Fouten deel 3

Een nieuwe editie van de schaakolympiade is halfweg in Boedapest. We hadden gisteren de befaamde Bermuda-party en vandaag mag iedereen uitblazen. Schaakjournalisten maken overuren om de verslaggeving op de vele schaaksites te publiceren dus het is smullen van de vele anekdotes en verhalen.

Een kleurrijk figuur zoals de Oekraïense sterke grootmeester Vasyl Ivanchuk is een graag geziene klant bij de journalisten want er valt altijd wel iets te beleven met hem. Zelfs zijn landgenoot Anton Korobov bleef niet onbewogen bij het zien van hoe intens de 55 jarige Vasyl nog steeds houdt van het schaken. Na de 4 ronde vertelt Anton aan een reporter hoe hij zelfs kan detecteren hoe Vasyl zich voelt tijdens de partij. De ene dag ziet Anton hoe vol energie Vasyl is en kan Vasyl een wereldtopper verslaan zoals Wesley So. Op een andere dag hoort Anton aan het ademen van Vasyl dat hij een dame gaat wegblunderen. Het was uiteindelijk slechts een loper die werd weggegeven maar dat betekende uiteraard ook opgave.

Het aanvoelen dat er een blunder in de lucht hangt, gebeurt wel vaker in het schaken. Zeker met weinig tijd op de klok durf ik soms geld te verwedden dat een speler een truc zal missen. Dat is heel zelden het geval in lange partijen wanneer een speler nog veel tijd heeft op de klok maar laatst had ik toch eens zo een unieke situatie. De weerlegging was helemaal niet diep maar de blunder was een logische zet en ik voelde intuïtief aan hoe mijn tegenstander wanhopig aan het zoeken was naar activiteit.

Mijn tegenstander speelde na 5 minuten 20....Lf6 dus mistte compleet mijn 21.Txf6.
De pointe is uiteraard 21...Dxf6 22.Lg5 Df2 23.Tf1 en wit wint makkelijk.

Mijn tegenstander Oleg Iolis, een + 2100 speler speelde Lf6 na 5 minuten nadenken dus ik vroeg mij uiteraard af tijdens de partij of er iets dieper verborgen was. Na alles 3 keer gecheckt te hebben, sloeg ik de loper er af en bleek dat zwart de weerlegging compleet had gemist. Na ook de volgende ronde te verliezen, stapte Oleg uit het tornooi.

Meerdere omstanders hadden de weerlegging ook gezien dus het blijft vreemd hoe zo een sterke speler na zo lang nadenken de weerlegging gemist heeft maar het kan altijd erger. In onderstaande stelling had ik ook de blunder gezien maar nooit gedacht dat het effectief gespeeld zou worden na ruim 10 minuten nadenken. Deze keer speelde ik de weerlegging a tempo en gaf mijn tegenstander onmiddellijk op.

Mijn tegenstander speelde na 10 minuten 31...Tb1+ en gaf na 32.Td1+ onmiddellijk op.
Wit heeft geen voordeel na zowel 31...Tb4 als Tc3.

De Franse expert Samuel Dubuisson had nochtans de vorige ronden 2 grootmeesters op remise gehouden. 22 jaar was hij dus ik kan alleen maar spreken over een complete blackout. Hij liet het niet aan zijn hart komen want dezelfde avond zag ik hem al tandemblitz spelen met zijn broer.

Ik herinner mij een gelijkaardige blackout in het clubkampioenschap van Deurne vele jaren geleden tegen de erg ervaren Marcel De Schepper. Na jawel 20 minuten nadenken, liet hij pardoes een stuk instaan terwijl een paar zetten eerder hij nog gewonnen stond. Die blunder had ik totaal niet zien aankomen en mijn tegenstander had evenmin een verklaring.

Mijn tegenstander speelde na 20 minuten 19.a4 en gaf na 19...Dxe4 onmiddellijk op.
Wit heeft tal van speelbare voortzettingen maar miste compleet mijn dreiging.

Echter de grootste blackout die ik ooit meegemaakt heb, gebeurde in Open Leuven 2014. Na 10 minuten nadenken speelde de Belgische experte Iuliia Morozova het compleet absurde a5 in onderstaande stelling. Ik was bijna beschaamd toen ik haar dame eraf sloeg want ze had mij compleet weggespeeld in die partij.

Mijn tegenstandster speelde na 10 minuten 30...a5 en gaf na 31.Pxb4 onmiddellijk op.
Zwart wint met zowel 30...Db6, Db7 als Dd4

Iuliia stapte die avond nog uit het tornooi en hing enkele jaren later definitief het schaakbord aan de haak. Een mens heeft betere en leukere dingen te doen dan het maken van dit soort nonsens-blunders.

