Ongekwoteerd

Tientallen Belgen (vooral Vlamingen) spelen in de Nederlandse interclub. Sommigen doen dit al vele jaren. De eenvoudige reden is dat er in België doorheen het jaar naast de Belgische interclub weinig keuze is van (interessante) tornooien. Veel clubs organiseren zelfs geen clubkampioenschappen of de sterkere spelers hebben geen of weinig interesse om mee te spelen.

Zelf speel ik ook sinds 2019 opnieuw mee in de Nederlandse interclub. Ik zeg opnieuw omdat ik in een ver verleden dit al deed. Tot 2006 speelde ik voor de Pion Roosendaal maar met de geboorte van mijn kinderen heb ik toen beslist om alle schaakactiviteiten in het buitenland te schrappen. Vandaag echter zijn die kinderen ondertussen opgegroeid en verlangen niet langer dat ik altijd thuis aanwezig ben.

Dus in 2019 vervoegde ik de schaakclub van mijn zoon Hugo: Landau-Axel. Aanvankelijk speelden ik en Hugo samen de wedstrijden maar toen Hugo afhaakte door het voetbal, speelde ik alleen verder voor Landau tot 2022. Ik heb er graag gespeeld maar in derde afdeling (4de volgens Belgische maatstaven want er is in Nederland een meesterklasse boven de eerste afdeling) kreeg ik vaak oninteressante partijen te spelen. De spreekwoordelijke druppel was wellicht mijn partij tegen de ongekwoteerde speler Ruben Berend.

Het is niet leuk om naar het buitenland te rijden om tegen een beginner te spelen dus iedereen begreep dan ook mijn beslissing om voor het seizoen 2022-2023 de overstap te maken naar de Stukkenjagers. Die club was net gepromoveerd naar de hoogste afdeling (meesterklasse dus) en kon iemand met mijn elo goed gebruiken. Ik had mezelf als reserve opgegeven (ik wou niet de plaats inpikken van een basisspeler) maar speelde uiteindelijk toch 6 van de 9 partijen mee. Het spreekt voor zich dat mijn tegenstanders in de meesterklasse beduidend sterker waren dan het jaar voordien bij Landau op 1 uitzondering na. Tot mijn grote verwondering had mijn tegenstander van Charlois Europoort  geen rating.

Het reglement laat het toe en Charlois Europoort wou de andere teams niet verzwakken door een speler door te geven aan het eerste team. Ik heb er mijn bedenkingen bij want het inzetten van beginners in de meesterklasse kan alleen maar het imago van het schaken in Nederland beschadigen. Sommige clubs denken echt alleen maar aan hun eigen korte termijn belangen.

Bovendien doordat ik slechts remise had gespeeld, werd er ook niet nagelaten om nog even flink na te trappen door Charlois Europoort. "Haha je kan zelfs niet eens winnen van een beginner!" en "Heb je niet gezien dat hij geregeld afwezig was van zijn bord?" Het is maar een grapje werd er snel bijverteld toen ik meer uitleg wou krijgen. In tijden waar elke dag wel ergens een bericht over valsspelen wordt verspreid, vond ik het op zijn zachtst gezegd misplaatst.

Trouwens de remise kwam voornamelijk tot stand omdat ik niet op voorhand wist dat mijn tegenstander ongekwoteerd was. Ik had uiteraard mij niet voorbereid op hem en voor de partij kon (maar ook wou) niemand mij enige informatie geven over mijn tegenstander. De naam van mijn tegenstander kreeg ik 1 minuut voor aanvang van de partij waardoor ik niet de kans kreeg om het zelf op te zoeken. In de slotpositie had ik nooit remise voorgesteld tegen een ongekwoteerde speler met een match die moeilijk aan het verlopen was voor de Stukkenjagers. Ik had ook zeker sneller gespeeld tijdens de partij.

We kunnen dan ook de vraag stellen of een speler het recht moet hebben om te weten of een tegenstander ongekwoteerd is of niet (en ruimer genomen de elo). Zo laat chess.com de ratings niet zien in defaultmode (focusmode) omdat ze menen dat die info niet noodzakelijk is om optimaal te schaken. In mijn artikel Spelen op de man gaf ik al veel eerder aan dat dit niet klopt. De rating van een tegenstander is een belangrijke leidraad. Tot ik wist hoe onderstaande focusmode (kan worden uitgeschakeld) heb ik bij elke partij geklikt op het chess.com-profiel van mijn tegenstanders (met dus verlies van kostbare seconden in de blitz).

De focus-Mode knop in chess.com

Nu als je de 2 bovenstaande partijen naspeelt dan merk je ook op dat beide spelers allesbehalve beginners zijn in de zin van net de spelregels geleerd. Bij gebrek aan informatie over mijn tegenstander van Charlois Europoort had ik hem tijdens de partij geschat tussen 2100-2200 elo. In de partij maakte hij nergens een duidelijke fout en zijn 10de zet vond ik behoorlijk knap (des te meer als ongekwoteerde speler). Achteraf was ik niet verwonderd dat hij recent al had gewonnen van enkele 1900 spelers. Mijn ongekwoteerde tegenstander van de eerste partij, Ruben Berend kwam dan weer later binnen met een stevige 2036 fide.

