Sofia regels

De meeste schaaktornooien staan of vallen met het vinden van vrijwilligers. Deze keer (voor het eerst?) was niemand bereid om het Belgisch kampioenschap in te richten. Het heeft weinig zin om te zoeken naar een schuldige want uiteindelijk is het ook voor een stuk een gedeelde verantwoordelijkheid van alle schakers. Nu om toch maar een Belgisch kampioen te kunnen aanduiden, werd een overeenkomst gemaakt met de organisatoren van het Open Zomerse tornooi van Charleroi, zie bv. schaakfabriek. Beter dit dan helemaal niets uiteraard. Trouwens zelf ook al eens meegespeeld in Charleroi en ik vind het tornooi sowieso een aanrader.

Verrassend bij de aankondiging was de vermelding van Sofia-regels. Die regels worden al in diverse buitenlandse tornooien toegepast (of in een iets lichtere vorm voor de x eerste zetten) maar voor zover ik mij herinner is dit een primeur voor België. Nu zonet nog eens de affiche bekeken van het tornooi en daar staat niets meer over deze regels vermeld dus het zou kunnen zijn dat ze al opnieuw afgevoerd zijn. Desalniettemin vond ik het toch eens interessant om er een artikeltje aan te wijden. Wat zijn de voor en nadelen van deze regels?

Laat mij eerst eens kijken naar de voordelen. Een partij kan op elk moment worden beëindigd wanneer 2 spelers hiermee akkoord gaan. Zo kan je tenminste zelf bepalen om te stoppen wanneer de muziek uit de stelling is verdwenen. Je hoeft niet te zoeken naar een zetherhaling of te wachten wanneer de 50 zetten regel in werking treedt. Daarnaast kunnen remisevoorstellen ook een verrijking van het spel betekenen. Een voorstel is de tegenstander voor een extra vraagstuk plaatsen waaraan hij vaak extra tijd zal spenderen. Het kan ook een andere psychologische betekenis hebben door bv. de tegenstander te laten verleiden om ondoordacht aan te vallen.

Op de site van de torrewachters las ik onlangs een opmerkelijk verslag van Bert Feys die terecht erg trots was op een bijzonder knappe tornooi-overwinning in Fenain. 

Bert Feys

Een klassiek tornooi waarvan ik nog nooit gehoord had maar in 2012 had de Belgisch kampioen Tanguy Ringoir er gewonnen dus met al een zekere reputatie. Ik vermeld het omdat hij zelf vertelt hoe hij op sluwe wijze in de laatste 2 cruciale ronden remise voorstelde. Zo slaagde hij erin om zijn tegenstanders voor een stuk te destabiliseren waarna hij in extremis de belangrijke punten kon binnenhalen. Bert was zo vriendelijk om zijn laatste ronde partij op te sturen zelfs met enkele lichte commentaren om dit aspect te kunnen uitlichten waarvoor ik hem uiteraard bedank.

Misschien dat deze psychologische remise-voorstellen invloed hebben gehad op het resultaat maar tenslotte moet je uiteraard nog altijd zelf voldoende goede zetten spelen om te winnen dus het zou te kort door de bocht zijn om zijn tornooi-overwinning aan een psychologisch spel toe te kennen.

Daarnaast heb je ook situaties waarin de spelers zelf geen zin meer hebben om nog verder te spelen. De interesse ligt al bij de bar, men voelt zich niet kiplekker,... Met sofia-regels wordt men verplicht om verder te spelen tegen zijn zin en dat kan toch ook niet een propaganda zijn voor het schaakspel.

De andere kant van de medaille is er natuurlijk ook. Je krijgt korte zinloze remises. Noch de sponsors, noch de organisatoren, noch eventuele toeschouwers worden er warm van dus het kan alleen maar leiden tot negatieve propaganda voor het schaken. Daarnaast kunnen vroege remise-voorstellen ook gewoon storend zijn. De lijn tussen een psychologisch voorstel en een storend voorstel is vaag. Bert geeft bijvoorbeeld aan dat hij remises voorstelde waarvan hij wist op voorhand dat die geweigerd zouden worden. Hierbij kun je dus afvragen of dit nog wel gepast is. Op Quality chess blog werd bijvoorbeeld geopperd door een lezer dat 1 fout remise-voorstel al storend is. Nu persoonlijk vind ik dat overdreven want het blijft een spel. Bovendien vaak beseffen spelers niet eens dat ze de tegenstander storen. Zelf neem ik sedert enkele jaren wel enkele richtlijnen in acht bij het voorstellen van remises. Zo stel ik geen remise voor als ik sterk vermoed dat mijn tegenstander het toch niet zal aannemen (bv als we beiden begrijpen dat ik minder sta). Remises voorstellen aan hoger gekwoteerde spelers (100 elo en meer) heeft ook weinig zin want ze accepteren enkel als ze duidelijk minder staan en dan is het uiteraard jammer. De hoger gekwoteerde spelers bepalen zelf wel wanneer het tijd is om de winstpogingen te staken in een remise-stelling.

In tornooien zijn korte remises ook vaak een middel om gemiddeld uiteindelijk hoger te kunnen scoren. Je krijgt meer rust en vaak ook net iets makkelijkere tegenstanders wat uiteraard geen sportief voordeel is t.o.v. spelers die wel elke ronde 100% spelen. Sofia regels worden soms ook opgehemeld om meer beslissingen te krijgen op het bord en dus het remisepercentage naar beneden te kunnen halen. Zeker op de hogere niveaus kunnen de remisepercentages zo hoog worden dat er nog weinig afscheiding tussen de spelers is (zie chessbase ) en beslissende partijen spreken het publiek altijd meer aan.

