Tijd deel 2

Deze blog is een cornucopia van schaaksnoepjes volgens een review op lichess. Een cornucopia is een hoorn des overvloeds. Ik heb nooit Latijn gestudeerd dus ik moest het zelf opzoeken. Ik vind het een fantastisch mooi woord en tevens een prachtig compliment. Een enorme variatie aan onderwerpen kan makkelijk leiden tot een potpourri of erger een kakofonie. Ik ben daarom blij om te horen dat die veelzijdigheid hier niet als storend wordt beschouwd maar de grote troef van deze blog blijkt te zijn.

Trouwens wie dat recent ook ontdekt hebben zijn allerlei AI-programma's. Ik sta tegenwoordig geregeld versteld over hoe AI-programma's schaakvragen beantwoorden. Niet zelden krijg ik een extract uit deze Brabo-blog. Zou dat misschien de verklaring zijn waarom de bezoekersaantallen recent zo drastisch gestegen zijn?

Google AI beantwoordt de vraag "Wat zijn de voordelen van Chess960"
met behulp van een artikel op deze blog

Het is dan ook niet echt verwonderlijk dat sommigen mij de meest gekke schaakvragen voorschotelen. Nee, ik ben geen wikipedia en nee ik wil niet over om het even welk schaakonderwerp schrijven. Ik vind het heel belangrijk dat het meer dan cafepraat is dat ik te vertellen heb of een copy paste van anderen is. In elk artikel kruipt vaak vele uren opzoekingswerk zie ook vals nieuws.

Zo werd mij recent gevraagd of ik meer blogartikels kon publiceren over hoe een betere en sterkere schaker te worden. Welke trainingsmethodes raad ik aan? Welke schaakboeken moet men lezen? ...  Daar moet ik zonder twijfel iets interessants over te vertellen hebben na ruim 20 jaar al fidemeester te zijn. Partijen winnen is toch het enige dat echt telt in het schaken, niet? 

Vooreerst bestaan er talloze blogs, boeken, podcasts, .... over hoe beter en sterker te schaken dat ik geen goesting heb om daar nog eentje aan toe te voegen. Ik win ook graag partijen maar dat is al lang niet meer het allerbelangrijkste (Wat is leuk aan het schaken?). Als ik iets tegen mijn zin moet doen in het schaken om extra punten te scoren dan zal ik dat niet doen. Ik ben hiervoor te oud, schaken is niet mijn beroep en elopunten zijn voor mij geen (grote) offers waard.

Desondanks op deze blog kan je talloze tips vinden die spelers kunnen verder helpen om de eloladder op te klimmen. Het zijn bijna uitsluitend tips die je niet in de standaard schaakliteratuur kunt vinden maar vaak toch heel waardevol zijn. Hiermee kom ik met een grote bocht tot het onderwerp van dit artikel: Timemanagement. Zelfs sommige coaches tasten vandaag nog in de duisternis als ze vragen moeten beantwoorden over hoe tijd indelen tijdens een partij (zie bv. Lithuanian FM op lichess).

Toen mijn dochter begon te schaken, was het ook 1 van haar eerste vragen. "Ik heb mijn tijd nodig om geen stuk te laten hangen maar dan kom ik steevast in tijdnood. Hoe pak ik dit aan want elke stelling en partij verloopt anders?"

1. Bepaal vooraf (eventueel met de coach) 1 tussentijdse virtuele tijdscontrole in een partij. Bv. in een partij met 90 minuten en 30 seconden increment kan je stellen dat je minstens een half uur moet over hebben na de eerste 20 zetten. Haal je die controle niet dan weet je dat je niet goed bezig bent en dringend moet versnellen.
2. Hoe lager de elo, hoe meer de bedenktijd moet worden gespreid. Automatische zetten bestaan niet of nauwelijks voor beginners. Als beginner zou je niet langer dan 5 minuten mogen denken over 1 zet. Aan iemand beneden 1800 elo zou ik niet langer dan 10 minuten voorstellen per zet. Voor mezelf vind ik 15 minuten het alarmniveau om echt wel te zetten.

