Zonder vrijwilligers had men de boeken al lang moeten toedoen. Trouwens ik zie geen beterschap want elke lidgeldverhoging wordt afgewezen en er heerst vandaag een klimaat van enkel meer besparen. In het nieuws kan je geregeld lezen van sportbonden die de broeksriem aanhalen zie o.a. oktober 2024: atletiek stopt prive-subsidies en november 2024: afschaffen van premies bij wielrennen.

Vele decennia heeft de gemiddelde schaker geen impact gevoeld van het voortdurend afkalven van het profcircuit maar ik merk op dat het sinds kort niet meer zo is. Verscheidene Belgische open tornooien zijn sedert een paar jaar niet veel sterker meer dan een veredeld clubkampioenschap.

Deelname sterke spelers in open tornooien 2024

In 2015 schreef ik in het artikel overleven dat er in Open Gent 2013 7 grootmeesters deelnamen en in Brasschaat 2015 4 grootmeesters deelnamen. In Leuven en Geraardsbergen namen in het verleden ook vele keren grootmeesters aan deel. Ik bedoel de cijfers zijn te duidelijk om van toeval te spreken.

Slechts enkele jaren terug had iedere amateurschaker een redelijke kans om in een open Belgisch tornooi eens tegen een grootmeester te spelen. Vandaag is die kans herleid tot bijna 0. Echter erger is het cascade-effect die ontstaat hierdoor. +2400 spelers haken ook massaal af bij gebrek aan uitdagingen. Vervolgens haken +2300 spelers weer af omdat ze tegen +2400s willen spelen. Het gaat vandaag al zo ver dat + 2200 Belgen uitwijken naar tornooien in het buitenland. Spelen internationaal is erg duur (zoals o.a. te zien in de jaarbalans van de KBSB). Als de Belgische tornooien het prijzengeld niet opschroeven (hoger inschrijvingsgeld, extra sponsors, ondersteuning KBSB) dan zullen enkel de rijke ambitieuze Belgen overblijven.

Tenslotte wil ik er ook nog op wijzen dat ook in het buitenland veel grote tornooien moeten besparen. Open Dortmund Sparkassen had dit jaar 5000 euro minder prijzengeld dan vorig jaar. De organisatie week met de speelzaal naar een veel goedkopere buitenwijk uit. Door de B-groep 's ochtends en de A-groep 's namiddags te laten spelen, werd tevens voor een veel kleinere zaal gekozen. In de speelzaal was geen airco waardoor tijdens een hittegolf moest gespeeld worden in temperaturen ver boven 30 graden.

Dortmund had dit jaar daarom slechts 3 + 2600s  t.o.v. 9 + 2600s in 2023. In Cap d'Agde zag ik hetzelfde met 5 + 2600s in 2022 en 0 + 2600s in 2023. Het verval lijkt dus overal plaats te vinden en gebeurt erg snel. Als er geen kentering gebeurt dan verwacht ik dat sommige tornooien zullen verdwijnen. Niet iedere organisator is geïnteresseerd in een tornooi zonder topschakers.

Brabo

Profschaken deel 3

Podium Europees kampioenschap voor teams 2024
Topteams met profschakers dragen uniformen (amateurs zelden)

Eind vorige maand speelde ik voor het eerst een Europees kampioenschap voor teams mee. Het was ook voor het eerst dat ik te maken kreeg met een dresscode zie b-13 dress-code for the participants and the officials. Vooral de passage over geen gaten in de kleren en je mag niet stinken, werd als belachelijk beschouwd door mijn teamgenoten.

Echter zoiets wordt niet zomaar in een reglement geplaatst. In eerdere edities waren er deelnemers die het niet zo nauw namen met hygiëne waardoor er talloze klachten waren. Ik kom ze al decennia tegen en ze behoren bijna altijd tot dezelfde groep. Het zijn profschakers die enkel competitiewedstrijden spelen en van dag tot dag overleven op de kruimels die hen worden toegeworpen.

Ik zie geregeld schrijnende situaties. Ik herinner mij dat de stank in diverse open tornooien niet te harden was in de laatste ronden op de topborden. Een grootmeester (+2500 elo) ging telkens drinken aan het kraantje in de toiletten omdat hij geen geld had. Een andere grootmeester zag ik na het beëindigen van zijn partij, muziek spelen op het marktplein met zijn gitaar om als straatmuzikant een extra cent te verdienen. Nog een andere professional vertelde mij dat hij aan het begin van een tornooi telkens een groot brood kocht met een groot stuk kaas waar hij dan de hele week van leefde.

Dus geld voor basis-hygiene is er gewoon niet voor zij die in extreme armoede leven. Bovendien wordt het steeds moeilijker om nog te overleven van enkel competitieschaak. De voorbije 2 jaren zag ik meerdere alarmerende berichten hierover van zelfs heel sterke spelers. In de blog Am I a chess-tourist? vertelt + 2600 Vasif Durarbayli dat tornooien spelen voor hem vandaag verlieslatend zijn zelfs als hij elowinst boekt. In het youtubefilmpje Was I a top chess earner? legt + 2600 Eric Hansen in detail uit dat hij recent geen geld verdiende aan bordschaken. Op X kloeg +2650 Jorden Van Foreest over vluchten die hij zelf moet betalen, delen van kamers en een lage prijzenpot.

Tot enkele jaren geleden dacht ik dat een +2600 zeker kan leven van competitieschaak te spelen maar dat blijkt recent niet meer te kloppen. Tal van profspelers zijn vandaag genoodzaakt om iets anders te doen binnen of buiten het schaken. Een eerste prijs van 1500 euro voor Open Gent is niet ernstig in 2024 voor zulk groot tornooi. Een eerste prijs van 10.000 euro voor een Europees teamkampioenschap in 2024 is niet ernstig. Gedeeld door 8 spelers in een team betekent dit slechts 1250 euro per speler zie 2024 Regulations ECC final. In Cap d'Agde 2022 zag ik 3 +2500 grootmeesters spelen in de laatste ronde voor samen 100 euro (9 ronden over 8 dagen).

Tot 1990 had je 2300-spelers zoals Bernard De Bruycker die al spelend met schaken hun kost konden verdienen. Tussen 1990 en 2000 was 2400 elo voldoende zoals Yuri Vetemaa, Ekrem Cekro, Olav Seppe, Andrej Adamski die in onze contreien tornooien wonnen. Vanaf 2000 werden het +2500 spelers zoals Chuchelov, Ikonnikov, Barsov, ..die we geregeld zagen. Vanaf 2010 mocht ik spelen tegen + 2600 spelers zoals Fedorchuk, Negi, Istratescu, ... die de broodspelers waren en nu? Ik denk niet dat ik in de toekomst tegen + 2700s ooit zal spelen.

In een volgend artikel wil ik dan ook eens buigen over de vraag van ons bondsbestuur of we profschaker Daniel Dardha financieel kunnen/ moeten ondersteunen zie GM Daniel Dardha: Verkennen van een mogelijke samenwerking. De jaarlijkse algemene bondsvergadering is voor binnenkort: 23 november maar ik zie het onderwerp niet op het programma staan noch een lidgeld-verhoging om zoiets te bekostigen. Het blijft moeilijk of onmogelijk om schaken uit te bouwen in België of mis ik iets? 