In deel 2 toonde ik enkele van mijn eigen blackouts maar die zijn flauwe kost in vergelijking met wat mijn tegenstanders hier boven van capriolen uithaalden. Ik vermoed dat het iets gelinkt is aan het persoonlijk nervositeit-systeem want ook op school zijn het meestal dezelfde leerlingen die last hebben van blackouts. Het lijkt mij een interessant thema om te onderzoeken maar dat ligt buiten mijn expertise. Ik vermoed dat algemene gezondheidsadviezen zoals goed eten en slapen, geen alcohol tijdens een tornooi ... zeer waarschijnlijk ook hier weer een belangrijke rol kunnen spelen.

Brabo

Back-ups

Trouwe lezers van deze blog zullen het de voorbije maanden zeker opgemerkt hebben. Na een ongewenste update werkte de chess.com-viewer niet meer. Het duurde ruim een maand voor chess.com de fout herstelde en zelfs tot vandaag werkt het download-icoontje niet meer. Downloaden kan nog maar dan moet je eerst naar de chess.com-site. Ik vermoed dat het een bewuste marketing keuze is van chess.com.

Hierdoor realiseerde ik mij ook dat ik te afhankelijk was van een gratis service die op elk moment kan worden stopgezet. Ik had wel alle blogpartijen ergens op de computer staan maar niet gestructureerd in 1 file. Van zodra de chess.com-viewer hersteld was, begon ik daarom alle partijen van de blog te downloaden en in 1 file chronologisch te ordenen. Ik was er enkele uurtjes zoet mee want in 12,5 jaar bloggen heb ik heel wat gepubliceerd. Uiteindelijk liep de teller tot 1153. Als je geïnteresseerd bent in een kopij hiervan dan stuur mij een mailtje.

Folder met 1153 gedownloade partijen van deze blog in pgn formaat

Echter alsof dit niet genoeg irritatie veroorzaakte tijdens het Belgisch kampioenschap in Lier, kreeg ik ook nog eens de ondertussen befaamde blue screen. Dit gebeurde opnieuw na een ongewenste update deze keer van Microsoft (tip vermijd software updates tijdens een tornooi). Omdat het mijn nieuwe en meest krachtige laptop betrof, probeerde ik zelf het probleem op te lossen. Het gevolg kan je raden. Een blue screen werd een black screen waarna ik met hangende pootjes alsnog naar mijn PC-dealer moest rijden. Daar kreeg ik te horen dat ze mijn disks moesten formateren en er geen data meer gered kon worden.

Gelukkig had ik net voor het tornooi van alles een backup genomen want na bijna 3 decennia met computers te werken, weet ik uit ervaring hoe belangrijk zo iets is. Ik vind het daarom onvoorstelbaar dat er toch nog schakers soms bij mij aankloppen of ik een magische truc ken om gewiste bestanden te recuperen. Het enige wat je volgens mij dan nog kunt doen is je AutoSave-file checken als je Chessbase hebt. Die file kan je vinden in de directory "MyWork" en bevat dus alle werk die je in Chessbase met die computer gemaakt heb. Echter dat betekent dus ook ouder werk niet gemaakt in Chessbase op deze computer zal je er niet terugvinden maar de meest recente partijen zijn normaal de meest waardevolle.

AutoSave-file in Chessbase om verloren partijen te recuperen

Een tornooivoorbereiding bestaat daarom voor mij altijd uit het updaten van al mijn databases en backups te nemen van die databases. Ik zorg dat ik altijd alles in drievoud heb staan. 1 keer op een laptop, 1 keer op een desktop en 1 keer op een externe drive. Dus tijdens het BK schakelde ik na het uitvallen van mijn laptop naar de desktop over (grote voordeel van Lier was geen hotel nodig te hebben en thuis te kunnen slapen). Een ander voordeel is dat ik geen internet nodig heb want alles staat lokaal en dat is dan weer vaak een plus in landen waar je allesbehalve stabiel internet kunt verwachten (zie bv. het wk-avontuur in Roemenië).

De data die ik ondertussen bijhoud, groeit bovendien steeds sneller en heeft daarom ook steeds meer onderhoud nodig. Soms krijg ik al eens de vraag wat dit allemaal inhoudt maar daar antwoord ik zelden in detail op om hen niet bang te maken . M.a.w. lees enkel verder dit artikel op eigen risico want ik begin nu aan een eenmalige opsomming van mijn databases.