Het grootste gevaar is om het tijdsmanagement van een grootmeester als leidraad te gebruiken voor een amateur. Sommige grootmeesters staan bekend voor extreem lange denkpauzes (50 minuten en meer). Dankzij de increments (zie Extra tijd deel 2) bestaat in theorie geen extreme tijdnood meer maar spelen op louter increment is altijd een handicap. 45 minuten achterstand in de opening is ook voor een grootmeester een signaal dat de partij niet volgens plan verloopt.

De klokstanden verraden wie verrast werd in de opening.
Het was de eerste keer ooit dat ik zo ver voor in tijd lag tegen een grootmeester.

De andere kant van het spectrum kom je soms ook tegen. Je hebt zelfs heel sterke spelers die nauwelijks hun tijd gebruiken. Onze Daniel liet zich niet gekmaken op het Europeeskampioenschap door de Georgische grootmeester Giga Quparadze in de voorlaatste ronde. Op het einde van de partij had zijn tegenstander meer tijd over dan het begin van de partij maar had Daniel wel fijntjes geprofiteerd van de onnauwkeurigheden zie broadcast european championship 2025 round 10.

Voor sommigen maakt (heel) snel spelen deel van de speelstijl/ strategie om tijdsdruk te leggen op de tegenstander. Ik raad het niet aan. In onderstaande partij hield mijn 11 jarige tegenstander Bassam El Zein, regerende Franse kampioen bij de -12 op het einde 1u32 minuten over.

Ik vermoed dat Bassam onze onderlinge partij had gewonnen als hij op een paar kritieke momenten langer had nagedacht. In het aansluitende rapidtornooi hield Bassam de winnaar van de open + 2500 fide Boyer Mahel op remise, won hij van de Franse grootmeester Gabriel Flom en scoorde hij ook nog een remise tegen de Franse IM Thomas Dionisi zie Bassam resultaten rapid CLG. Ik ben niet verrast want ik zie af en toe spelers die (zeer) snel spelen in lange partijen om vervolgens veel hoger te presteren in rapid of blitzpartijen. Bassam heeft het potentieel om een zeer sterke schaker te worden. Mits de juiste coach moet het lukken om Bassam te laten inzien dat bepaalde fouten kunnen worden vermeden door iets langer na te denken.

Brabo

Lichess deel 3

Een paar maanden geleden werd mijn zoon steekproefsgewijs geselecteerd voor de pisa-testen. PISA staat voor Programme for International Student Assessment. Driejaarlijks worden 15 jarigen van talloze onderwijssystemen wereldwijd vergeleken op leesvaardigheid, wiskundige en wetenschappelijke geletterdheid. Voor Vlaanderen is het de Gentse Universiteit die dit in goede banen leidt.

Echter het waren niet enkel de geselecteerde kinderen die vele vragen voorgeschoteld kregen. Zoonlief kwam ook met een stapeltje papieren van 220 vragen naar huis voor de ouders. In een begeleidend schrijven van de Gentse universiteit werd uitgelegd dat onze privacy zal worden verzekerd. Bovendien mogen we altijd onze eigen antwoorden achteraf wijzingen.

Wijzingen of Wijzigen?

Ik ben de laatste die zal zeggen dat er geen spelfouten staan op deze schaakblog maar 2 pagina's foutloos schrijven voor vele duizenden lezers met als onderwerp "Hoe gaat het met ons onderwijs?", lukt blijkbaar niet meer op de universiteit. Kommaneuken is dit volgens sommigen maar wat dan te denken over een artikeltje vorige week op hln: Veel toekomstige leerkrachten halen eindtermen lager onderwijs zelf niet.