Brabo

AI beïnvloedt competitieschaken deel 2

We staan wellicht aan de drempel van een maatschappij waarin AI een zeer grote rol zal spelen in alles wat we doen of denken. Overal zie ik vandaag nieuwe toepassingen ontstaan die een paar jaar geleden nog ondenkbaar waren maar nu door AI kunnen worden uitgevoerd.

Zo was er de voorbije maanden een explosie aan klassieke bordpartijen die geregistreerd werden in databases dankzij AI. Live streaming met DGT-borden blijft te duur om op grote schaal te worden gebruikt maar nu bestaat een veel goedkoper alternatief. Je neemt een foto van een notatieformulier. Je laadt die foto op in bv het nieuwe AI-programma moveread. Klik op vertaal en binnen enkele seconden zorgt het programma ervoor dat de partij van het notatieformulier in een database netjes gedigitaliseerd staat. Het programma heeft geleerd om het even welke taal en handschrift correct te lezen. Dat is niet alleen vele malen sneller dan je als mens kan maar ook nog vele malen slimmer.

Open Dieppe 2024 was 1 van de eerste tornooien die de moveread gebruikte maar gaf er na slechts 3 ronden en 197 gedigitaliseerde partijen de brui aan. 30% (59/ 197) mislukte omdat spelers al dan niet opzettelijk foute zetten op hun notatieformulier schreven. Fouten kunnen niet worden rechtgezet door het programma waardoor het telkens vastliep.

In Sparkassen Chess Trophy 2024 (Dortmund) gebruikte men daarom een ander en verbeterd AI programma pgnApp waarmee een bijna 100% nauwkeurigheid wordt bereikt (je moet voor deze wel betalen). De pgnApp heeft dan ook de grote bonus dat je als mens zelf kunt bijsturen als het programma vastloopt. Een foute zet kan makkelijk door een schaker worden gecorrigeerd met de meest waarschijnlijk gespeelde zet. Een mooie demo van hoe het werkt, kan je hier vinden: Demo-Video-EN.mp4.

Open Dortmund was dan ook het eerste open tornooi in mijn schaakcarriere waarvan al mijn partijen gedigitaliseerd werden ondanks ik de meeste niet speelde op een live-bord. Slechts enkele uren na elke ronde kon je alle gespeelde partijen van het hoogste tot het laagste bord al naspelen. Leuk of onzin? Wie speelt al die partijen na of wie heeft mijn 9 partijen nagespeeld? Zit er echt iemand te wachten op onderstaande partij waar ik al na 5 zetten compleet gewonnen sta?

Nee ik ben niet blij met de digitalisatie van mijn Dortmund-partijen want er zitten enkele tussen waarvan ik graag de opening nog een keertje had willen gebruiken zonder een partijvoorbereiding te vrezen. Persoonlijk vind ik dat er al veel te veel partijen van mezelf in de publieke databases staan maar ik vermoed elke potentiële tegenstander denkt hier het tegenovergestelde over. Dus vroeg ik mij eens af hoe het zit met mijn digitale afdruk in de databases. Ben ik meer of minder zichtbaar dan Belgen met eenzelfde rating?

Digitale afdruk top 100 Belgische elo op 2 september 2024

• Sommige spelers hebben door de inclusie van de Titled Tuesday-partijen (gespeeld op chess.com) meer partijen in de Yottabase dan het aantal klassieke partijen verwerkt voor Belgische elo (ik heb daarom gecapt op 100%).
• Veel oude klassieke partijen van immigranten staan in de publieke databases maar telden niet mee voor een Belgische eloverwerking omdat men toen nog geen Belg was.
• De geïmmigreerde schaakprofessional en grootmeester Igor Glek heeft de meeste partijen (3208) in de publieke database.
  
• De geïmmigreerde Dirk-Stephane Lorenz heeft het minst aantal partijen (2) in de publieke database.
  

Hoe kan je 2370 Belgische elo halen zoals Roel Goossens met 776 klassieke partijen verwerkt en slechts 59 daarvan in de publieke databases? Is dat puur toeval of is dat bewust kiezen om geen tornooien met partijpublicaties te spelen?

Zonder twijfel zal de digitale afdruk sterk afhangen van welke tornooien je speelt en die waren de laatste jaren geregeld niet in mijn voordeel. Ik laat geen leuk/ interessant tornooi aan mij voorbijgaan door partijpublicaties maar spelen tegen iemand met nauwelijks partijen in de database is niet prettig. Ik vrees dat AI programma's die verschillen tussen spelers enkel nog zullen vergroten. Spelers die geregeld open tornooien spelen, zullen nog vaker eigen partijen zien verschijnen in de publieke databases.

Brabo

AI beïnvloedt competitieschaken

Begin deze maand was er het schaaknieuws dat een kandidaatmeester de nobelprijs in chemie gewonnen had zie o.a. Demis Hassabis wins Nobel Prize for chemistry. Demis had in 2020 het programma Alphafold2 ontwikkeld waardoor de meest complexe proteïne-structuren nu in kaart kunnen worden gebracht. Met dit nieuw programma wordt geschat dat 2 miljoen wetenschappers en onderzoekers van 190 landen nieuwe ontdekkingen betreffende proteïne-structuren kunnen maken.

Echter de belangrijkste link tussen de nobelprijs en het schaken is uiteraard dat Demis enkele jaren eerder eind 2017 de voorloper Alphazero had ontwikkeld. Schaken was het eerste domein waarin Demis met succes een zelflerend programma had ontwikkeld die beter speelde dan om het even wie of wat. Begin 2018 schreef ik nog meewarig over een zelflerend programma maar ik moest al snel dit oordeel aanpassen. Eind 2019 sprong ik zelf op die AI-trein met Leela (Lc0).

Desalniettemin is het pas heel recent dat ik ook een impact in het competitieschaken heb gemerkt. Deze zomer in Dortmund kwam ik voor het eerst in contact met spelers die gebruik maakten van de typische AI-opgebouwde kennis in hun openingskeuzes. Ik heb het hier niet over een lastig te begrijpen/ implementeren computerevalutie waar ik het enkele maanden eerder over had zie mei-artikel. Nee ik heb het over totaal nieuwe zeer kansrijke concepten die een mens wellicht zelfstandig nooit had kunnen bedenken.

Met slechts 1 partij per dag in Dortmund en paringen die al de avond voordien worden aangekondigd, was er veel tijd om voor te bereiden. Voor mijn 3 + 2400 tegenstanders die ik tegenkreeg was het dan ook telkens een koud kunstje om tegen mijn vast repertoire een totaal nieuw concept met behulp van AI succesvol te ontwikkelen. Ik begin met de Griekse internationaal meester Georgios Gkoumas die een partij van 2018 verbeterde.

In de slotstelling heeft wit een gevaarlijk initiatief op de koningsvleugel die mij veel later de partij ook doet verliezen. In bovenstaand voorbeeld kan je nog opperen dat AI slechts een beperkte toegevoegde waarde creëerde maar volgend voorbeeld is 100% AI. De Poolse internationaal meester Klaudia Kulon toverde een prachtig staaltje AI-openingsvernuft op het bord waar ik tevergeefs een antwoord trachtte op te verzinnen.

