Desert Island books

Een desert island book is een boek dat je – als enige boek - zou kiezen om mee te nemen naar een onbewoond eiland. Als schaker is het een interessante vraag : welk schaakboek zou je zeker in je koffer steken (en we gaan niet de randjes eraf rijden en een i-pad met pdf files vol laden).

Impliciet is bedoeld : « wat is het beste boek dat je ooit gelezen hebt », maar je zou het ook letterlijk kunnen interpreteren. Welk boek zou je het meest (langst) plezier kunnen verschaffen op een onbewoond eiland – wat waarschijnlijk een andere keuze zou opleveren. Het is goed mogelijk dat een boek dat een grote indruk op je gemaakt hebt, op een onbewoond eiland geen grote waarde heeft, terwijl misschien dat redelijke boek over eindspelen of studies je wel urenlang plezier verschaft. We gaan er voor het gemak van uit dat je op een onbewoond eiland genoeg tijd hebt om zelf je bord te maken met stukken. Misschien heb je wel geluk en spoelt er één en ander aan – nog een voordeel als schaker: schaakmateriaal drijft (als je tenminste geen gelode stukken verkiest).

Maar laten we het niet op de spits drijven en zeggen dat we tien boeken mogen kiezen om ons bestaan op kokosnoten en krab wat aangenamer te maken.

Het is goed mogelijk dat ik het begrip « desert island book » voor het eerst gezien heb in één van de boeken die zeker op mijn shortlist zou komen: The Even More CompleteChess Addict van Mike Fox en Richard James.

Het is een prima leesboek, met relatief weinig partijen, maar des te meer anekdotes en origineel materiaal. Het neigt naar het werk van Tim Krabbé, maar staat er helemaal los van. Het bevat een snuifje “Guinness Records”, maar is meer dan dat. Ik heb het onlangs teruggevonden in één van mijn verhuisdozen, en toen ik het na jaren terugzag, was het een kleine ontgoocheling: is het maar dat? Meteen al een illustratie van de tweevoudige stelling uit het begin van dit artikel: wat is een desert island boek… Maar toch was het een aangename hernieuwde kennismaking met een aantal weetjes, ditjes en datjes, en zo ongeveer alles wat aan de rand van de schaakwereld toeft. Er is een lijstje met beste problemen, studies en partijen – haast een samenvatting wat elke schaker zou moeten kennen op schaaktechnisch vlak. Een zeer aangename lectuur bij een eerste keer, maar je zal het geen vijf keer oppakken.

Een tweede boek dat op mijn shortlist komt is de biografie van Pal Benkö. Dit is een heel mooi werk, harde kaft, goede lay-out, afwisseling met foto- en biografisch materiaal. Veel partijen met diagrammen, veel om te lezen, Benkö heeft ook nog eens studies en opgaven gecomponeerd, dus dit is zeker een werk dat jaren op het eiland meegaat.

Een derde boek dat ik zou overwegen is natuurlijk De Koning. Ik kan niet meer zeggen hoeveel keren ik dit al herlezen heb. Ik heb het ooit eerst blad per blad gecopieerd, daarna in het Engels gekocht en uiteindelijk toch een goede tweedehands copie in het Nederlands gekocht. Het blijft een mijlpaal in de schaakliteratuur en we mogen Krabbé en Pam dankbaar zijn om de selectie – maar zou dit echt een “best of” zijn van Donner? Ik weet het niet – stonden zijn andere artikelen ook op zo’n niveau? Misschien waren ze meer tijdgebonden, misschien van minder niveau, misschien saaier (hoewel dat moeilijk voor te stellen is). Het zou geen slecht idee zijn om een “De Koning 2” te maken, al was het maar om een vollediger kijk op Donner als schaakauteur te hebben. Is voor mij het boek van Benkö een top vijf, dan dit zeker ook.

Het vierde boek is een boek dat misschien wel het beste tornooiboek ooit is: San Luis 2005. Jawel, ik heb ook Zurich 1953 (die van Bronstein natuurlijk (én gesigneerd door de man zelve - yes), niet die van Najdorf), maar dit meer recente werk tilt het begrip tornooiboek naar een hoger niveau. De partijen zijn zeer goed geanalyseerd, voorzien van foto’s en voldoende tekst om het in de eerste week op het eiland gewoon als leesboek ter hand te nemen. Daarna kan je je tanden zetten in het naspelen van de partijen en het checken van de vele uitgebreide analyses.

Dit boek alleen staat garant voor lange namiddagen en avonden onder je palmboom, zonder dat je de honger voelt knagen of een reflex krijgt om naar een niet-bestaande koelkast te lopen om de zondsondergang met een koel wit wijntje te combineren. Waarin zit de sterkte van dit boek? In de eerste plaats de analyses, die zowel toegankelijk als grondig zijn. En hoewel ze computergecheckt zijn, zijn het geen ellenlange varianten, maar worden ze met tekst verklaard. De vele diagrammen ondersteunen het leesvoer en de inleiding, foto’s en beschouwingen maken het boek compleet.

Nummer vijf is VanPerlo – misschien het leukste eindspelboek dat ik ooit in handen had. Maar hier begint de twijfel : hoewel er meer dan 1100 stellingen in staan, weegt de inhoud misschien wat licht in het vooruitzicht om x jaren vast te zitten op een eiland. Met elke dag één stelling te bestuderen, kom je misschien wel goed weg, maar het boek is zo moeilijk neer te leggen dat je het zeker in een sneller tempo doorneemt.