Naast de ondergekwoteerde spelers zien we dus tegenwoordig ook meer dan ooit ongekwoteerde spelers die vaak onmiddellijk (wellicht dankzij online schaken) op een veel hoger niveau spelen dan beginner. Het is geen toeval dat net nu Fide een oproep doet om het ratingsysteem te herbekijken. De trend van ondergekwoteerde en ongekwoteerde spelers blijkt (vooral in de onderste eloregionen) deflatie te veroorzaken en deflatie is veel slechter dan inflatie voor het schaken. Door deflatie zijn spelers veel meer terughoudend om te schaken en worden er dus minder partijen gespeeld (en bijgevolg minder inkomsten voor fide).

Sommigen denken dat de deflatie vanzelf zal stoppen op termijn wanneer de elos van de nieuwe spelers hun speelsterkte bereiken. Echter een speler zoals Ruben hierboven is ondertussen al gestopt met schaken en andere nieuwe spelers hebben zijn plaats ingenomen. Ik bedoel er is een voortdurende influx van nieuwe spelers die rating uit het systeem nemen en na een tijdje verdwijnen. Met het huidige elosysteem is er geen stabiliteit. 

Er bestaat nochtans een makkelijke oplossing hiervoor en dat is elocorrecties inruilen voor eloprestaties wanneer een speler minder dan x partijen heeft gespeeld. Elocorrecties werken te traag voor de vele jonge spelers die online razendsnel verbeteren. Een eloprestatie op basis van y partijen (bv gespeeld in het voorbije jaar) zal een veel nauwkeuriger beeld geven van de speelsterkte. Voor de oudere elo's zou ik blijven werken met elocorrecties maar ik zou dan ook de eloprestatie als elo bij de verwerking gebruiken voor partijen tegen nieuwe spelers. In Cap d'Agde 2022 had ik elo gewonnen i.pv. elo verloren indien eloprestaties van mijn tegenstanders was gebruikt i.p.v hun (vaak) veel te lage actuele ratings. Het kostte mij verschillende maanden om dat eloverlies terug recht te trekken.

Brabo

Schaakinterviews

Een van de leuke neveneffecten van deze blog voor mezelf is dat ik geregeld op o.a. open tornooien aangesproken wordt door zelfs totaal onbekende schakers. Zeker in België zijn er blijkbaar heel wat schakers die deze blog lezen en iedereen heeft wel een favoriet artikel waar ze een gesprek over willen aanknopen. Het voelt soms een beetje vreemd aan hoe iemand zoveel weet over jezelf terwijl ik omgekeerd in het duister tast. Ik vermoed dat ik door de blog bekender ben dan menig (veel) sterkere schaker dus misschien wel een BS (bekende schaker) ben geworden.

Ik deel graag verhalen en informatie dus is het niet verwonderlijk dat ik het ook erg leuk vind om van andere schakers gelijkaardige dingen te horen. Een interview in de krant of online zal ik daarom zelden versmaden. Een nieuw boek die 35 interviews verzamelt: My most memorable interviews: 35 Conversations with Chess Stars was een onweerstaanbare magneet voor mezelf.

Desondanks moet ik ook toegeven dat ik toch enkele maanden geaarzeld heb om het boek aan te schaffen. Het feit dat heel wat interviews ouder waren dan 20 jaar betekent dat ze eigenlijk nog heel weinig relevant zijn voor het modern schaken vandaag. Ik volg het schaken al meer dan 30 jaar dus historisch hoeft voor mij evenmin. Bovendien wat kan je verwachten van een interviewer zonder fiderating (zie profiel Gert Devreese).  Ik schreef het al in Amateurs deel 1 en deel 2 dat de gewone schaakleek geen flauw benul heeft wat topschaak behelst.

Jawel het boek bevestigt dit spijtig genoeg (Gert is een professional als journalist dus ik had vooraf stiekem gehoopt dat hij dit zou kunnen tegenspreken maar nee dus). Schaaktechnisch ga je nauwelijks of niets van leren uit de 35 geselecteerde interviews en dat is voor mezelf als fidemeester uiteraard een serieuze domper. De interviews zijn in de eerste plaats gericht naar het brede leespubliek inclusief de niet-schakers. Emo-interviews noem ik ze. Het is vaak licht verteerbare lectuur om te lezen maar Gert aarzelt ook niet om met scherpe vragen oude wonden te openen of nieuwe conflicten te creëren. Hieronder een kleine greep van dat soort vragen tijdens zijn interviews waar mijn tenen van krulden.

• Zal je stoppen met schaken?
• Jouw resultaten zijn niet wat het geweest zijn, wat is jouw antwoord daarop?
• Hebben de Russen de wereldtitel gestolen?
• Waarom heb je met opzet verloren?
• Wat vind je van Kasparovs uitspraak dat je bij de Pepsi-generatie behoort?
• Je moet Karpov enorm haten, niet?
• Vind je ook dat jouw wereldtitel een ongelukje is zoals velen denken?
• Hoe lang denk je te kunnen vasthouden aan de wereldtitel?
• Welke matchen waren afgesproken op voorhand?
• Waarom is Tigran Petrosian jouw vijand?

In de oudere interviews zie je dan ook geregeld hoe de geïnterviewden in de val trappen en zich laten verleiden tot een sterke uitspraak waar ze vaak later spijt van hebben. Meer dan eens is het de aanleiding van jarenlange vetes tussen spelers.