Zwart staat bijna volledig ontwikkeld. Wat heeft wit ondertussen gedaan? 4.a3, 7.h4 en 8.Ph3 zijn allemaal de topkeuze van de huidige generatie Stockfish en Leela. Jawel wit heeft een duidelijk voordeel. In de partij spendeerde ik erg veel tijd om iets speelbaars van plan te vinden. Dat leidde later tot tijdnood en ook de bijhorende blunder die mij uiteindelijk de partij kostte.

Echter het toppunt van een AI-voorbereiding moet mijn partij tegen de Duitse FM met 2400 elo Mortiz Weishaeutel zijn. Eerst offert wit 2 pionnen waarvoor de compensatie allerminst duidelijk is. Daarna volgt een compleet absurde repositionering van de witte dame naar h2 via h5. Alles wordt goedgekeurd en aanbevolen door de computer.

Als FM met ongeveer 350 klassieke partijen gepubliceerd in de publieke databases en een heel rigid repertoire ben ik een sitting duck voor dit soort AI-partijvoorbereidingen. Het maakt mijn wetenschappelijke aanpak (deel 1 en deel 2) in klassiek schaken met ruim op voorhand aangekondigde paringen steeds minder aanvaardbaar.

Anderzijds is het wellicht ook zo dat zulke AI-partijvoorbereidingen niet voor iedereen zijn weggelegd. Een Nederlandse grootmeester vertelde mij heel recent nog dat hij geen specialist was met de computer. Echter het grootste obstakel is wellicht de interessante AI posities eruit filteren en correct interpreteren. Het lijkt mij bijgevolg geen toeval dat het telkens + 2400 spelers waren die succesvol hierin waren.

Ik vermoed dat voor de meeste amateurs er nauwelijks iets veranderd is in hun competitieschaken omdat ze niet of zeer zelden in contact komen met +2400 spelers. Bovendien stel ik mij ook de vraag of die + 2400s soms niet te veel risico's nemen met die AI concepten in de eigen partijen te implementeren. In het 2de voorbeeld kwam Klaudia eenmaal uit boek snel slecht te staan omdat ze geen vervolg kon breien. Persoonlijk ben ik dan ook eerder terughoudend om te vreemd uitziende AI-concepten zelf te gebruiken. Ik kies dus sneller voor een zet in de openingsstudie die volgens de topprogramma's lichtjes inferieur is maar makkelijker te begrijpen valt.

Brabo

Online rapid

Op de voorlaatste dag van het tornooi in Munster 2021 ontwaakte ik met hevige rugpijn. Ik heb wel vaker te kampen met rugpijn maar deze keer voelde het helemaal anders aan. Ik werkte het tornooi nog af maar de pijn verdween niet. Integendeel na enkele dagen werd de pijn steeds feller en verspreidde die ook naar mijn rechterarm. Het werd zo erg zelfs dat ik die arm niet meer kon opheffen. Verscheidene dokters werden geconsulteerd maar men zag niets op de vele scans. Vele sessies bij de kinesist hadden geen of nauwelijks effect. Echter na enkele maanden verdwenen de pijn en ongemakken net zo onverwacht als ze gekomen waren. Ik vermoed dat het een hernia moet geweest zijn want tot op vandaag is er nooit een echte diagnose gesteld geweest.

Het is weer een vreemde intro maar die helse maanden zijn de aanleiding geweest om toen rapid online te beginnen spelen. Blitzen was onmogelijk in die toestand dus stapte ik over naar rapidpartijen van 15 minuten + 10 seconden per zet increment. Het was van moeten als ik online wou blijven spelen want ik ben nooit fan geweest van rapidtornooien. Anderzijds wou ik ook eens weten of rapid online voor een fidemeester een interessante trainingsmethode kan betekenen. Ik hoor geregeld spelers mij vertellen dat rapid veel beter is om schaak te studeren dan blitz maar is dat zo?

Het online rapidexperiment duurde uiteindelijk tot mei 2024. In die 2,5 jaar speelde ik 102 rapidpartijen. 46 op Lichess en 56 op Chess.com. Dat is vrij weinig voor zo een lange periode maar ik speelde dan ook slechts in de maanden wanneer ik geen competitieschaak speelde. Desondanks 102 is ruimschoots voldoende om vandaag te kunnen vertellen wat je kan verwachten als FM.

Lichess:

• Hoogste elo bij willekeurige computerparing: +20 elo
• Laagste elo bij willekeurige computerparing: -275 elo
• Maximum wachttijd bij willekeurige computerparing: + 60 minuten (niet ok)

Chess.com:

• Hoogste elo bij willekeurige computerparing: +60 elo
• Laagste elo bij willekeurige computerparing: -570 elo (niet ok)
• Maximum wachttijd bij willekeurige computerparing: 1 minuut

Vooreerst stelde ik vast dat ik zowat de enige FM was die op dat tempo rapid online speelde. In 102 partijen kreeg ik slechts 2 keer een speler tegen die lichtjes hoger gekwoteerd was. Openingen waarvan ik dacht dit kan interessant zijn in mijn klassiek bordschaak, kwamen nauwelijks aan bod. 53/102 openingen klasseer ik als pure onzin. 42/102 openingen hebben een heel beperkte meerwaarde. Slechts 7 openingen kreeg ik op het bord die echt de moeite waren om serieus te bestuderen (eentje hiervan kwam toevallig heel recent op het bord in de Nederlandse interclub). Dat vind ik een heel magere oogst. Onderstaande partij was tegen de hoogste elo die ik heb tegengekregen en demonstreert heel duidelijk hoe waardeloos de meeste rapidpartijen waren.

Dat wil niet zeggen dat ik nooit een partij verloor. Nee 16 keer beet ik in het zand ondanks de beperkte tegenstand. Trouwens beperkt is ook met een flinke korrel zout te nemen. 10 van de 16 werden achteraf geband voor valsspelen. Eentje waarvan ik 100% zeker ben dat die ook valsspeelde, is zelfs tot vandaag nog steeds niet gepakt.

Naast de vele waardeloze partijen is dit nog eerder de reden waarom ik gestopt ben met online rapidpartijen. Vanaf je bij de 1% beste online rapidspelers behoort dan kom je valsspelers tegen zowel op lichess als chess.com. 11/16 verliespartijen door valsspelers vind ik onaanvaardbaar. Bovendien duurt het vaak ook te lang voor er wordt opgetreden.

Lichess detectie valsspelen:

1. 6 maanden (niet ok)
2. 7 maanden (niet ok)
3. 1 dag
4. 0 dagen
5. 1 jaar (niet ok)

Chess.com detectie valsspelen:

1. 5 maanden (niet ok)
2. 4 maanden (niet ok)
3. 2 dagen
4. 0 dagen
5. 3 dagen

In discussie gaan met die valsspelers heeft geen enkele zin en je riskeert zelf in de problemen te komen zoals mij overkwam op lichess. Ondanks mijn tegenstander later verbannen werd om valsspelen, kreeg ik toch een waarschuwing omdat ik hem in een privechat hierover had aangesproken. 