1. Big Database (Ik koop om de 3 jaar een versie en hou die er tussen up to date met gratis Twic)
2. Openingsboek (openingstree gemaakt van alle partijen met minstens 1 + 2300 speler, lengte 25 zetten uit Big Database)
3. Helmut (+ 1000 klassieke partijen die ik speelde met eigen commentaar/ analyses)
4. Details (Openingsanalyses op basis van die + 1000 klassieke partijen)
5. Analyses (Openingsanalyses op basis van partijvoorbereidingen)
6. Helmutrapid (Openingsanalyses op + 100 online rapidpartijen die ik speelde)
7. Helmutblitz (Openingsanalyses op + 100 online blitzpartijen die ik speelde)
8. Openingsboek (Samenvatting van partijvoorbereidingen volgens wit/zwart)
9. Spelersvoorbeidingen (+200 partijvoorbereidingen op specifieke spelers)
10. Pseudoniemen (lijst van + 300 al dan niet anonieme accounts op chess.com en lichess)
11. Lichess-elitedatabase (+20M partijen van elitespelers op lichess)
12. Internetgames (+900.000 online partijen die ik speelde op playchess, lichess en chess.com)
13. Chesspub (ongeveer 8000 becommentarieerde partijen door grootmeesters van chesspub)
14. Engine games (+2M computerpartijen van TCEC, SSDF, CCRL)
15. Correspondentiepartijen (+2M partijen van Ultracorr-X + contactpersoon ICCF)
16. Blog Downloads (1153 partijen van de blog)
17. Deurne (+2000 partijen van spelers club KSK Deurne die niet publiek werden gepubliceerd)
18. België (bijna 4000 partijen van Belgen die niet in de Big Database zitten)

Die laatste België-database is een database die ik in de voorbije 2 jaren ben begonnen. Steeds vaker merkte ik op dat de Big Database maar ook Yottabase tal van gepubliceerde partijen van Belgen niet opnam (ook van buitenlanders maar dat is praktisch onhaalbaar en te laag rendement). Mits een beetje de actualiteit in België te volgen kan je dus van veel Belgen extra waardevolle informatie verzamelen.

1. Ajuinentornooi Aalst
   
2. Rimpelschaak
   
3. Unrated Gent
   
4. Liga Antwerpen
   
5. VSF Kampioenschappen
   
6. Open Brasschaat
   
7. Open Charleroi
   
8. Open Geraardsbergen
   
9. Open BK Lier
   
10. BJK (-8 t.e.m. -20 jaar)
    

Ik download alle leeftijdsreeksen van het BJK (Belgisch jeugdkampioenschap) want sommige kinderen breken heel snel door naar de hoogste regionen. Kijk maar eens naar onderstaande elografiek van Kobe Vandenhole.

+ 600 klassieke elo in 2 jaar tijd

Zijn lichess-profiel is ook indrukwekkend. Hij heeft 7 trofeeën terwijl ik er slechts eentje heb. M.a.w. een gewaarschuwd man is er twee waard en ik probeer daarom geen partijen te missen van Kobe.

Enkele uurtjes werk om de paar maanden is het om al die databases up to date te houden en backups van te maken. Persoonlijk vind ik dat niet alleen perfect haalbaar maar het hoort er gewoon bij als je een ambitieuze schaker bent. De zoektocht naar informatie is nooit af dus raad of tips zijn altijd welkom.

Brabo

Yottabase

In mijn vorig artikel opperde ik dat het niet perse slecht is dat de Titled Tuesday-partijen worden toegevoegd aan de publieke schaakdatabases. De grootste speler op de schaakmarkt Chessbase aarzelt uiteraard niet om ze toe te voegen want meer partijen (bovendien van meesters), betekent meer klanten voor hun (dure) databases. In onderstaande historiek van de oudste publieke nog actieve database (Big Database) zie je duidelijk hoe recent online partijen en in het bijzonder Titled Tuesdaypartijen een steeds groter deel beslaan van alle nieuwe toegevoegde partijen.

Aantal miljoen partijen in de Big Database

Echter ik merkte recent op dat deze evolutie ook een keerzijde heeft voor de gebruikers. Chessbase mist steeds meer open gepubliceerde partijen in hun database. Het kost tijd en dus geld om wereldwijd alle schaakwebsites af te gaan en dit kan men onvoldoende recupereren met een hogere verkoop van de database.

Niet getreurd want andere schakers hebben dit ook opgemerkt en hebben daarom in de laatste paar jaar hun eigen databases opgestart gebaseerd op een reclame-model ipv betalend model. Chessabc, Chessbites, maar vooral Yottabase is de nieuwe database-speler in de markt en heeft zelfs Chessbase ondertussen verdrongen. Ik vergeleek Big Database met Yottabase voor de 17 actieve Belgische top 100 spelers en Yottabase kwam bijna telkens als winnaar uit de bus (vooral interessant voor 2023-2024)

Groen = 1ste, Rood = 2de

Ja slechts 17 spelers speelden minstens 40 klassieke partijen voor (Belgische) rating in 2023 en stonden in de top 100 van België 2023 en 2024. Ben ik de enige van die 17 die een voltijdse job combineer met een gezin (2 minderjarige kinderen) ? Of scherper gesteld, stel ik de verkeerde prioriteiten in mijn leven zoals iemand mij berispte enige tijd geleden ?

Ik dwaal af want we moeten het hebben over de Yottabase. De evolutie naar gratis completere databases lijkt positief maar zoals vaak heb ik ook hier heel wat opmerkingen. Gratis kan zoiets niet want niemand zal gratis het hele web dagelijks afschuimen om voor compleet onbekende schakers partijen te verzamelen en dan ook nog eens zelf betalen voor een eigen opslagplaats. De Yottabase kan je bijgevolg niet downloaden in zijn geheel en voor elke download per speler moet je verplicht kijken naar een volle minuut reclame.