• Ik heb nog niets menselijks ontdekt bij Karpov.
• Een brullend beest hou je beter in een kooi.
• Sommige dieren maken geluiden om hun concurrenten te imponeren.
• Karpov is niets meer dan een karkas.

Nu je kan stellen dat Gert een sluwe interviewer is en je met brave vragen geen spannend interview kunt krijgen. Bovendien wordt niemand verplicht om te antwoorden. Ik vind in elk geval bovenstaande vragen niet ok maar dat is nog klein bier met wat er gebeurde in sommige interviews met vrouwen. Op bepaalde momenten viel ik van mijn stoel van verbazing en verontwaardiging.

• Ben je zwanger?
• Heb je plannen in die richting?
• Heb je nog vriendinnen nu je schaakt?
• Krijg je liefdesbrieven?
• Vrouwen zijn emotioneler dus kunnen ze daarom niet zo goed schaken?
• Wil je een fotomodel zijn?
• Wat vind je van Alexander Kosteniuk die haar lichaam gebruikt om reclame te maken voor zichzelf?
• Vind je ook dat vrouwen in de keuken moet blijven?
• Vrouwen zullen nooit zo goed kunnen schaken als mannen, niet?

Gert kadert bovenstaande vragen zo in dat ze komen van een derde partij (bv. "Ik heb gehoord dat je zwanger bent, klopt dat?") om een direct conflict met de geïnterviewde te vermijden maar dat lukt niet altijd. In sommige antwoorden lees je ook duidelijk dat de topschaker geïrriteerd en zelfs kwaad wordt. Op de boekvoorstelling te Roeselare gaf Gert zelfs toe dat bepaalde interviews in zijn carrière abrupt zijn afgebroken door boze schakers.

Nu ik moet ook een kanttekening maken dat veel interviews afspelen in een andere tijdsgeest. Het verleden kunnen we niet meer veranderen en seksisme voor MeToo was overal en alom tegenwoordig in het dagelijks leven (de Britse The Benny Hill Show was mega-populair maar zou nu gemarkeerd worden als totaal onaanvaardbaar). Je ziet dit ook heel duidelijk in de recente interviews hoe schakers veel voorzichtiger en liever zijn in hun antwoorden.

• We komen goed overeen. Er is geen enkele spanning tussen ons.
• Ik heb een kans op de wereldtitel net als de andere topspelers.
• Ik heb niet de behoefte om andere schakers aan de schandpaal te plaatsen.
• Ik wil daar niets over vertellen.

Kortom voor de journalisten is het tegenwoordig veel moeilijker geworden om sensatie te vinden in het schaken alhoewel ze zeker nog proberen. Sergey Tiviakov vertelt ook in het boek dat hij geen interviews meer geeft aan de gewone pers omdat ze enkel uit zijn op ruzie. Anish Giri liet dan weer recent optekenen in een Chessbase-interview dat de pers geen flauw benul heeft wat topschaak inhoudt en dus pure nonsens vragen stelt.

De meest recente interviews in Gerts boek zijn sowieso de meer interessante. Ze leunen dichter aan bij het schaken vandaag en hij slaagt er veel minder in om de sensatie op te zoeken waardoor het ook aangenamer wordt om te lezen. Zo gaf het boek mij toch nog enigszins het gevoel dat het niet compleet weggegooid geld was. Dus het had veel beter gekund en vooral het schaaktechnische vind ik een absoluut gemis. 

Wat je zelf doet, doe je beter dus ik heb mij voorgenomen om eens een interview van iemand zelf af te nemen. Ik heb al een persoon in mijn hoofd maar ik moet het goed voorbereiden als ik het wil krijgen zoals ik ervan verwacht. Het zal niet voor direct zijn want ik ben nog met diverse andere projecten bezig. Nu de persoon is nog erg jong dus haast is niet nodig.

Brabo

Paranoia

Mijn kennis van de Franse taal is niet meer wat het ooit geweest is ondanks dat ik daar af en toe iets probeer aan te doen door een Franstalige film te bekijken. Door klank en ondertiteling (teletekst 888, weliswaar in het Frans) te combineren, slaag ik er meestal in om probleemloos de Franstalige dialogen te volgen.

Bovendien vind ik het ook wel leuk dat de Franse film qua genre vaak een heel specifiek humoristisch kantje heeft die mij aanspreekt. De Franse cinema kent een lange geschiedenis van uitstekende komedianten (Fernandel, Louis de Funes, Pierre Richard ...) en ook vandaag zien we nog geregeld nieuwe Franse komische films verschijnen die deze traditie verderzetten. Zo bekeek ik een paar maand geleden Raoul Taburin met in de hoofdrol de populaire Franstalige Belg Benoit Poelvoorde.

De film gaat over het bijzonder merkwaardig verhaal van een legendarische fietser die een groot geheim draagt want niemand weet dat hij eigenlijk helemaal niet kan fietsen. In de film kom je beetje per beetje te weten welke gebeurtenissen hiertoe hebben bijgedragen en hoe de compleet absurde situatie eigenlijk grotendeels niet eens zijn eigen schuld is.