Nu het moet gezegd dat verscheidene van mijn verliespartijen tegen die valsspelers ook een bepaalde schoonheid bevatten die je in gewone partijen nooit zult zien. Na de slotcombinatie in onderstaande partij barstte ik spontaan uit in lachen vooral omdat mijn tegenstander alles in luttele seconden had gespeeld.

Trouwens na de partij vertelde de tegenstander mij nog dat hij al enkele maanden schaakte en hij graag vriend wou worden online met mij. Eerst iemand bedriegen en dan vriend willen worden? Ik schrik al lang niet meer hiervan want ik ben al te veel mensen (schakers) tegengekomen die een masker dragen. 

Als je niet bij de 1% sterkste online rapidschakers behoort dan heeft het zeker zin als trainingsmethode. Zelf acht ik de kans zeer klein dat ik het in de toekomst opnieuw zal spelen zelfs bij een nieuwe hernia.

Brabo

PS

Ik ontdekte een "nieuwe" gadget van blogspot die het mogelijk maakt om de blog te volgen zodat je automatisch een mailtje krijgt wanneer iets nieuw op de blog gepubliceerd is. Ik heb die bovenaan rechts toegevoegd "Volgen" want ik vermoed dat sommige lezers dit willen gebruiken.

Meedogenloos

Zondag 29 september begon een nieuwe editie van de Belgische interclubs. Het is mijn 28ste opeenvolgende deelname (als we geen rekening houden met het covid-seizoen) maar een eerste ronde blijft spannend. Wie speelt waar? Zal mijn club Deurne dit jaar opnieuw kunnen bewijzen dat leeftijd slechts een nummer is? In de eerste ronde kwam het Deurnse vlaggenschip (1ste ploeg) op met een gemiddelde leeftijd van 62 jaar (een record voor 2de afdeling?). Met een 4-4 tegen een jong en ambitieus Chesspirant werd alvast de start niet gemist.

Desalniettemin zulk record is weinig positief. Er zijn dringend jonge spelers nodig of we riskeren met Deurne hetzelfde lot te ondergaan als KASK. Het was het eerste wat mij opviel deze interclub. De spelers van de Koninklijke Antwerpse Schaakkring zijn overgestapt naar Borgerhout. De oudste club van het land komt niet meer op in de Belgische interclub en lijkt zelfs niet meer aangesloten te zijn.

Niets blijft eeuwig bestaan maar hier was zeker sprake van een kroniek die de dood had aangekondigd. De website van een club is meestal een heel goede graadmeter hiervan. Als die zelden wordt geupdate of erger niet meer bestaat dan is het bijna zeker dat de club op stervens na dood is. Daarom als nieuwe spelers mij vragen om een club te kiezen dan raad ik hen altijd aan om zeker eerst eens de website te bekijken.

Een mooi voorbeeld van een erg actieve website en bloeiende club is mijn Nederlandse club de Stukkenjagers (Tilburg). De gepensioneerde FM Cesar Becx is de drijvende kracht en zorgt bijna dagelijks voor 1 of meerdere blogartikels met nieuws over de club of de eigen leden. Niets onttrekt zich aan zijn arendsogen want hij heeft het nieuws al gemeld op de website. Als een volleerde journalist gebruikt hij graag sterke koppen om de lezers aan te trekken.

Toen ik een maand geleden dan ook de titel "Opeens meedogenloos in Dortmund" las, moest ik onmiddellijk glimlachen. Dat ging over mijn avontuur in Dortmund. Cesar had het weer gezien en jawel een tornooi zonder remises dat is abnormaal voor Brabo.

Brabo's scoreverloop Dortmund 2024

Ik heb het eens opgezocht en het blijkt de eerste keer in mijn schaakcarriere (1993 -2024) te zijn dat ik geen enkele remise speelde in een 9 ronden open klassiek tornooi. Als ik goed geteld heb dan heb ik dus 44 deelnames moeten wachten hiervoor en "de fout" ligt natuurlijk helemaal bij mezelf.

Remises horen bij het schaken maar het is een feit dat ik niet vies ben van een remise voor te stellen of te aanvaarden zonder dat de partij is doodgebloed. Zondag laatst was weer het geval. Ik was al aan het denken remise voor te stellen maar mijn tegenstander was nog sneller. Ik ben nog geen notoire remisekoning (spelers die altijd tevreden zijn met remise) maar velen weten ondertussen wel dat ik het lastig heb om mijn angsten onder controle te houden.

Een remise maak je dan ook samen. Als al mijn tegenstanders altijd zouden spelen tot op het bot (zie Sofia-regels) dan zou ik zelf nooit de remisevraag moeten stellen. Ik merk dan ook op dat een remise-percentage erg afhangt van de omgeving waar gespeeld wordt. Welke club je begint te schaken, kan een belangrijke invloed hebben op hoe een speler zich ontwikkelt. In mijn eerste club de Torrewachters (Roeselare) zijn snelle remises heel normaal (de apres-schaak is er heel populair) en die invloed kan je duidelijk zien in mijn eerste honderden partijen.

Brabo's activiteit in klassiek schaken

Aan mijn ex-leerlingen vertelde ik steeds dat ze gladiatoren moeten zijn in de competities. Ze moeten onbevreesd zijn en meedogenloos. Zeker als je jong bent, heb je voldoende energie om elke partij tot het laatste stuk te blijven spelen. Je blijft niet eeuwig jong dus het is best om die beperkte tijd optimaal te gebruiken door zoveel mogelijk ervaring op het schaakbord te verwerven.

Ik wil geen excuses zoeken maar er valt zeker iets te zeggen voor doseren van de krachten als je ouder wordt. Dat ik net in een groot internationaal tornooi zoals Dortmund op +48 jarige leeftijd geen remises speelde, is dan ook eerder het resultaat van de omstandigheden dan mijn eigen stoute ambities. Ondanks een A en B-groep volgens rating werd ik 8 ronden heen en weer gegooid tussen ofwel veel hoger ofwel veel lager gekwoteerde spelers (nadeel van veel grote open tornooien + mixen van Duitse met Fide elo). Pas in de laatste ronde kreeg ik de eerste speler tegen die dicht bij mijn speelsterkte aanleunde. Trouwens ook die overwinning kwam pas tot stand omdat mijn tegenstandster eerst mijn remisevoorstel weigerde en daarna haar hand helemaal overspeelde.

Tenslotte wil ik ook nog opmerken dat mijn partijen in Dortmund gemiddeld 2 zetten minder lang duurden dan de partijen van het debacle begin dit jaar in Marienbad waar ik 6 remises scoorden. Dus kijken naar het aantal zetten schetst slechts een pover beeld over iemands vechtlust. Mijn kortste partij in Dortmund was een hyperscherp en complex gevecht tegen de uiterst aardige Arjen Van Amerongen die er een knalprestatie neerzette ruim 250 punten boven zijn eigen elo.