Je kan pas klikken op de pgn nadat de 60 seconden zijn verstreken.

Bovendien is de kwaliteit van die downloads ook heel variërend. Ik krijg regelmatig twee keer dezelfde partijen in een download en wat te denken van partijen uit 1970 van de Belgische expert Robin Butzen terwijl hij slechts geboren is in 2001.

2 verschillende Robin Butzens in 1 Yottabase download

Dan zullen er zeker lezers zijn die zich afvragen of het sop wel de kolen waard zijn. Moet je echt het maximaal aantal gepubliceerde partijen kennen van je tegenstander of heb je genoeg met bv. 90%. Mijn tegenstander uit de 4de ronde in het open Belgisch kampioenschap Andreas Roelandt was na onze partij erg ontstemd toen hij hoorde dat hij verloren had door de database van Chessbase blind te vertrouwen in zijn partijvoorbereiding.

Nu zelfs Yottabase had Andreas hier niet geholpen. O.a. in het archief van chessresults kan je mijn referentiepartij uit 2023 naspelen maar ik geef toe niet de plaats waar je het eerst zult kijken. M.a.w. Yottabase is completer dan Chessbase maar daar stopt het verhaal niet. In een volgend artikel gaan we dan ook een stapje verder in de eeuwige quest naar partijen.

Brabo

Statistiek deel 2

De Belgische schaakbond heeft een nieuwe site: blog.frbe-kbsb-ksb.be waarmee we eensklaps van het stenen tijdperk naar de moderne tijd springen. Tags, reacties, iedereen kan artikels publiceren, een nieuwsbrief, up to date kalender... Het ziet er veelbelovend uit en ik ben dan ook van plan er aan mee te werken.

Voorlopig is dit uit tijdsgebrek gebleven bij het reageren op artikels maar in de nabije toekomst wil ik ook geregeld een artikel publiceren die beter past op de bondsite dan deze blog. Ik hoop dat anderen mijn voorbeeld volgen maar ik vrees er een beetje voor. Vorige week werd "Schaaksite zoekt met spoed vrijwilligers" gepubliceerd en toont nogmaals aan dat het erg lastig is om schakers te motiveren om artikels te schrijven.

Trouwens een reactie op Gm Daniel Dardha: verkennen van een mogelijke samenwerking legt ook een tweede obstakel bloot. Topspelers maar breder genomen ambitieuze spelers (zie Geheim) zijn vaak bijzonder karig met het gratis delen van kennis. Ik was dan laatst ook blij om te horen dat de Belgische FM Adrian Roos mij na onze onderlinge partij wou vertellen hoe hij mij had verrast met een zeer vreemde voortzetting in een opening die ik een paar maanden eerder nog in Marienbad op het bord had tegengekregen (zie Identiteitsfraude). "Statistiek" was zijn antwoord.

Volgens mijn openingsboek is het zeer vreemde 6.Pe2 statistisch interessant

In bovenstaande stelling had ik al eens 6.Ld3 en 6.Le2 tegengekregen maar Adrian verraste mij compleet met 6.Pe2. Ik had uiteraard onmiddellijk door dat ik weer gelopen was in een venijnige partijvoorbereiding. Het was puur geluk dat ik niet alleen een flinke tijdshandicap maar ook groot stellingsnadeel overleefde en later zelfs de partij won (zie Chess960 deel 3). Ik zeg geluk want recent in Dortmund ging ik 3 keer voor de bijl door eenzelfde type handicaps (hiermee wil ik sommigen tegenspreken die succes in de opening niet willen linken aan partijresultaten op mijn niveau).

Statistiek gebruiken om een openingskeuze te maken is niets nieuw voor mij want ik doe het al vele jaren maar het is wel de eerste keer dat ik het expliciet hoor van een andere speler. Sinds 2013 maak ik al mijn eigen openingsboeken in Chessbase (zie Groene zetten). Toen was het uitsluitend om de diverse opties elk afzonderlijk te onderzoeken maar vandaag is het ook vaak een handig instrument om bij weinig tijd heel snel een selectie te maken. Er zijn 3 parameters die hierbij belangrijk zijn.

• Aantal partijen gespeeld met een zet. Als een zet meer wordt gespeeld dan is dat meestal omdat het als betrouwbaarder wordt beschouwd. Nadeel is uiteraard dat de meest gespeelde zetten ook het bekendst zijn.
• Gemiddelde elo van de spelers bij een keuze van een zet. Hogere elo's selecteren vaak de betere voortzettingen al dan niet door voorafgaande studie. 
• Over- of onder-score van een zet: (Verschil tussen gemiddelde eloprestatie - eigen gemiddelde elo van de spelers bij een keuze van een zet). Dit vind ik persoonlijk de belangrijkste parameter want vertelt ons het best of we elowinst of eloverlies mogen verwachten.