Het is weer een eigenaardige intro maar het vervolg zal het snel duidelijk maken. Ik ben een Raoul Taburin in het schaken. Ik ben een valse legendarische schaker. Nee ik kan echt schaken dus zo erg is het ook weer niet. Waar ik het wel over heb zijn de magische vaardigheden die schakers mij toekennen waar niets van aan is. Het is grappig maar tezelfdertijd soms ook verontrustend om te horen hoe bepaalde gebeurtenissen helemaal een eigen leven gaan leiden. Een paar maanden geleden in Brugge had ik weer prijs nadat ik onderstaande best aardige partij kon winnen.

In een obscure variant van het Evansgambiet hadden we 17 zetten een correspondentiepartij uit 2017 gevolgd waarna Emile afweek en hij prompt verloren kwam te staan. Achteraf waren dan ook velen overtuigd dat het weer een heel straf staaltje van mijn partijvoorbereidingen was geweest. "Knappe camouflage" vertelde mij een FM. "Ik had nochtans de hele week opzettelijk andere openingen online gespeeld" probeerde Emile zich achteraf te verontschuldigen t.o.v. zijn ploegmakkers. "Je hebt de partij een maand zitten voorbereiden" was een weinig flatterende commentaar van een passant.

De link tussen mijn blogartikels en bovenstaande opmerkingen is duidelijk maar het toont ook aan hoe snel iets opgeblazen kan worden naar pure fantasie. Niemand bereidt zich een maand voor op een enkele partij zelfs niet op een wereldkampioenschap. Van camouflage was geen sprake want ik gebruikte gewoon veel tijd omdat ik heel diep moest graven in mijn geheugen en zelfs een aantal zetten de correspondentiepartij volgde zonder het te weten. Tenslotte ik had mij op 7 spelers van Brugge voorbereid dus ik kende helemaal niet het online profiel van Emile. Dat was onvindbaar in de weinige tijd die ik beschikbaar had en dus had Emile totaal onnodig andere openingen online gespeeld die week vooraf.

Bovendien iemand die mijn blog nauwgezet volgt, had dankzij het artikel Pionstructuren geweten dat ik die obscure lijn al bestudeerd had in 2017. Tenslotte iemand die zich had voorbereid zoals in het artikel Prooi wordt jager, had onderstaande online blitzpartij van mij gevonden die ik een jaar geleden heb gespeeld tegen de bekende Amerikaanse IM en streamer Mark Esserman. Dat is dus exact dezelfde lijn t.e.m. de 15de zet.

Dus er was niets magisch aan mijn partij in Brugge. Het was de fantasie van schakers die compleet op hol sloeg. Ik zie het geregeld terug want ik ben zeker geen alleenstaand geval. Er is heel veel paranoia tussen de schakers (zie bv. het absurde Profile viewing of opponents during tournaments). Ik denk dat het uiteindelijk vechten tegen de windmolens zal zijn. Het is gewoon vaak leuker om te geloven in sprookjes dan de harde werkelijkheid onder ogen te zien. Ik blijf de Raoul Tabarin van het schaken.

Brabo

Vluchten of vechten

In het voorbije decennium heb ik tientallen schaakboeken gelezen maar de motor begint te sputteren. Er is steeds minder dat mij nog kan bekoren waardoor ik zelfs enkele maanden geleden begonnen ben met fictieboeken te lezen zoals Babel, Oliver Twist, De opgang en Project Hail Mary (net gestart). Elke dag net voor slapengaan lees ik x aantal pagina's. Ik vind het een aangename manier om de dag af te sluiten en het helpt mij ook om makkelijker daarna in slaap te vallen (het spelen van schaakwedstrijden laat op de avond is nefast voor mijn nachtrust). Het enige gevaar is dat ik te lang doorlees wanneer het iets te spannend is.

Een van de weinige schaakboeken die ik toch recent aanschafte was The Secret Ingredient geschreven door de Slovaakse grootmeester Jan Markos. De fide-award als beste boek van 2021 deed mij overstag gaan want ik stond aanvankelijk nogal terughoudend tegen nog een boek over schaakpsychologie. Slechts enkele maanden eerder had ik het boek How to Out-Prepare Your Opponent van Jeroen Bosch gelezen en dat boek was al een vat vol schaakpsychologie.

Dus ik vreesde voor te veel herhalingen/ overlappingen maar dat viel eigenlijk best mee. Openingskeuzes/ partijvoorbereidingen worden ook behandeld in The Secret Ingredient maar dat is slechts een deeltje van het canvas die de auteur bestrijkt. Psychologie in het middenspel en eindspel komen ook zeer uitgebreid aan bod en dat is een duidelijke meerwaarde t.o.v. Jeroen's boek.

The Secret Ingredient was voor mij aangename schaaklectuur. De thema's (zelfzekerheid, tijdsmanagement, verdediging, computergebruik ...) worden geïllustreerd met duidelijke partijfragmenten en ook de commentaar is best te pruimen. Na het lezen van het boek ben je overtuigd (indien je het op voorhand al niet was) dat psychologie je kan helpen de resultaten te optimaliseren in bordschaak. Anderzijds (en dat had ik ook niet echt verwacht na meer dan 30 jaar competitieschaak), heb ik niet het gevoel dat ik wereldschokkende nieuwe dingen geleerd heb uit het boek.