Arjen is ook een clubgenoot bij de Stukkenjagers dus dat is misschien wel eerder de reden waarom ik meedogenloos werd genoemd door Cesar. Tja iemand die mijn "grap" herinnert met mijn zoon Hugo (zie familieschaak deel 4) weet dat ik geen cadeaus geef op een schaakbord. Mijn keuzes laat ik afhangen van hoe ik mijn kansen tijdens de partij inschat, niet of mijn tegenstander een vriend, mijn zoon of zelfs de paus is.

Brabo

Marathonpartijen

Het kort ziekteverzuim (<1 maand) ligt op de Belgische werkvloer vandaag rond de 3%. In onze zomerse schaaktornooien zien we echter vaak een veel hogere uitval. Tijd vond ik dus om eens in kaart te brengen welke tornooien meer last hebben van uitval dan anderen. Een nieuw klein projectje was geboren want ik heb mij weer goed geamuseerd met het collecteren en verwerken van tonnen aan data.

1. In de 69ste editie van het Brusselse schaakblad stond al aangegeven dat de Open van Charleroi problemen heeft met zijn aantrekkelijkheid. Echter van de 23,4% die de laatste ronde(n) niet meespeelden, werd geen woord gerept en lijkt mij nog meer symptomatisch. Wat was er aan de hand?
2. In België trekken de tornooien zonder extra tijd beduidend meer spelers aan dat met extra tijd. Nu hoogstwaarschijnlijk heeft dit te maken dat dubbele ronden per dag veel makkelijker te plannen zijn zonder extra tijd. We zien trouwens niet toevallig dat buitenlanders ook liever kiezen voor tornooien met kortere duur en dus goedkoper (hotel, uit eten...). Het helpt ook dat Gent (tijdens de feesten) en Brugge net populaire toeristische trekpleisters zijn.
3. De uitval verhoogt met het aantal speeldagen van een tornooi. Ik merk geen groot verschil tussen lokale en buitenlandse spelers want beiden verlaten met ruim 10% de tornooien.
4. Open Geraardsbergen is de beste van de klas maar ook de enige die een "normaal" cijfer kan voorleggen betreffende uitval. Toeval of ligt het toch aan de formule ?

Daarnaast was ik ook eens geïnteresseerd welke tornooien het meeste vechtschaak produceerden. Ik heb hiervoor geen Fighting Chess Index zoals de Australische grootmeester David Smerdon maar ik schreef een klein programmaatje om de zetten te tellen van alle geregistreerde partijen.

1. Het aantal geregistreerde partijen van Dortmund is torenhoog in vergelijking met de andere tornooien. Daar is een speciale reden voor die in een apart blogartikel zal worden besproken.
2. Het was in Geraardsbergen heel gezellig want er werden heel weinig lange partijen gespeeld.
3. In Brugge had de Belgische expert Elias Ruzhansky het geluk/ pech om betrokken te zijn in 2 centuries (partijen van +100 zetten).
4. Centuries komen gemiddeld eens om de +100 partijen voor.
5. +2000 spelers spelen gemiddeld enkele zetten meer per partij dan -2000 spelers (ambities ?)
6. 30 minuten extra na zet 40 levert slechts gemiddeld 1 extra zet op per partij
7. Eloverschil tussen tegenstanders heeft geen noemenswaardige invloed op de lengte van de partij. Ik vermoed korte winstpartijen en spelen tot het laatste stuk compenseren elkaar bij partijen met groot eloverschil.
8. Een klassieke partij duurt gemiddeld 41 zetten (op basis van de 1385 geregistreerde partijen van bovenstaande zomertornooien).

De langste partij van alle 1385 geregistreerde partijen werd gespeeld in Sparkassen Chess Trophy 2024 (Dortmund). Een bekend eindspel van toren + randpion tegen verkeerde loper stond op het bord. Dit wint maar puur op 30 seconden increment is het erg lastig als je het nog nooit bestudeerd hebt. De Israelische FM Nadav Zemach had geen geluk.

Die partij werd gespeeld in de 8ste ronde waardoor de paringen voor de 9de ronde pas om 22uur 's avonds werden gepubliceerd. Begin je dan nog die avond aan de partijvoorbereiding of wacht je beter tot de volgende ochtend (wetende dat de laatste ronde begint om 10u30)? Ik koos om toch eerst een uurtje voor te bereiden en dan pas te gaan slapen (anders is het risico dat ik pieker over de tegenstander).

Een marathonpartij in de laatste ronde heeft dan weer als enige nadeel dat de prijsuitreiking en aansluitende receptie moet worden uitgesteld. Jawel ik was de speler die betrokken was in  de langste marathonpartij in de Belgische zomertornooien. Met 128 zetten brak ik ruim mijn vorig persoonlijk record en bovendien won ik de partij. Het was een bijzonder ingewikkeld dame-eindspel die wellicht altijd gewonnen stond voor mij.

Ik vermoed dat dit soort partijen spelen of bekijken niet ieders meug is. Ik was dan ook lichtjes verwonderd toen ik achteraf de foto's bekeek van het bk in Lier (doen jullie dat ook na deelname aan een tornooi?) en zag dat er heel wat spelers aandachtig mijn geklungel hadden gevolgd. Of doe ik mezelf te veel eer aan en was het eerder een teken geven van maak er een eind aan want we hebben dorst?

Brabo en Dimitri Allaert in een 128 zetten marathonpartij
9de ronde van Open Belgisch kampioenschap Lier 2024

Ik weet niet of het iets persoonlijk is maar als ik bezig ben aan het spelen dan heb ik geen idee wat er rondom mij gebeurt (indien geen lawaai). Live borden, toeschouwers of zelfs een fantastisch ogende tegenstandster, ik ben helemaal geabsorbeerd door wat er op mijn bord gebeurt. Dat ik na zulke marathonpartij even moest bekomen spreekt voor zich maar een lekker biertje hielp mij al snel weer bovenop (jammer dat er geen lunch meer te verkrijgen was, tsja wat had ik verwacht om 16uur). Dus goed dat het een laatste ronde betrof want ik zie vaak dat spelers in de ronden na een marathonpartij minder presteren.

Brabo

Fouten deel 3

Een nieuwe editie van de schaakolympiade is halfweg in Boedapest. We hadden gisteren de befaamde Bermuda-party en vandaag mag iedereen uitblazen. Schaakjournalisten maken overuren om de verslaggeving op de vele schaaksites te publiceren dus het is smullen van de vele anekdotes en verhalen.

Een kleurrijk figuur zoals de Oekraïense sterke grootmeester Vasyl Ivanchuk is een graag geziene klant bij de journalisten want er valt altijd wel iets te beleven met hem. Zelfs zijn landgenoot Anton Korobov bleef niet onbewogen bij het zien van hoe intens de 55 jarige Vasyl nog steeds houdt van het schaken. Na de 4 ronde vertelt Anton aan een reporter hoe hij zelfs kan detecteren hoe Vasyl zich voelt tijdens de partij. De ene dag ziet Anton hoe vol energie Vasyl is en kan Vasyl een wereldtopper verslaan zoals Wesley So. Op een andere dag hoort Anton aan het ademen van Vasyl dat hij een dame gaat wegblunderen. Het was uiteindelijk slechts een loper die werd weggegeven maar dat betekende uiteraard ook opgave.

