Een uitgebreid zwartrepertoire

Dat heel wat spelers zich voorbereiden op een partij kwam in de vorige blogartikels al uitvoerig aan bod. Tezelfdertijd heb je een tegenreactie van spelers die er alles proberen aan te doen dat de tegenstander zijn voorbereiding niet kan gebruiken. Met wit is dit vrij eenvoudig door rustige systemen te kiezen waarin het aantal kritieke varianten miniem of onbestaande is. Echter met zwart is het heel wat moeilijker om succesvol een rustig systeempje te kiezen.

Om dit euvel op te lossen, wordt er gevarieerd in systemen. Nu een vervelend neveneffect van vele systemen spelen met zwart is dat er ook veel te studeren valt. Toch bestaat ook hier een remedie tegen en dit is een doordachte selectie maken van de systemen. Een aantal regels bij de selectie moeten worden in acht genomen:

- Kies 1 grote opening en varieer met systemen binnen de opening (bv. Siciliaans, e4e5, Frans, CaroCann....)

- Kies voor minder bekende systemen maar waar recent wel enkele nieuwe ideeën zijn gevonden

- Kies voor systemen waar het belangrijker is de plannen te weten dan de precieze zettenvolgorde

Met 1 grote opening kan je makkelijk een hele carrière vullen want er zijn jaarlijks voldoende ontwikkelingen  dat je geen schrik moet hebben van een gebrek aan nieuwe ideeën. Bovendien beperk je met het kiezen van 1 grote opening het aantal nevensystemen waarvan je beter enige notie hebt. Veel van die nevensystemen zijn niet ongevaarlijk als je onwetend bent hoe ze precies moeten worden aangepakt.

Het kiezen van minder bekende systemen maar waar recent wel enkele nieuwe ideeën zijn gevonden, heeft meerdere voordelen. Vooreerst is de kans dat je de tegenstander verrast groot. Het is voor de professional al bijna onmogelijk om alle ontwikkelingen op de voet te volgen, laat staan voor een amateur. Bovendien zelfs al heeft de tegenstander er enige notie van dan nog zal het beschikbare materiaal erg beperkt zijn daar er naar alle waarschijnlijkheid slechts weinig gepubliceerde partijen zullen bestaan. Zonder uitgebreide zelfgemaakte analyses zal de voorbereiding van de tegenstander weinig punch hebben. Veelal is de tijd bij een partijvoorbereiding te beperkt om zulke analyses te maken. De kans dat de tegenstander al eens eerder die gemaakt heeft, is zeer klein net omwille van het recente karakter van de systemen.

Tenslotte is het ook raadzaam om systemen te kiezen waarin niet of nauwelijks concrete tactische varianten voorkomen. Dit heeft een aantal voordelen. Vooreerst vermijd je dat je uitgebreide analyses en studiewerk moet maken en kan je toch relatief eenvoudig iemand die de opening niet goed kent met een openingsnadeel opzadelen. Daarnaast maakt het een specifieke partijvoorbereiding moeilijker voor de tegenstander want hij kan niet eenvoudig een tactisch variantje kiezen maar zal vooral de plannen/ideeën moeten kennen. Het is ook makkelijker en veiliger om dit soort systeempjes eens te herhalen want het is uiteraard onmogelijk (zeker voor spelers die veel spelen) om voor elke partij een ander systeem te selecteren.

De selectie van de juiste systemen lijkt wellicht voor de meeste spelers een onmogelijke opdracht nochtans is er een eenvoudig middeltje dat het studiewerk tot een minimum herleidt met desalniettemin uitstekende resultaten. Het wondermiddel heet schaakboeken kopen. Geregeld eens het laatste schaakboek kopen met je favoriete opening en je beschikt onmiddellijk over een zee van recente systemen met tal van frisse ideeën  Uiteraard moet je dan wel de moeite doen om dit te lezen maar dit vraagt slechts een fractie van de tijd t.o.v. wat de auteurs (veelal grootmeesters) gespendeerd hebben om dit materiaal te verzamelen, te analyseren en te synthetiseren.

Ik geef toe dat ik dit eenvoudig middeltje niet gebruik voor mijn partijvoorbereidingen. Ik speel de laatste jaren slechts een handvol partijtjes tegen spelers die de moeite doen om op die wijze een gevaarlijk repertoire op te bouwen waardoor ik het te duur vind om die vele boeken aan te schaffen. Goedkoop illegaal kopiëren vind ik respectloos en oneerlijk. Mijn eigen huisgemaakte analyses zijn vrij beperkt en vaak hopeloos achterop hinkend als ik ze eindelijk eens kan gebruiken waardoor ik af en toe voor het voldongen feit sta opnieuw in een voor mij totaal onbekende en niet ongevaarlijk systeempje terecht te zijn gekomen. 

De Armeense speler Mher Hovhanisian is een modelvoorbeeld van succesvol een uitgebreid zwartrepertoire te hebben opgebouwd in relatief korte tijd naar alle waarschijnlijkheid met de hulp van schaakboeken (ik zou niet weten hoe anders dit iemand kan bewerkstelligen). In de voorbije jaren ontmoetten we elkaar 3 keren waarbij ik steeds wit had en hij dus zwart. Telkens kreeg ik een ander systeempje voorgeschoteld waarvan telkens snel bleek dan ik er geen kaas van had gegeten. 

In 2006 kreeg ik van Mher, het zogenaamde Portisch-Hooksysteem in de Winawer voorgeschoteld. Het systeempje wordt door verscheidene andere Armeense topspelers (Akopian, Asrian,...) gespeeld dus ik heb een sterk vermoeden dat een uitwisseling van ideeën tussen landgenoten gebeurde.

In 2009 koos Mher voor een recent idee in een offervariant van de Steinitz wat het jaar erop gebruikt werd in Vitiugovs boek, the French Defence. Dit boek werd gepubliceerd kort na onze onderlinge partij dus Mher moet het idee ergens anders hebben opgepikt.

In onze laatste ontmoeting koos Mher voor het minder bekende Petrosiansysteem (genoemd naar de Armeens oud-wereldkampioen). Erg populair is deze variant nooit geweest maar de Russische grootmeester Ulibin Mikhail en tevens expert in de Franse opening, speelt het nog geregeld dus een (duidelijke) weerlegging is er niet.

Het is duidelijk dat in de 3 partijen Mher over een duidelijk openingsvoordeel beschikte door gebruik te maken van een uitgebreid zwartrepertoire. Echter het aantal partijen is te klein om statistisch conclusies te kunnen trekken. Wel is duidelijk dat zelfs op een niveau van + 2400 het nog heel moeilijk is om efficiënt die openingsvoordeeltjes te verzilveren. Slechts in de 3de onderlinge partij werd het structureel openingsvoordeeltje omgezet in een winstpunt weliswaar via een omweg door een serieuze tijdshandicap.

Het opbouwen van een uitgebreid zwartrepertoire zoals in de inleidende tekst beschreven, kost tijd maar veel minder tijd dan het onderhouden van een beperkt gespecialiseerd repertoire waarop gemakkelijk kan worden voorbereid. Ik heb bijgevolg een sterk vermoeden dat Mher niet zijn (succesvolle want de laatste jaren heel wat ratingpunten gewonnen) filosofie zal wijzigen en in een volgende onderlinge ontmoeting mij opnieuw zal trachten te verrassen. Ik weet dat hij nog vele andere systeempjes heeft klaarliggen dus het blijft zeer moeilijk om te voorspellen wat Mher precies de volgende keer op het bord zal toveren.

Brabo