Als we kijken naar bovenstaand voorbeeld dan zien we in een oogopslag dat 6.Pe2 statistisch interessant is. Het staat in de top 2 van gespeeld door de hoogste elo's. Het heeft een overscore van 2513 - 2466 = 47 elo. Tenslotte werd 6.Pe2 in slechts 4% van de partijen gekozen dus het is zeer waarschijnlijk een uitstekend verrassingswapen.

Vervolgens is de logische stap dan ook om AI in te schakelen en een compleet repertoire op basis van statistiek te bouwen. Ondertussen bestaan al meer dan een jaar minstens 2 websites hiervoor: BookBuilder en aichesscoach dus ik vermoed dat al sommige professionals dit gebruiken.

Anderzijds geldt zoals bij veel AI-output ook hier dat garbage in is garbage out. Vooral de laatste paar jaar zie ik een enorme devaluatie van de kwaliteit van de publieke databases (Megadatabase ...) door de massale dumping van Titled Tuesday-partijen. Van sommige spelers zoals mijn tegenstander uit de derde ronde van Open Dortmund de Duitse FM Moritz Weishaeutel merkte ik op dat bijna alle gepubliceerde partijen zulke online blitzpartijtjes zijn.

384/574 partijen in de Megadatabase zijn van Moritz Weishaeutel online blitzpartijtjes

In Extra tijd deel 2 schreef ik dat blitzpartijtjes makkelijk 500 punten lager gespeeld worden van niveau dan klassieke partijen maar ook het online repertoire is soms helemaal misleidend. Dat zien we heel duidelijk in de partijen in de Megadatabase van 2024 voor Moritz.

Volgens de megadabase speelt Moritz bijna uitsluitend 1.e4

Een voorbereiding puur gebaseerd op statistiek zonder te kijken naar de afkomst van de partijen leverde al heel snel een winnend voordeel op.

Het spreekt voor zich dat een 2400 speler dit niet speelt in een klassieke bordpartij dus ik was dan ook niet verrast toen Moritz voor 1.d4 koos ipv volgens de statistiek 1.e4 in onze onderlinge partij.

Trouwens ik vind bovenstaande analyse evenmin weggesmeten tijd/ energie. Sterker online schaken is een belangrijk onderdeel in het trainen van een openingsrepertoire en bepaalde fouten blijf je zonder computeranalyses herhalen (ik 43 keer in bovenstaand voorbeeld).

Het is ook zo dat dankzij de Titled Tuesday-partijen er interessante ideeën van minder bekende openingen gepubliceerd worden die soms heel populair zijn bij amateurschakers. M.a.w. zoals ik al vermeldde in spatiebalk deel 2 is het niet een zwart-wit verhaal die Titled Tuesdays in de databases. Het creëren van aparte openingsboeken met en zonder is technisch niet al te lastig en lijkt mij daarom de oplossing om van beide werelden optimaal te genieten.

Brabo

Nostalgie

De radiozender kiezen in de auto is samen met kinderen een gevecht dat ik zelden win. Mijn keuze voor Nostalgie (en recent ook steeds vaker Q-Foute-Radio) wordt steevast afgewezen. Dat wil niet zeggen dat sommige hedendaagse liedjes mij niet kunnen bekoren maar ik vind het gewoon veel leuker om de ene na de andere klassieker te beluisteren. Ze brengen ook vaak oude herinneringen terug toen ik de muziek voor het eerst hoorde.

Dat nostalgisch aspect vind ik ook net een van de meest aantrekkelijke in het standaardschaken. Elke partij die ik speel is een terugblik in mijn verleden door de opening die op het bord komt. Dat komt in mijn partijen meer dan bij andere spelers tot uiting door het zeer nauw en weinig veranderend repertoire dat ik al 3 decennia speel.

Toen ik het voorbije seizoen in de Belgische interclub dan ook na 25 jaar weer eens het Mollergambiet op het bord kreeg moest ik toch even slikken. Jawel het was van 1999 geleden dat ik die dinosaurus laatst in een klassieke partij had gezien. Ik herinnerde mij dat de Westvlaming Geert Danneel in die tijd een enorme fan was van dit Mollergambiet en moest dan ook even glimlachen toen ik recent ontdekte dat hij het ook vandaag nog online blijft spelen (zie 199 partijen op lichess waarvan de meest recente gespeeld in mei 204). Geert is dus nogmaals een voorbeeld van een speler die dubieuze en weerlegde openingen blijft spelen daar zijn tegenstanders geen gebruik (kunnen) maken van partijpublicaties.

Wat had mijn tegenstander de Belgische expert Marc Boeykens in gedachten toen hij koos voor het Mollergambiet? Het is uiteraard niet toevallig dat ik het 25 jaar niet meer op het bord heb gehad en het zou heel riskant zijn om te hopen dat ik de weerlegging niet zou herinneren. Online vond ik een video Every gambit refuted: Moller-gambit van de Amerikaanse grootmeester Eugene Perelshteyn gemaakt in 2021. Een check van de hoofdlijn met de huidige topprogramma's Leela en Stockfish bevestigden eveneens wat ik al vele jaren wist.