Het aanvoelen dat er een blunder in de lucht hangt, gebeurt wel vaker in het schaken. Zeker met weinig tijd op de klok durf ik soms geld te verwedden dat een speler een truc zal missen. Dat is heel zelden het geval in lange partijen wanneer een speler nog veel tijd heeft op de klok maar laatst had ik toch eens zo een unieke situatie. De weerlegging was helemaal niet diep maar de blunder was een logische zet en ik voelde intuïtief aan hoe mijn tegenstander wanhopig aan het zoeken was naar activiteit.

Mijn tegenstander speelde na 5 minuten 20....Lf6 dus mistte compleet mijn 21.Txf6.
De pointe is uiteraard 21...Dxf6 22.Lg5 Df2 23.Tf1 en wit wint makkelijk.

Mijn tegenstander Oleg Iolis, een + 2100 speler speelde Lf6 na 5 minuten nadenken dus ik vroeg mij uiteraard af tijdens de partij of er iets dieper verborgen was. Na alles 3 keer gecheckt te hebben, sloeg ik de loper er af en bleek dat zwart de weerlegging compleet had gemist. Na ook de volgende ronde te verliezen, stapte Oleg uit het tornooi.

Meerdere omstanders hadden de weerlegging ook gezien dus het blijft vreemd hoe zo een sterke speler na zo lang nadenken de weerlegging gemist heeft maar het kan altijd erger. In onderstaande stelling had ik ook de blunder gezien maar nooit gedacht dat het effectief gespeeld zou worden na ruim 10 minuten nadenken. Deze keer speelde ik de weerlegging a tempo en gaf mijn tegenstander onmiddellijk op.

Mijn tegenstander speelde na 10 minuten 31...Tb1+ en gaf na 32.Td1+ onmiddellijk op.
Wit heeft geen voordeel na zowel 31...Tb4 als Tc3.

De Franse expert Samuel Dubuisson had nochtans de vorige ronden 2 grootmeesters op remise gehouden. 22 jaar was hij dus ik kan alleen maar spreken over een complete blackout. Hij liet het niet aan zijn hart komen want dezelfde avond zag ik hem al tandemblitz spelen met zijn broer.

Ik herinner mij een gelijkaardige blackout in het clubkampioenschap van Deurne vele jaren geleden tegen de erg ervaren Marcel De Schepper. Na jawel 20 minuten nadenken, liet hij pardoes een stuk instaan terwijl een paar zetten eerder hij nog gewonnen stond. Die blunder had ik totaal niet zien aankomen en mijn tegenstander had evenmin een verklaring.

Mijn tegenstander speelde na 20 minuten 19.a4 en gaf na 19...Dxe4 onmiddellijk op.
Wit heeft tal van speelbare voortzettingen maar miste compleet mijn dreiging.

Echter de grootste blackout die ik ooit meegemaakt heb, gebeurde in Open Leuven 2014. Na 10 minuten nadenken speelde de Belgische experte Iuliia Morozova het compleet absurde a5 in onderstaande stelling. Ik was bijna beschaamd toen ik haar dame eraf sloeg want ze had mij compleet weggespeeld in die partij.

Mijn tegenstandster speelde na 10 minuten 30...a5 en gaf na 31.Pxb4 onmiddellijk op.
Zwart wint met zowel 30...Db6, Db7 als Dd4

Iuliia stapte die avond nog uit het tornooi en hing enkele jaren later definitief het schaakbord aan de haak. Een mens heeft betere en leukere dingen te doen dan het maken van dit soort nonsens-blunders.

In deel 2 toonde ik enkele van mijn eigen blackouts maar die zijn flauwe kost in vergelijking met wat mijn tegenstanders hier boven van capriolen uithaalden. Ik vermoed dat het iets gelinkt is aan het persoonlijk nervositeit-systeem want ook op school zijn het meestal dezelfde leerlingen die last hebben van blackouts. Het lijkt mij een interessant thema om te onderzoeken maar dat ligt buiten mijn expertise. Ik vermoed dat algemene gezondheidsadviezen zoals goed eten en slapen, geen alcohol tijdens een tornooi ... zeer waarschijnlijk ook hier weer een belangrijke rol kunnen spelen.

Brabo

Back-ups

Trouwe lezers van deze blog zullen het de voorbije maanden zeker opgemerkt hebben. Na een ongewenste update werkte de chess.com-viewer niet meer. Het duurde ruim een maand voor chess.com de fout herstelde en zelfs tot vandaag werkt het download-icoontje niet meer. Downloaden kan nog maar dan moet je eerst naar de chess.com-site. Ik vermoed dat het een bewuste marketing keuze is van chess.com.

Hierdoor realiseerde ik mij ook dat ik te afhankelijk was van een gratis service die op elk moment kan worden stopgezet. Ik had wel alle blogpartijen ergens op de computer staan maar niet gestructureerd in 1 file. Van zodra de chess.com-viewer hersteld was, begon ik daarom alle partijen van de blog te downloaden en in 1 file chronologisch te ordenen. Ik was er enkele uurtjes zoet mee want in 12,5 jaar bloggen heb ik heel wat gepubliceerd. Uiteindelijk liep de teller tot 1153. Als je geïnteresseerd bent in een kopij hiervan dan stuur mij een mailtje.

Folder met 1153 gedownloade partijen van deze blog in pgn formaat

Echter alsof dit niet genoeg irritatie veroorzaakte tijdens het Belgisch kampioenschap in Lier, kreeg ik ook nog eens de ondertussen befaamde blue screen. Dit gebeurde opnieuw na een ongewenste update deze keer van Microsoft (tip vermijd software updates tijdens een tornooi). Omdat het mijn nieuwe en meest krachtige laptop betrof, probeerde ik zelf het probleem op te lossen. Het gevolg kan je raden. Een blue screen werd een black screen waarna ik met hangende pootjes alsnog naar mijn PC-dealer moest rijden. Daar kreeg ik te horen dat ze mijn disks moesten formateren en er geen data meer gered kon worden.

Gelukkig had ik net voor het tornooi van alles een backup genomen want na bijna 3 decennia met computers te werken, weet ik uit ervaring hoe belangrijk zo iets is. Ik vind het daarom onvoorstelbaar dat er toch nog schakers soms bij mij aankloppen of ik een magische truc ken om gewiste bestanden te recuperen. Het enige wat je volgens mij dan nog kunt doen is je AutoSave-file checken als je Chessbase hebt. Die file kan je vinden in de directory "MyWork" en bevat dus alle werk die je in Chessbase met die computer gemaakt heb. Echter dat betekent dus ook ouder werk niet gemaakt in Chessbase op deze computer zal je er niet terugvinden maar de meest recente partijen zijn normaal de meest waardevolle.