Af en toe las ik wel een leuke aanvulling op mijn algemene schaakkennis zoals in het hoofdstuk over tijdsmanagement. Ik heb mij in het verleden geregeld afgevraagd hoe het komt dat ik in tijdnood vaak stellingen verpruts met te agressieve zetten. Zonder tijdnood speel ik veel rustiger dus het is alsof ik een totaal andere speler ben eenmaal ik in tijdnood ben. Wel het boek geeft hiervoor een heel plausibele verklaring uit de psychologie. In een situatie waar acuut gevaar dreigt, zal een mens kiezen tussen vluchten of vechten. In tijdnood heeft een speler geen tijd meer om complexe problemen op te lossen en zijn het de automatische reflexen die bepalen welke zetten er worden gespeeld.

In bovenstaand voorbeeld verwenste ik mezelf dat ik weer al eens mezelf had laten verleiden door een impulsieve pionzet in tijdnood. Het sobere maar veel sterkere Te2 had ik uiteraard ook gezien maar dat deed niets behalve de witte stukken bezig te houden. Ik wilde iets concreet doen maar net door de pionzet kreeg wit plots de kans om zijn stelling te verbeteren wat in grote mate de voorbode was van mijn nederlaag.

Materiaal offeren is iets wat in tijdnood ook heel vaak gebeurd. Er is geen tijd voor een koele beredeneerde afweging van de kansen en de emoties gelinkt aan het aantrekkelijk stukoffer domineren. Ik kan mij meerdere partijen herinneren waar ik (te) kwistig was met materiaal in tijdnood maar in onderstaande partij was het mijn tegenstander die iets te voortvarend de klassieker Lxh3 speelde (zie ook mijn artikel van vorig jaar Hoopschaak). Ik nam het stukoffer aan en gaf het nooit meer af.

In de beginstelling stond zwart niet prettig dus er valt iets voor te zeggen dat het stukoffer een poging was om de partij een ander karakter te geven. In het volgend partijfragment zien we wat er kan gebeuren in een kritieke stelling als je tracht te vluchten i.p.v. te vechten (offeren).

Tja er was natuurlijk geen tijd voor Ka1. Hier ging wit onmiddellijk voor de bijl maar de gevolgen van vluchten kunnen ook soms op lange termijn doorwegen. In toreneindspelen is het welbekend dat activiteit vaak belangrijker is dan materiaal. In het laatste voorbeeld zien we mijn tegenstander aarzelen om de damevleugel op te offeren waardoor kostbare tijd verloren gaat.

Het spreekt voor zich dat tijdnood vermijden onze primaire doelstelling moet zijn waardoor we niet verplicht worden om te kiezen tussen vluchten of vechten. Anderzijds iemand die nooit in tijdnood komt, zal hoogstwaarschijnlijk ook vaak te veel bedenktijd overhouden in zijn partijen en dus evenmin de intrinsiek maximale speelsterkte bereiken. Hoe en welk tijdsmanagement optimaal zijn, is een domein waar we nog heel weinig over weten en hangt zonder twijfel ook af van het individu zelf.

Eenmaal in tijdnood dan wat is het beste? Vluchten of vechten? Mijn artikel toont aan dat het kiezen is tussen de pest en de cholera. Ik zou zeggen het hangt af van diverse factoren. Als tijdnood slechts enkele zetten duurt dan kan het soms goed zijn om onherstelbare beslissingen even uit te stellen tot er weer meer tijd is. Dan sta je misschien wel minder hierdoor maar valt de schade nog te verdedigen. Als je tegenstander ook in tijdnood is dan is het vaak toch beter om de druk te verhogen door te vechten. Ik merk het op in mijn online blitzpartijen waarin ik niet aarzel om materiaal te offeren. Het gevecht om het initiatief is een terugkerende karakteristiek bij elke sterke blitzer.

Brabo

BJK deel 5

In het vorig blogartikel kon je lezen dat mijn zoon Hugo heeft deelgenomen aan het Belgisch jeugdkampioenschap in februari 2023. Als ik goed tel dan was het reeds zijn 6de deelname (1 keertje was het online door corona waar hij geen interesse in had). Hij kijkt er elk jaar erg naar uit. Het is het leukste tornooi van het jaar want hij heeft er telkens veel plezier met de schaakvrienden.

Dit jaar moet ik wel toegeven dat ik als ouder even getwijfeld heb om hem te laten deelnemen. Moet je een kind laten aan een nationaal kampioenschap deelnemen wanneer hij welgeteld 0 partijen voor fide speelde dit seizoen (september 2022 - februari 2023)? Wie gaat hem begeleiden want ik heb echt geen zin om nog eens een weekje opgesloten te zitten in een appartement enkel voor zijn plezier (de organisatie eist dat elke minderjarige wordt begeleid door een volwassene) ? Tenslotte is zulk kampioenschap niet te duur (zie prijskaartje hieronder)?

Bovenop de 1011 euro kwam nog 35 euro inschrijvingsgeld

Dus mijn echtgenote offerde uiteindelijk zichzelf op want ik liet mij niet overhalen om weer eens met lede ogen aan de zijlijn te zien hoe Hugo met grote nonchalance zat te schaken. Ik overdrijf niet want in de derde ronde was het al prijs. Had ik toen niet per toeval een whatsapp-berichtje gezonden dan was de kans groot geweest dat hij die ronde had verloren met forfait. Hij had zich vergist van aanvangsuur was de uitleg. Hij zat te gamen op zijn kamer terwijl zijn klok aan het lopen was. Een computer had hij evenmin meegenomen dus van enige serieuze analyse of voorbereiding was geen sprake.