Dus de hoofdlijn was een dood spoor maar dat is uiteraard niet het einde van het verhaal. Een eerste aanknopingspunt vond ik in een rapidpartij van de immer creatieve sterke Nederlandse grootmeester Jorden Van Foreest (niet toevallig secondant geweest van Magnus Carlsen). "Zijn" 12.Tf4 had ik nog nooit gezien en wordt door de topprogramma's opgegeven als eerste keuze. Het blijkt volgens onderstaande computerpartij perfect speelbaar te zijn.

Vervolgens ging ik op zoek of er nog andere recente ontdekkingen zijn gemaakt in het Mollergambiet en uiteindelijk vond ik 6 vrijwel totaal onbekende ideeën die de oude weerlegde hoofdlijn rehabiliteren. Met eentje daarvan werd ik dus verrast in de interclub. Aan de hand van een computerpartij gespeeld met het voor mij meest aantrekkelijk idee geef ik hieronder een kort overzicht. 

Het Mollergambiet levert uiteraard geen voordeel op voor wit maar de oude evaluatie dat het weerlegd is, klopt niet. Voor iemand die geen schrik heeft van een gambiet te spelen, kan je zeker met bovenstaande vermelde (hyper-) moderne concepten iemand te grazen nemen (zelfs in klassiek schaken mits enig studiewerk).

Dit gaat dus ook veel verder dan wat ik schreef in mijn "Oude wijn in nieuwe zakken" artikels deel 1, deel 2 en deel 3. Behalve de openingsnaam zelf, wordt de opening op een totaal andere en moderne wijze gespeeld. Opnieuw zijn het de neurale netwerken (laatste 5 jaar) die ervoor zorgen dat een totaal andere richting wordt ingeslagen.

Het zal dan ook niet verwonderen dat sommige topgrootmeesters gelijkaardige onderzoeken in andere dubieuze gambieten gemaakt hebben. De uitgestelde Schliemann in de recente fide candidates van Praggnanandhaa tegen Vidit Gujrathi was hiervan een typisch voorbeeld zie  youtube.

Dit wil niet zeggen dat elke uitgestorven dinosaurus door de moderne schaakprogramma's weer tot leven kan worden gewekt maar af en toe gaan we er eentje terugzien. Zulke partijen met lang vergeten openingen zijn voor heel veel schaakliefhebbers een festijn om van te smullen. Het is nostalgie maar tezelfdertijd bewijst het ook dat er nog heel veel te ontdekken valt in standaard schaken. Ik vermoed dat dit dan ook de voornaamste reden is waarom Fischer Random niet doorbreekt. Het verklaart wellicht tevens waarom schaken steeds jonger wordt. Er is heel veel tijd en energie nodig om al die nieuwe ontwikkelingen bij te benen.

Brabo

Hakuna matata

Het Belgisch kampioenschap in Lier ligt alweer 2 weken achter ons dus hoogtijd om als deelnemer (en blogger ) hier eens op terug te kijken. De afwezigen hadden ongelijk en ik had eerlijk gezegd dan ook gerekend op nog meer deelnemers. Ik ben geen expert in Belgische kampioenschappen maar deze editie in Lier leek mij de meest spectaculaire en best georganiseerde die ik al ooit gezien heb. Ik vond het persoonlijk doodjammer dat ik door het focussen op de eigen prestaties veel prachtige nevenactiviteiten gemist heb.

Met de 4de titel voor onze wereldster Daniel Dardha kreeg het Belgisch kampioenschap zijn verhoopte en oververdiende kampioen maar het werd toch nog spannend dankzij een geinspireerd spelende Stefan Beukema. Ik weet al lang dat Stefan briljante ingevingen kan hebben (zie taktiek deel 4) en deze keer slaagde hij erin t.e.m. de laatste ronde Daniel onder druk te zetten met als schitterende beloning een grootmeesternorm.

Kortom daar zou makkelijk een of meerdere blogartikels kunnen worden overgeschreven maar ik wil in dit artikel een ander nog onwaarschijnlijker verhaal vertellen over het Belgisch kampioenschap. De Belgische expert Bjarne Van Dijck werd de verrassende winnaar van het open tornooi met 8 punten uit 9. Als 20ste op startranking winnen is al zeer uitzonderlijk maar het is vooral de manier waarop dit gebeurde die nog lang zal herinnerd worden.

Zo startte Bjarne het tornooi met een verliespartij tegen de 78 jarige Paul Jacobs, bijna 400 punten lager gekwoteerd. Menig speler zou dan erg aangeslagen zijn maar na de partij bleef hij met een brede glimlach in de speelzaal rondlopen en nodigde hij iedereen die hij kende uit om zeker de volgende dag naar zijn schaakbokswedstrijd te komen kijken. Hij en zijn goede vriend Sander Pouliart zouden de grootste publiciteitstrekker van het hele Belgisch kampioenschap zondag 7 jui op de grote markt van Lier in gang trekken. De VRT, RTV, HLN, DeMorgen, ... wilden allemaal graag hierover verslaggeven.