Bron: Chessbase

Over het effect van de Sofia-regels bestaan heel wat discussies dus vond ik het eens interessant om hier wat dieper op in te gaan. Uit de megadatabase kunnen we niets of nauwelijks iets afleiden want bij geen enkele partij staat vermeld of er Sofia regels al dan niet werden toegepast. Echter dankzij mijn persoonlijke partijen die goed geordend en becommentarieerd zijn, kunnen wel enkele voorzichtige conclusies worden getrokken. Hieronder staat een tabel waar ik over de jaren heen toon, hoeveel serieuze partijen (met een langzaam tempo) werden gespeeld, hoeveel remises en hoeveel van die remises uiteindelijk door een voortijdig akkoord (in vergelijking met de sofia-regels) tot stand kwamen. De cijfers werden niet opgesmukt dus zijn puur rechtstreeks het resultaat van mijn persoonlijke database zoals ik ook in mijn artikeltje schaakopeningen studeren heb gedaan.

Ik ben dus duidelijk niet vies van een (te) snelle remise waarover ik eerder al berichtte op deze blog: vroege remisevoorstellen in de interclub, een korte remise in de laatste ronde, lars schandorff, ... Als we aandachtig kijken naar de data dan zien we dat de jaren voor 2005 heel wat minder remisepartijen, gespeeld volgens Sofia-regels bevatten dan de jaren na 2005. De reden ligt niet bij een sterk gewijzigde speelsterkte want mijn rating bleef steeds in een interval van 100 elopunten. Ik geloof evenmin dat mijn speelstijl sterk gewijzigd is want in het blogartikeltje mode geef ik o.a. op dat mijn openingen al 20 jaar min of meer vast liggen. Nee de reden moet m.i. gezocht worden bij het feit dat ik plots begon te beseffen dat verliezen helemaal niet zo erg was en ik meer plezier had van door te spelen. Dat ik in het eindspel ook best mijn mannetje kan staan, zie bv. eindspelen loper tegen paard, eindspelen paard tegen paard, eindspelen met een kwaliteit meer,... helpt uiteraard om sneller te beslissen door te spelen. Echter onmiddellijk conclusies trekken uit bovenstaande tabel kan niet omdat de tabel niet vertelt wie de tegenstand was. Er zijn jaren dat ik erg sterke tegenstand heb gehad door in 1ste afdeling te spelen en relatief zwakke door het lokale clubkampioenschap mee te spelen. Het remisepercentage en in mindere mate ook het doorspelen van een stelling, hangt uiteraard sterk af van de tegenstand. Een tweede tabel brengt deze verschillen mooi in kaart opnieuw volledig gebaseerd op mijn eigen partijen.

Met deze data kunnen we nu voor elk jaar berekenen wat volgens de elotegenstand het remisepercentage gemiddeld zou moeten zijn en gemiddeld het % remisepartijen niet uitgespeeld met de sofia-regels. De truuk die ik hiervoor gebruikte, is uiteraard bij elke partij de excelfunctie VLOOKUP te gebruiken.

De totalen van de remise% en de niet uitgespeelde remise% met sofiaregels kloppen dus mogen we de berekeningen vertrouwen. Dit laat ons eindelijk toe om een vergelijking te maken en conclusies te trekken. Omdat jaar 2014 nog te mager is, laat ik die even weg. De vergelijking wordt gemaakt tussen de eerste 9 jaren: 1996-2004 met de laatste 9 jaren: 2005-2013.

Dus zonder rekening te houden met de elotegenstand verkreeg ik bij een 51% (36,36% t.o.v. 74,63%) vermindering van niet uitgespeelde remises met de Sofia regels, een vermindering van bijna 20% (30,65% t.o.v. 38,07%) remises. Wel rekening houdend met de elotegenstand verkreeg ik bij een 34% (51% corrigerend met de waarden 62,94% en 50,69%) vermindering van niet uitgespeelde remises met de Sofia regels, een vermindering van een ruime 20% (20% corrigerend met de waarden 34,52% en 34,93%) remises.

Met dit rekenwerk wil ik zeker de lezer niet laten denken dat dit voor iedere speler eenzelfde resultaat zal opleveren. Echter voor mij is wel duidelijk dat het doorspelen i.p.v. voortijdig remise overeenkomen een beduidend hoger aantal beslissende partijen oplevert. M.a.w. sofia regels zorgen zeker voor meer spanning waar we niet rouwig kunnen om zijn. Of doorspelen ook meer elo oplevert, is niet duidelijk uit de TPR die ik per jaar berekende. De laatste jaren speelde ik slechts 30-35 serieuze partijen/ jaar en dat is uiteraard te weinig om progressie te maken. Nu ik heb een sterk vermoeden dat doorspelen uiteindelijk van jezelf ook een sterkere meer weerbare speler maakt.

Sofia-regels hebben dus onmiskenbaar enkele duidelijk voordelen. Een verplichting voor het profschaak lijkt mij zeker niet slecht. Echter voor amateurs verkies ik eerder de keuze te laten aan de speler en hen trachten te overtuigen met argumenten i.p.v. regels. Het feit dat we een wereldkampioen hebben die vandaag bijna in elke partij tot het laatste gaatje speelt, zal zeker helpen.

Brabo