M.a.w. ik vermoed dat veel ouders minder vrijgevig zouden zijn en hun zoon/ dochter gewoon thuis zouden laten met die schaak-ingesteldheid. Anderzijds vorig jaar had ik + 1800 euro gespendeerd aan aan het wk-jeugd van mijn dochter en dat was zeker ook geen schaaktechnische hoogvlieger. Bovendien vind ik een schaaktornooi nog altijd heel braaf en veel interessanter t.o.v. wat ik recent las in de krant: Een recordaantal jongeren boekt groepsreizen. Er zijn 16-jarigen die naar Bali trekken voor hun sweet sixteen.

In elk geval Hugo ziet het schaken als pure fun dus hij voelt niet de minste druk om te presteren. Ik vermoed dat dit ook de reden is waarom hij ondanks de vele andere interesses toch geregeld terugkeert naar het schaken. Ik zie daarom de kosten voor het bjk dan ook als een investering op lange termijn in de schaakmicrobe van mijn zoon (en uitgebreider mijn beide kinderen). Schaken verrijkt mijn leven al ruim 3 decennia dus ik twijfel niet aan de meerwaarde van je kinderen op een "gezonde" manier te laten schaken.

Alleen blijft de vraag of een nationaal kampioenschap de juiste plaats is om "toeristen" te laten deelnemen. Enkele oudere sterkere schakers vroegen zich bijgevolg luidop af of we niet moeten kiezen voor kleiner en serieuzer i.p.v. iedereen toe te laten. Het is wellicht ook een belangrijke reden waarom in de oudere jeugdreeksen de toppers vaak het kampioenschap links laten liggen. Naarmate de leeftijd stijgt, zien we een steeds verder uiteenrekken van het speelveld. Je moet als topspeler bijna alles winnen om geen elo te verliezen en dat blijkt geen makkelijke opdracht te zijn (zie bv. de -14 reeks waar mijn zoon Hugo speelde).

Deelnemers bjk 2023 - 14 jaar met een fide-elo

49 spelers hadden vooraf een fide-elo dus we moeten voorzichtig zijn met grote conclusies te trekken uit deze kleine groep maar ik denk niet dat het kwaad kan om even stil te staan bij enkele cijfers in bovenstaande tabel.

• Vooreerst zien we dat er al bij -14 jarigen een kloof bestaat van meer dan 1000 elo tussen de sterkste en zwakste spelers in de reeks. Als ik vergelijk met de jongere reeksen waaraan mijn zoon deelnam dan merk ik dat met elk levensjaar de kloof groeit met enkele honderden elos. Dit betekent in een Zwitsers tornooi over 9 ronden een stijgend aantal oninteressante partijen gelinkt aan een stijgende leeftijd.
• Een tweede opvallend getal is dat de top 5 spelers beduidend actiever zijn dan elk ander segment. Veel schaken lijkt dus een voorwaarde om aan de top te komen/ blijven maar het is geen garantie. Ook in de lagere regionen zie ik enkele spelers met veel partijen maar die geen of nauwelijks progressie maken.
• Daarmee komen we aan mijn derde en wellicht meest gewaagde stelling. In bovenstaande tabel kunnen we de impact van talent + schaakstuderen afleiden. Ik leg de elogrens voor talent op minimum 1600 elo (zie ook gemiddelde elo in Belgie: Ervaring). Met puur talent haal je "makkelijk" 1600 elo maar talentvolle spelers kunnen daar bovenop nog vele honderden punten extra behalen door schaak te studeren.
• Tenslotte is de meest waarschijnlijke verklaring voor het eloverlies van het topsegment aan het tweede segment een gevolg van het verschil in aantal verwerkte partijen voor elo tussen beide. Het tweede segment speelt zo weinig dat hun "puur" talent achterop hinkt op hun elo. Zij pakken op zulk bjk vooral punten van de hoogste groep die dus wel een "correcte" elo bezitten.

De topspelers zijn bijgevolg 2 keer de pineut. Ze moeten (te) veel oninteressante partijen spelen en verliezen daar bovenop bijna gegarandeerd elo. Voor het prijzengeld moeten ze het evenmin doen want dat is een lachertje in vergelijking met de kosten die worden gemaakt. Selecties voor het wk/ek heb ik al in geuren en kleuren hier op de blog uitgelegd dat ze zeker geen cadeau zijn.

Nu volgend jaar wordt het bjk in elk geval veel minder fun want er zal voor het eerst worden gespeeld in het Sint-Pietersinstituut van Turnhout. Na ongeveer een decennium van geweldig veel plezier in de vakantiebestemming Floreal Blankenberge wordt "noodgedwongen" uitgeweken naar een school. Met de splitsing van de vakanties volgens regio was 9 t.e.m. 12 mei de compromis. 4 speeldagen i.p.v. 7 speeldagen laat verstaan dat er weinig of geen tijd zal zijn om nog "de toerist" te zijn in Turnhout zelfs als het aantal ronden gereduceerd wordt.