Boksen met Bjarne tegen Sander Bron: Facebook ChessLooks Lier

Schaken met Bjarne tegen Sander Bron: Facebook Chesslooks Lier

Na de 2de ronde kwam ik Bjarne opnieuw tegen en vroeg ik hem hoe het gegaan was. Hij antwoordde "2 keer gewonnen vandaag".  Toen ik verwonderd keek, verduidelijkte hij het verloop van de dag. Eerst had hij flink slaag gekregen van Sander in de boks en had hij ternauwernood de match nog kunnen winnen met schaakmat in de boksring. Eenmaal die wedstrijd gedaan was (ruim na de gongslag van de tweede ronde in de speelzaal), had hij zich snel omgekleed. Vervolgens had Bjarne enkele honderden meters gelopen naar de speelzaal waar zijn tegenstander voor de 2de ronde de 80 jarige Carlo Doossche zat te wachten. Met ruim een kwartier tijdsverlies op de klok en nog herstellend van de zopas gekregen tikken in de boksring, had hij toch die partij kunnen winnen.

Du jamais vue ! Ik stond even perplex want ik had gedacht dat hij een bye in het bk had genomen voor het boksschaken. Het was een geweldige ervaring vond Bjarne. Zijn tornooi was hiermee al geslaagd en toen had hij nog geen flauw idee wat voor moois er nog allemaal voor hem stond te wachten.

Een punt verliezen in het begin van een tornooi is echter vaak geen handicap (zie Zwitsers gambiet). Na 4 overwinningen op een rij speelde Bjarne in ronde 6 voor het eerst op de liveborden. Geen stress want Bjarne moest niets bewijzen wat niet het geval was voor zijn hoger gekwoteerde tegenstanders die stuk voor stuk fouten maakten. Bjarne nam de punten dankbaar aan en kwam hierdoor zelf aan de leiding. Nu kreeg ook de steeds zo vrolijke Bjarne plots voor het eerst zenuwen bij een kans op de titel.

Zo had ik Bjarne nooit eerder gezien. Ik ken Bjarne al sinds 2016 toen ik les begon te geven in Mechelen (zie De schaakmicrobe). Hij was toen 1 van de sterkste en meest belovende jeugdspelers dus ik herinner mij nog heel goed hoe hij als 15 jarige na slechts 2 weken mij vertelde dat hij wou stoppen met mijn schaaklessen. Schaken moest een spel blijven en mijn lessen waren duidelijk gericht op meer dan enkel plezier. Een erg volwassen keuze vond ik toen voor zo een jonge kerel want op die leeftijd herkennen weinigen al het grotere plaatje. Schaken is het zelden waard om alles op te offeren.

Bjarne bleef sindsdien wel schaken maar zonder zich te bekommeren om elo of theoretische schaakkennis. Echter onderschat Bjarne niet want voor je het weet, slaagt hij erin om zulke chaos op het bord te creëren dat veel hoger gekwoteerde tegenstanders het spoor bijster geraken. In de laatste ronde van Brasschaat 2019 won hij ei zo na van mezelf ondanks zijn compleet mislukte opening.

De openingskeuze van de elofavoriete WIM Annmarie Muetsch om zo snel mogelijk de bewandelde theoretische paden te verlaten in de slotronde van het bk tegen Bjarne was dan ook wellicht niet het beste. In de tactische chaos die erop volgde, kwam Bjarne als onverwachte maar verdiende winnaar uit de strijd.

Op de prijsuitreiking vertelde hij mij dat dit meer dan waarschijnlijk het hoogtepunt is van zijn hele (schaak-)leven. Hij was dolgelukkig maar was zich er tezelfdertijd van bewust dat zelfs deze titel van Belgisch Open kampioen geen reden was om nu plots meer te schaken. Schaken is een prachtig spel maar uiteindelijk ook slechts een spel. Er is nog veel meer interessants in het leven.

Een dolblije Bjarne met pet die zijn prijs komt ophalen
Bron: Facebook Chesslooks Lier

Ik vermoed dat veel schakers (mezelf incluis) hieruit iets kunnen leren. We nemen onszelf vaak veel te serieus. Zo doet/ deed Bjarne ook nog aan judo, tennis, voetbal ... Die levensfilosofie zien we ook terug in de schaakclub waar hij voorzitter van is: de Rode loper. Een wafelbak, een Chilli Chess Challenge, een Vier op een rij toernooi, een Spelletjes en dessertenavond, een Schaak en pokeravond, een pizza-avond ... Het werd allemaal al georganiseerd in "zijn" schaakclub. Zo jammer dat dit in mijn studententijd niet bestond want dat had mij ook enorm gesmaakt.

Dus als ik de volgende keer opnieuw een partij verlies dan zal ik proberen te denken als Bjarne. Het was een partij waarin ik mij goed geamuseerd heb. Er is geen enkele reden om je hierover druk te maken. Straks is er weer iets anders dat de moeite is om te beleven. Er is geen stress: Hakuna matata.