AutoSave-file in Chessbase om verloren partijen te recuperen

Een tornooivoorbereiding bestaat daarom voor mij altijd uit het updaten van al mijn databases en backups te nemen van die databases. Ik zorg dat ik altijd alles in drievoud heb staan. 1 keer op een laptop, 1 keer op een desktop en 1 keer op een externe drive. Dus tijdens het BK schakelde ik na het uitvallen van mijn laptop naar de desktop over (grote voordeel van Lier was geen hotel nodig te hebben en thuis te kunnen slapen). Een ander voordeel is dat ik geen internet nodig heb want alles staat lokaal en dat is dan weer vaak een plus in landen waar je allesbehalve stabiel internet kunt verwachten (zie bv. het wk-avontuur in Roemenië).

De data die ik ondertussen bijhoud, groeit bovendien steeds sneller en heeft daarom ook steeds meer onderhoud nodig. Soms krijg ik al eens de vraag wat dit allemaal inhoudt maar daar antwoord ik zelden in detail op om hen niet bang te maken . M.a.w. lees enkel verder dit artikel op eigen risico want ik begin nu aan een eenmalige opsomming van mijn databases.

1. Big Database (Ik koop om de 3 jaar een versie en hou die er tussen up to date met gratis Twic)
2. Openingsboek (openingstree gemaakt van alle partijen met minstens 1 + 2300 speler, lengte 25 zetten uit Big Database)
3. Helmut (+ 1000 klassieke partijen die ik speelde met eigen commentaar/ analyses)
4. Details (Openingsanalyses op basis van die + 1000 klassieke partijen)
5. Analyses (Openingsanalyses op basis van partijvoorbereidingen)
6. Helmutrapid (Openingsanalyses op + 100 online rapidpartijen die ik speelde)
7. Helmutblitz (Openingsanalyses op + 100 online blitzpartijen die ik speelde)
8. Openingsboek (Samenvatting van partijvoorbereidingen volgens wit/zwart)
9. Spelersvoorbeidingen (+200 partijvoorbereidingen op specifieke spelers)
10. Pseudoniemen (lijst van + 300 al dan niet anonieme accounts op chess.com en lichess)
11. Lichess-elitedatabase (+20M partijen van elitespelers op lichess)
12. Internetgames (+900.000 online partijen die ik speelde op playchess, lichess en chess.com)
13. Chesspub (ongeveer 8000 becommentarieerde partijen door grootmeesters van chesspub)
14. Engine games (+2M computerpartijen van TCEC, SSDF, CCRL)
15. Correspondentiepartijen (+2M partijen van Ultracorr-X + contactpersoon ICCF)
16. Blog Downloads (1153 partijen van de blog)
17. Deurne (+2000 partijen van spelers club KSK Deurne die niet publiek werden gepubliceerd)
18. België (bijna 4000 partijen van Belgen die niet in de Big Database zitten)

Die laatste België-database is een database die ik in de voorbije 2 jaren ben begonnen. Steeds vaker merkte ik op dat de Big Database maar ook Yottabase tal van gepubliceerde partijen van Belgen niet opnam (ook van buitenlanders maar dat is praktisch onhaalbaar en te laag rendement). Mits een beetje de actualiteit in België te volgen kan je dus van veel Belgen extra waardevolle informatie verzamelen.

1. Ajuinentornooi Aalst
   
2. Rimpelschaak
   
3. Unrated Gent
   
4. Liga Antwerpen
   
5. VSF Kampioenschappen
   
6. Open Brasschaat
   
7. Open Charleroi
   
8. Open Geraardsbergen
   
9. Open BK Lier
   
10. BJK (-8 t.e.m. -20 jaar)
    

Ik download alle leeftijdsreeksen van het BJK (Belgisch jeugdkampioenschap) want sommige kinderen breken heel snel door naar de hoogste regionen. Kijk maar eens naar onderstaande elografiek van Kobe Vandenhole.

+ 600 klassieke elo in 2 jaar tijd

Zijn lichess-profiel is ook indrukwekkend. Hij heeft 7 trofeeën terwijl ik er slechts eentje heb. M.a.w. een gewaarschuwd man is er twee waard en ik probeer daarom geen partijen te missen van Kobe.

Enkele uurtjes werk om de paar maanden is het om al die databases up to date te houden en backups van te maken. Persoonlijk vind ik dat niet alleen perfect haalbaar maar het hoort er gewoon bij als je een ambitieuze schaker bent. De zoektocht naar informatie is nooit af dus raad of tips zijn altijd welkom.

Brabo

Yottabase

In mijn vorig artikel opperde ik dat het niet perse slecht is dat de Titled Tuesday-partijen worden toegevoegd aan de publieke schaakdatabases. De grootste speler op de schaakmarkt Chessbase aarzelt uiteraard niet om ze toe te voegen want meer partijen (bovendien van meesters), betekent meer klanten voor hun (dure) databases. In onderstaande historiek van de oudste publieke nog actieve database (Big Database) zie je duidelijk hoe recent online partijen en in het bijzonder Titled Tuesdaypartijen een steeds groter deel beslaan van alle nieuwe toegevoegde partijen.

Aantal miljoen partijen in de Big Database

Echter ik merkte recent op dat deze evolutie ook een keerzijde heeft voor de gebruikers. Chessbase mist steeds meer open gepubliceerde partijen in hun database. Het kost tijd en dus geld om wereldwijd alle schaakwebsites af te gaan en dit kan men onvoldoende recupereren met een hogere verkoop van de database.

Niet getreurd want andere schakers hebben dit ook opgemerkt en hebben daarom in de laatste paar jaar hun eigen databases opgestart gebaseerd op een reclame-model ipv betalend model. Chessabc, Chessbites, maar vooral Yottabase is de nieuwe database-speler in de markt en heeft zelfs Chessbase ondertussen verdrongen. Ik vergeleek Big Database met Yottabase voor de 17 actieve Belgische top 100 spelers en Yottabase kwam bijna telkens als winnaar uit de bus (vooral interessant voor 2023-2024)

Groen = 1ste, Rood = 2de

Ja slechts 17 spelers speelden minstens 40 klassieke partijen voor (Belgische) rating in 2023 en stonden in de top 100 van België 2023 en 2024. Ben ik de enige van die 17 die een voltijdse job combineer met een gezin (2 minderjarige kinderen) ? Of scherper gesteld, stel ik de verkeerde prioriteiten in mijn leven zoals iemand mij berispte enige tijd geleden ?

Ik dwaal af want we moeten het hebben over de Yottabase. De evolutie naar gratis completere databases lijkt positief maar zoals vaak heb ik ook hier heel wat opmerkingen. Gratis kan zoiets niet want niemand zal gratis het hele web dagelijks afschuimen om voor compleet onbekende schakers partijen te verzamelen en dan ook nog eens zelf betalen voor een eigen opslagplaats. De Yottabase kan je bijgevolg niet downloaden in zijn geheel en voor elke download per speler moet je verplicht kijken naar een volle minuut reclame.

Je kan pas klikken op de pgn nadat de 60 seconden zijn verstreken.

Bovendien is de kwaliteit van die downloads ook heel variërend. Ik krijg regelmatig twee keer dezelfde partijen in een download en wat te denken van partijen uit 1970 van de Belgische expert Robin Butzen terwijl hij slechts geboren is in 2001.