Dit jaar speelde mijn dochter Evelien het bjk niet mee wegens de afschaffing van aparte groepen volgens geslacht. Voor volgende editie is er weinig animo bij Hugo dus de kans is groot dat hij ook afhaakt. Het is wellicht niet de bedoeling van de organisatie maar het lijkt erop dat dankzij de verslechterde bjk-condities we een natuurlijk schifting zullen krijgen van de toeristen. Echter of de reeds afgehaakte topspelers hierdoor zullen terugkomen, betwijfel ik sterk.

Brabo

Tactiek deel 5

Mijn zoon Hugo droomt ervan profvoetballer te worden. Ik merk op dat hij daar heel veel voor wilt doen. Hij traint dagelijks zelfs nu het voetbalseizoen voorbij is en het examens zijn. Daarnaast let hij erg op zijn voeding en ben ik geregeld verwonderd over welke producten hij hiervoor aanschaft. Ik vind het fantastisch om te zien maar ik stel wel vragen of het niet een beetje te fanatiek en vooral te laat is. Het is voor een reden dat veel voetbalclubs weinig of geen interesse tonen in beginnende spelers ouder dan 12 jaar. De kans is erg klein of zelfs onbestaande om nog als late starter de kloof te dichten op de talentvolle voetballers. Zij zijn vaak al actief competitie aan het spelen vanaf hun 5de levensjaar dus dat is een achterstand van 7 jaren.

Voor het schaken heeft Hugo heel weinig tijd hierdoor nog over maar compleet stoppen gebeurde niet. Ook dit seizoen speelde hij weer 2 klassieke tornooien : clubkampioenschap van Deurne (7 partijen) en Belgisch jeugdkampioenschap schaken (9 partijen).  Online zag ik hem geregeld eens op zijn gsm een bullet of blitzpartijtje spelen maar het was vooral zijn puzzelscore op lichess die mij opviel. 2611 haalde hij enkele weken voor de start van het bjk (19-25 februari).

Mijn piek ligt net boven de 2800 en daar moet ik krankzinnig moeilijke puzzels voor oplossen dus hoe kan iemand met een fiderating van slechts 1700 zulke score halen. Klopt dat wel? Speelt Hugo vals? Zien we die tactiek terug in zijn partijen? Wel daarvoor wil ik in dit artikel even inzoomen in enkele van zijn recente partijen te beginnen met de spectaculairste zet wellicht van het voorbije bjk. In onderstaande stelling ben ik zelfs een beetje jaloers op Hugo want zelf heb ik in een klassieke partij nooit zulke zet kunnen spelen (zie o.a. De schaakmicrobe).

Hugo speelde na slechts enkele seconden nadenken de killer Dg6 ! 

"Die had je niet gezien!" riep Hugo triomfantelijk uit in de speelzaal. Ik vermoed dat dit technisch niet helemaal door de beugel kan maar dat ik denk niet dat iemand er aanstoot aannam. Heel wat spelers kwamen ook een kijkje nemen naar de stelling.

Echter misschien nog opvallender is dat Hugo mij achteraf vertelde dat hij de killer al een zet eerder had gezien en vooral had uitgelokt met het voor de hand liggende Ph5. Hugo ziet niet alleen de tactiek maar stuurt ook expliciet naar stellingen waar zulke kansen kunnen verschijnen. In de volgende partij herhaalt dit patroon opnieuw heel duidelijk. Tactisch wordt zijn 100 punten hoger gequoteerde tegenstander compleet weggeveegd vanuit een nochtans inferieure opening.

Zelfs spelers meerdere honderden punten hoger dan hijzelf zijn tactisch niet veilig voor Hugo. In onderstaande partij is zijn tegenstander zelf een notoire tacticus maar ik vermoed op een vrijdagavond is de jeugd scherper.

Die laatste partij laat ook voor het eerst duidelijk zien dat Hugo er niet voor terugdeinst om strategisch en positioneel de regels te breken (waar hij zelf niet eens van bewust is want hij heeft ze nooit geleerd). Dat zoiets niet altijd goed afloopt, zien we in de volgende partij. De Belgische -14 jeugdkampioen Maxime Hauchamps smoort alle tactiek in de kiem in de onderlinge partij waarna de vele gaten in Hugo's stelling uiteindelijk de doorslag geven.

Met dit artikel probeer ik aan te tonen dat je met zuiver tactiek heel ver als amateur kunt geraken. Zelfs zonder noemenswaardige schaakkennis maar met een goed tactisch oog is een heel mooie 2000 elo haalbaar. Echter hoger wordt onwaarschijnlijk en dat zie ik vaak bij talentvolle spelers die geen zin hebben schaak te studeren.

Tenslotte wil ik ook nog even een waarschuwing geven voor die lichess puzzels of andere online puzzels. Het oplossen van die online puzzels zal iemands tactiek serieus helpen zoals Hugo aantoont maar zo sterk als een computer worden we nooit. Ik ben het dan ook eens met de Amerikaanse grootmeester Eugen Perelshteyn in het recente online interview How to prepare for an otb tournament. Online puzzels zijn computergegenereerd waardoor de link naar praktisch bordschaak niet altijd bestaat (dat merk ik vooral op eenmaal je +2700 oefent bij lichess). Puzzelboeken met puzzels geselecteerd door mensen, levert vaak beter trainingsmateriaal. Bovendien is meer dan 10 minuten spenderen aan een puzzel evenmin een zinvolle activiteit. Een bordpartij is vooral een aaneenschakeling van vele mini-tactische problemen oplossen. In deze context is het dus veel logischer om in de tactiektraining moeilijk en traag te vervangen door iets makkelijker en snel.