Brabo

Chess960 deel 3

Op lichess werden er vorige maand juni 284.540 Chess960 partijen gespeeld. Dat is een fractie t.o.v. het aantal standaard partijen: bijna 90 Miljoen. Om chess960 op een bord te kunnen spelen, moet je goed zoeken. De Belgische schaakbond organiseert in tegenstelling tot Nederland (36 deelnemers) en Duitsland (60 deelnemers) geen Chess960 Belgisch kampioenschap. Het grootste Chess960 tornooi was in 2024 Frankfurt met 371 deelnemers. Het meest recente was Biel met 44 deelnemers. 

Ik zal er daarom geen doekjes om winden. Chess960 is nooit populair geweest en ook vandaag is het nog steeds een heel kleine niche. Zelfs een klassiek Chess960-toptornooi met Magnus Carlsen begin dit jaar zorgde voor nauwelijks enig merkbare verbetering hierin. Hoogtijd om dus eens uit te leggen welke positieve aspecten ik zie in Chess960.

Lichess

Voor mij een belangrijke motivator om Chess960 te spelen online was dat ik dit op lichess kon doen. In tegenstelling tot standaardschaak hoef ik in Chess960 niet bang te zijn dat de partijen tegen mij gebruikt zullen worden in een partijvoorbereiding (zie Prooi wordt jager). Bovendien geef je jezelf geen handicap van 100 punten door zelf zonder repertoire te spelen en je tegenstander wel (zie schaakopeningen studeren deel 6). Er is geen vervelende chess.com reclame of verplichting om diamand-lid te worden. Lichess heeft een gratis heel gebruiksvriendelijke interface.

Eliteschaak

In online standaardschaak ben ik sterker dan 99,9% van alle spelers. In online Chess960 ben ik slechts sterker dan 98% van de spelers. In online standaardschaak haal ik een piekrating boven de 2700. In online Chess960 heb ik nog geen 2300 kunnen bereiken. M.a.w. Chess960 trekt de sterkere schakers aan waardoor je er in zeer competitieve omgeving terechtkomt. FMs, IMs en GMs zijn oververtegenwoordigd in Chess960 t.o.v. standaardschaak.

Valsspelers

Ik vermoed dat dit gelinkt is aan het vorige maar het viel mij op dat valsspelen veel minder voorkomt in Chess960-schaak t.o.v. standaardschaak. Een Chess960-elo zegt blijkbaar erg weinig dus is er ook weinig interesse van valsspelers en misschien is het voor sommigen met de aparte beginstelling technisch ook lastiger. Helemaal onbestaande is valsspelen evenmin in Chess960 want ik ben er minstens 1 tegengekomen maar dat is in vergelijking met ongeveer 2% in standaardschaak (zie All about cheating) een peulschil. Het is een verademing om te kunnen spelen zonder voortdurend achterdochtig te moeten zijn.

Creatief

Last but not least krijg ik het gevoel dat ik dankzij Chess960-schaak mij goed kan trainen in het oplossen van onorthodoxe stellingen (geen bullet uiteraard). Ik zei het in het vorige artikel al dat je vanaf zet 1 bij de pinken moet zijn. Een Chess960 partij kan je onmogelijk op automatische piloot spelen zoals (te) vaak gebeurt in standaardschaken.

Ik kan het niet hard bewijzen of er een link bestaat tussen Chess960-schaak en creativiteit. Er zouden sowieso meer spelers het eens uitgebreid moeten testen maar in de laatste 2 maanden brak ik al mijn online records. Toeval dat ik naast Chess960 (lichess) ook op puzzels (lichess), 2 x bulletaccounts (lichess en chess.com), 1 blitzaccount (chess.com) en 1 rapidaccount (chess.com) allemaal binnen een tijdspanne van een paar weken mijn hoogste piek bereikte?

Ook in bordschaken draaide de wind en begon ik eindelijk van mijn eloverlies begin dit jaar goed te maken. In de voorlaatste ronde van de Belgische interclub scoorde ik mijn eerste winst dit jaar tegen een evenwaardige speler de Belgische FM Roel Hamblok.

Hoe ik de bordjes verhing in de laatste ronde van de Belgische interclub tegen de Belgische FM Adrian Roos ging nog een stap verder. Zelfs Adrian gaf mij na de partij een compliment dat er weinig te doen valt tegen iemand die telkens de beste zet blijft spelen in tijdnood.

Met een recent stevig BK-resultaat (zie BK Lier) trek ik voorlopig de lijn door maar ik besef uiteraard ook dat 1 of enkele zwaluwen nog geen lente maken. Bovendien heb ik evenmin enig zicht of Chess960 voor iedereen dezelfde voordelen zal kunnen opleveren. Dus speel het in de eerste plaats voor het spel zelf want dat op zich is zeker al de moeite waard. Spelen zonder openingstheorie garandeert dat elke partij bulkt van de originaliteit.

Brabo