Moest mijn huis in brand staan en ik moet boeken redden, dan zit het er dik in dat ik de nummers twee tot en met vijf het eerst in veiligheid breng.

Nummer zes is toch een boek van Kasparov – maar hetwelk uit zijn serie ? Het eerste, dat de onbevangen kijk op de mooie klassieke tijd van het eerste professionele schaak biedt, maar qua analyses niet foutloos was? Het boek Revolution in the 70’s – dat een mooie mix is tussen theorieboek en geschiedenisboek? Het boek over zijn eerste lange match met Karpov? Dat over Fischer?  Ik kies dan toch voor Rev in the 70’ies. Je weet nooit dat de Vrijdag die ik op mijn eiland tegen het lijf loopt, toevallig ook nog een potje kan schaken en dan is wat openingskennis best handig. En dat boek van Kasparov is echt een masterclass openingen.

Nummer 7 – ergens moet ik een goed openingsboek kiezen, en hoewel het vorige boek in de buurt komt, is het geen “echt” openingsboek. Maar hetwelk ? het dubbele boek van Shipov over de Hedgehog is de regels overtreden – geen twee boeken. En de twee boeken over de Siciliaanse draak door Schneider: jammer, maar idem. Mijn eerste schaakboek, dat van Unzicker (Thieme’s nieuwe schaakboek) ging voornamelijk over openingen, maar valt een beetje licht uit in vergelijking met de werken hierboven. Het boek ligt me na aan het hart, maar ik vrees dat ik het na een week op mijn eiland niet meer bekijk. Het probleem is natuurlijk dat ik nooit echt openingen goed gestudeerd heb – een vage interesse in de Siciliaanse draak, Middengambiet als witopening, Skandinavisch en de Kan als back-up wapen en eigenlijk behalve de Benkö niets tegen 1.d4. Tegen 1.c4 speelde ik symmetrisch Engels, wegens de vage gelijkenis met mijn andere fianchetto openingen met zwart en voornamelijk omdat de hoofdlijn best eenvoudig te onthouden is. Maar een openingsbijbel? Ik vond het openings-vademecum van Roessel best een handig boekje, met een evenwicht tussen eenvoud en detail, maar tja – echt doorwegen doet het ook niet. Geen openingsboek dan maar? Ach, waarom niet – die Vrijdag zal toch maar schaken als een schildpad en desnoods beginnen we vanaf tabiya’s en slaan we de opening over. Geen nummer 7 dus.

Nummer 8 – ik heb nog een tornooiboek nodig. Ik ben een grote fan van tornooiboeken en Caïssa editions heeft op dat vlak een mooi gat in de markt opgevuld, door oude tornooiboeken zeer mooi opnieuw uit te geven, met een modern tintje (computergecheckte analyses).

Maar het boek van IM Forster (een van de zeldzame auteurs die niet door Winter geminacht wordt) over de schaakclub van Zürich is zo mooi, dat het zonde is het niet mee te nemen. Veel leesplezier, veel partijen (stel je voor: 150 jaar leden die voorgesteld worden, vaak met hun beste partij, en dat aangevuld met veel materiaal over alle tornooien die ooit in Zürich werden gehouden). Het is een boek dat ik graag  dichtbij hou.

Nummer 9 – toch nog een biografie, maar welke – McFarland heeft een goede reeks. Het boek van Winter over Capablanca is een klassieker, maar ik ben altijd zeer gecharmeerd geweest door die van Soltis over Marshall – zeer leesbaar en een goede mix tussen partijen en biografische info. En de monsterbiografie over Amos Burn – jammer, maar ook twee boeken in de Engelse uitgave van McFarland (het Duitse exemplaar is één monsterboek). Het boek van Soltis bracht de figuur van Marshall tot leven, iets waar hij niet in slaagde met zijn boek over Botvinnik. Het geeft een mooie – hoewel soms te beknopt geformuleerde – kijk op het leven van één van de laatste schaakbohemiens van voor WOII.

Nummer tien is een beetje cheaten : een ingebonden verzameling van het tijdschrift Kaissiber van Stefan Bücker. Ik heb ook een ingebonden jaargang van British Chessmagazine, maar dat tijdsgebonden karakter van een gewoon tijdschrift verliest het van de tijdloze aanpak van het zeer leesbare Kaissiber, dat zich bovendien net richt op de zeer zeldzame openingen (zegt de Gier of de Habichdich u iets?).

Bovenstaande verzameling geeft goed mijn interesses weer: ik hou van schaken, maar nog meer van lezen over schaken, de geschiedenis ervan, hoe de grote spelers erin bewogen, maar ook de ietwat bizarre kantjes ervan.

Wat heb ik nog niet? Een schaakroman bijvoorbeeld – er is toch al veel leesbaar materiaal van een aanvaardbaar niveau op ons afgekomen. Van Stefan Zweig over Nabokov, om maar de twee bekendste te noemen. Of boeken over schaken – en hier denk ik aan het werk van Tim Krabbé of HansRee. Maar met het wegvallen van nummer 7 heb ik nog een plaatsje vrij in de (al zware) koffer. Misschien hou ik het vrij voor het geliefkoosde boek van de lezers van deze blog en ontdek ik nog een pareltje waarvan ik het bestaan nooit had vermoed – een special treat voor mijn eerste avond alleen op de kusten van mijn eiland.

HK5000