2 verschillende Robin Butzens in 1 Yottabase download

Dan zullen er zeker lezers zijn die zich afvragen of het sop wel de kolen waard zijn. Moet je echt het maximaal aantal gepubliceerde partijen kennen van je tegenstander of heb je genoeg met bv. 90%. Mijn tegenstander uit de 4de ronde in het open Belgisch kampioenschap Andreas Roelandt was na onze partij erg ontstemd toen hij hoorde dat hij verloren had door de database van Chessbase blind te vertrouwen in zijn partijvoorbereiding.

Nu zelfs Yottabase had Andreas hier niet geholpen. O.a. in het archief van chessresults kan je mijn referentiepartij uit 2023 naspelen maar ik geef toe niet de plaats waar je het eerst zult kijken. M.a.w. Yottabase is completer dan Chessbase maar daar stopt het verhaal niet. In een volgend artikel gaan we dan ook een stapje verder in de eeuwige quest naar partijen.

Brabo

Statistiek deel 2

De Belgische schaakbond heeft een nieuwe site: blog.frbe-kbsb-ksb.be waarmee we eensklaps van het stenen tijdperk naar de moderne tijd springen. Tags, reacties, iedereen kan artikels publiceren, een nieuwsbrief, up to date kalender... Het ziet er veelbelovend uit en ik ben dan ook van plan er aan mee te werken.

Voorlopig is dit uit tijdsgebrek gebleven bij het reageren op artikels maar in de nabije toekomst wil ik ook geregeld een artikel publiceren die beter past op de bondsite dan deze blog. Ik hoop dat anderen mijn voorbeeld volgen maar ik vrees er een beetje voor. Vorige week werd "Schaaksite zoekt met spoed vrijwilligers" gepubliceerd en toont nogmaals aan dat het erg lastig is om schakers te motiveren om artikels te schrijven.

Trouwens een reactie op Gm Daniel Dardha: verkennen van een mogelijke samenwerking legt ook een tweede obstakel bloot. Topspelers maar breder genomen ambitieuze spelers (zie Geheim) zijn vaak bijzonder karig met het gratis delen van kennis. Ik was dan laatst ook blij om te horen dat de Belgische FM Adrian Roos mij na onze onderlinge partij wou vertellen hoe hij mij had verrast met een zeer vreemde voortzetting in een opening die ik een paar maanden eerder nog in Marienbad op het bord had tegengekregen (zie Identiteitsfraude). "Statistiek" was zijn antwoord.

Volgens mijn openingsboek is het zeer vreemde 6.Pe2 statistisch interessant

In bovenstaande stelling had ik al eens 6.Ld3 en 6.Le2 tegengekregen maar Adrian verraste mij compleet met 6.Pe2. Ik had uiteraard onmiddellijk door dat ik weer gelopen was in een venijnige partijvoorbereiding. Het was puur geluk dat ik niet alleen een flinke tijdshandicap maar ook groot stellingsnadeel overleefde en later zelfs de partij won (zie Chess960 deel 3). Ik zeg geluk want recent in Dortmund ging ik 3 keer voor de bijl door eenzelfde type handicaps (hiermee wil ik sommigen tegenspreken die succes in de opening niet willen linken aan partijresultaten op mijn niveau).

Statistiek gebruiken om een openingskeuze te maken is niets nieuw voor mij want ik doe het al vele jaren maar het is wel de eerste keer dat ik het expliciet hoor van een andere speler. Sinds 2013 maak ik al mijn eigen openingsboeken in Chessbase (zie Groene zetten). Toen was het uitsluitend om de diverse opties elk afzonderlijk te onderzoeken maar vandaag is het ook vaak een handig instrument om bij weinig tijd heel snel een selectie te maken. Er zijn 3 parameters die hierbij belangrijk zijn.

• Aantal partijen gespeeld met een zet. Als een zet meer wordt gespeeld dan is dat meestal omdat het als betrouwbaarder wordt beschouwd. Nadeel is uiteraard dat de meest gespeelde zetten ook het bekendst zijn.
• Gemiddelde elo van de spelers bij een keuze van een zet. Hogere elo's selecteren vaak de betere voortzettingen al dan niet door voorafgaande studie. 
• Over- of onder-score van een zet: (Verschil tussen gemiddelde eloprestatie - eigen gemiddelde elo van de spelers bij een keuze van een zet). Dit vind ik persoonlijk de belangrijkste parameter want vertelt ons het best of we elowinst of eloverlies mogen verwachten.

Als we kijken naar bovenstaand voorbeeld dan zien we in een oogopslag dat 6.Pe2 statistisch interessant is. Het staat in de top 2 van gespeeld door de hoogste elo's. Het heeft een overscore van 2513 - 2466 = 47 elo. Tenslotte werd 6.Pe2 in slechts 4% van de partijen gekozen dus het is zeer waarschijnlijk een uitstekend verrassingswapen.

Vervolgens is de logische stap dan ook om AI in te schakelen en een compleet repertoire op basis van statistiek te bouwen. Ondertussen bestaan al meer dan een jaar minstens 2 websites hiervoor: BookBuilder en aichesscoach dus ik vermoed dat al sommige professionals dit gebruiken.

Anderzijds geldt zoals bij veel AI-output ook hier dat garbage in is garbage out. Vooral de laatste paar jaar zie ik een enorme devaluatie van de kwaliteit van de publieke databases (Megadatabase ...) door de massale dumping van Titled Tuesday-partijen. Van sommige spelers zoals mijn tegenstander uit de derde ronde van Open Dortmund de Duitse FM Moritz Weishaeutel merkte ik op dat bijna alle gepubliceerde partijen zulke online blitzpartijtjes zijn.

384/574 partijen in de Megadatabase zijn van Moritz Weishaeutel online blitzpartijtjes

In Extra tijd deel 2 schreef ik dat blitzpartijtjes makkelijk 500 punten lager gespeeld worden van niveau dan klassieke partijen maar ook het online repertoire is soms helemaal misleidend. Dat zien we heel duidelijk in de partijen in de Megadatabase van 2024 voor Moritz.

Volgens de megadabase speelt Moritz bijna uitsluitend 1.e4

Een voorbereiding puur gebaseerd op statistiek zonder te kijken naar de afkomst van de partijen leverde al heel snel een winnend voordeel op.

Het spreekt voor zich dat een 2400 speler dit niet speelt in een klassieke bordpartij dus ik was dan ook niet verrast toen Moritz voor 1.d4 koos ipv volgens de statistiek 1.e4 in onze onderlinge partij.

Trouwens ik vind bovenstaande analyse evenmin weggesmeten tijd/ energie. Sterker online schaken is een belangrijk onderdeel in het trainen van een openingsrepertoire en bepaalde fouten blijf je zonder computeranalyses herhalen (ik 43 keer in bovenstaand voorbeeld).

Het is ook zo dat dankzij de Titled Tuesday-partijen er interessante ideeën van minder bekende openingen gepubliceerd worden die soms heel populair zijn bij amateurschakers. M.a.w. zoals ik al vermeldde in spatiebalk deel 2 is het niet een zwart-wit verhaal die Titled Tuesdays in de databases. Het creëren van aparte openingsboeken met en zonder is technisch niet al te lastig en lijkt mij daarom de oplossing om van beide werelden optimaal te genieten.

Brabo