Brabo

De koningsaanval

Eind april sloot ik een geslaagd seizoen af met een overwinning op de internationaal meester Arthur Abolianin waardoor ik weer mijn fiderating boven de 2300 kon tillen. Enkele schakers vroegen mij daarom of ik nu grotere ambities koesterde. Zou het niet tijd zijn om weer eens een gesloten normentornooi te spelen (laatste en enige keer was de Brugse meesters in het jaar 2006 dus reeds 17 jaar geleden)? Moet ik niet eens op zoek gaan naar een club in Frankrijk/ Duitsland om vaker sterke tegenstanders te kunnen ontmoeten?

Ik ben enkele maanden geleden 47 jaar geworden dus de tijd dringt (hoeveel jaren heb ik nog om mezelf te bewijzen?). Het is een kwestie van prioriteiten stellen maar vandaag ben ik niet bereid om all-in te gaan voor het schaken. Mijn werk en gezin wil en kan ik niet zomaar opzij zetten. Financieel is schaken totaal oninteressant en competitieschaak spelen is bovendien erg veeleisend voor mezelf en in het bijzonder mijn omgeving.

Trouwens als ik kijk naar mijn gespeelde partijen van dit seizoen dan zie ik ook weinig reden voor groot optimisme. Ik verloor weliswaar slechts 5 partijen op 46 klassieke partijen met ratingverwerking maar een minderheid van de tegenstanders was hoger gekwoteerd. Ook over geluk kon ik zeker niet klagen. In 8 partijen stond ik verloren maar ontsnapte ik. 5 extra punten scoorde ik uit die 8 partijen. Volgens k-factor 20 komt dat overeen met een bonus van 100 fide-elo. Het bewijst nogmaals hoe relatief soms ratings kunnen zijn.

Anderzijds geluk is zeker in het schaken een rekbaar begrip. Een computer mag dan wel onweerlegbaar aantonen dat een stelling gewonnen/ verloren is, voor een mens is de winst vaak erg moeilijk. De Belgische expert Jonas Van Cappellen (zie ook vorig artikel) miste een winnende koningsaanval in onze onderlinge partij maar kan je hier wel spreken van geluk?

Nog moeilijker vind ik in de winnende koningsaanval die gemist werd door de Nederlandse FM Esper Van Baar in onze onderlinge partij begin dit seizoen. Je kan Esper onmogelijk kwalijk nemen dat hij die fout gemaakt heeft. Het is een typisch voorbeeldje van hoe sterk computers zijn in het domein van koningsaanvallen en we als mens nooit meer in de buurt kunnen komen van die krachtpatsers.

Ook de Azerbeidjaanse grootmeester Namig Guliyev miste in onze onderlinge partij van Dieppe 2022 een winnende koningsaanval. Hier had ik de eerste zet van de winst wel gezien voor hem in de partij maar het vervolg was erg onduidelijk. Misschien wou de grootmeester gewoon het risico niet nemen (zie ook voor gelijkaardige beslissingen tactiek deel 3).

Soms dwong ik geluk ook af met een hardnekkige verdediging. Hoe ik onderstaande koningsaanval niet alleen overleefde en uiteindelijk zelfs counterde, grenst aan het onwaarschijnlijke. Mijn tegenstander, de Oostenrijkse expert Michael Ivancsics was achteraf duidelijk aangeslagen want verloor prompt ook de avondpartij tegen een veel lager gekwoteerde tegenstander.

Zelf miste ik dan weer een briljante winnende koningsaanval in de Nederlandse interclub in februari dit jaar tegen de Nederlandse IM Robert Ris. Ook hier had ik weer "geluk" want mijn fout werd niet afgestraft daar ik later in wederzijdse tijdnood alsnog de partij kon winnen.

De 5 partijfragmenten tonen aan dat winnende koningsaanvallen niet alleen geregeld voorkomen maar vaak erg lastig goed uit te voeren zijn als mens in een bordpartij. Ik merk op dat het kennen van de klassiekers nauwelijks of geen houvast biedt in dit domein. 

Dat betekent niet dat er geen spelers bestaan die wel goed zijn in koningsaanvallen. De Belgische IM Stefan Beukema is zo een buitenbeentje waar ik telkens met verwondering naar sta te kijken hoe hij als een echte tovenaar de stukken naar de koningsvleugel van de tegenstander dirigeert (zie o.a. Taktiek deel 4). De Nederlandse FM Machteld Van Foreerst werd dit seizoen compleet vernietigd door Stefan in een onderlinge partij door een 20 zetten durende koningsaanval (gestart op zet 9 met g5 en damewinst op zet 29) !!

In topschaak zien we ook beduidend meer succesvolle koningsaanvallen. In het voorbije wereldkampioenschap die plaatsvond in Astana toonden zowel Ding Liren als Ian Nepomniachtchi hoe briljant ze kunnen zijn eenmaal ze een kans krijgen om een koningsaanval te lanceren. Veel amateurs kloegen over de vele fouten gemaakt door beide spelers maar het is net dankzij die fouten dat we vandaag kunnen terugkijken op een wk met een bijzonder hoog entertaingehalte en dit hebben we al vele decennia niet meer kunnen meemaken. De koning is dood, lang leve de koningsaanval !

Brabo