Het onderwijsniveau gaat al jaren achteruit in Vlaanderen. Ik ben al decennia weg van de schoolbanken maar kijk geregeld vreemd op als ik hoor hoe het er vandaag aan toe gaat. Zo vertelt mijn dochter dat het normaal is dat er tijdens de lessen gegeten en gedronken wordt. Dus leerkrachten vinden het ok dat je niet wacht tot de pauzes hiervoor. Zoiets was onmogelijk in mijn schooltijd.

Het smartphone-verbod (vanaf 1 september 2025 zie www.vlaanderen.be) komt ook veel te laat en is nog steeds te braaf. Mijn dochter vertelde mij doodleuk dat ze tijdens haar lessen mijn partijen in Cappelle La Grande live aan het volgen was. Ik had nochtans niets gezegd op voorhand maar lichess heeft voor mijn kinderen geen geheimen.

Zo vernam ik achteraf hoe ze intens had meegeleefd met mijn marathonpartij van de laatste ronde. "Papa moet honger hebben nu de partij al meer dan 5 uren duurt en het al voorbij 15u is in de namiddag. Ik hoop dat hij toch iets bij zich heeft om te eten. Jammer dat hij eerder die patwending miste tegen de grootmeester want nu zal hij misschien nog verliezen." Ik moest achteraf aan een engine vragen over welke patwending het ging want ik had geen flauw benul waarover ze het had.

Ik denk niet dat veel spelers zulke patwending hadden gespeeld in een partij met slechts 2 minuten op de klok. Nee, ik neem haar die opmerking uiteraard niet kwalijk. Het volgen van meesterpartijen is voor de modale schaker vaak niet meer dan het aflezen van engine-evaluaties. Trouwens een soortgelijke commentaar had ik al 2 dagen eerder gekregen op mijn partij van de 7de ronde. Mijn beide kinderen vonden achteraf dat ik te passief had gespeeld omdat ik in onderstaande stelling voor 34.Pf2 i.p.v. de computerzet 34.Pf4 had gekozen.

Ik kreeg thuis een uitbrander omdat ik voor 34.Pf2 koos ipv 34.Pf4

Steeds meer organisatoren vinden het een meerwaarde dat livepartijen worden getoond. Hiervoor wordt massaal gekozen voor het gratis lichess. Alleen al op Live toernooi uitzendingen lichess kan je er ongeveer 100 tornooien zien per maand. Trouwens ik wil hierbij ook de kanttekening maken dat databases zoals Chessbase bijlange niet al die lichess-uitzendingen detecteren/ absorberen. Een tip is dan ook om bij elke partijvoorbereiding een keertje te googlen op lichess en de naam van je tegenstander. Lichess heeft nu een aparte pagina per fide-id met een overzicht van alle live-uitzendingen hieraan gelinkt. Zie hieronder de webpagina van de 14 jarige Belgische FM Elias Ruzhansky.

https://lichess.org/fide/472824/Ruzhansky_Elias

De Yottabase vindt deze partijen meestal wel maar daar stopt het ook voor de Yottabase. In een doorgedreven partijvoorbereiding wordt ook gezocht naar livepartijen die niet gelinkt zijn aan iemands fide-id. Zo zijn de lichess-uitzendingen KGSRL_Live een kleine goudmijn om meer te weten over jonge Vlaamse topspelers. Voor bijvoorbeeld aantal bordpartijen gespeeld in 2025 door Elias betekent dit : Chessbase-database: 10; Yottabase: 27; Lichess: 40 !!

Ik heb op deze blog al meermaals gewaarschuwd voor de losse omgang in België met live-partijen. In mijn onderzoekje van killerinstinct bleek duidelijk dat van Belgen veel meer klassieke bordpartijen circuleren in databases dan Nederlanders. Echter het toppunt vond ik wat mijn reisgenoot Bruno Beels mij vertelde in CLG. Bruno is een beginner in het schaken want wist voor mijn laatste partij in CLG niet dat randpion + loper van verkeerde kleur remise is. Groot was dan ook zijn verwondering toen in CLG een speler hem vertelde dat hij zich had voorbereid op hem. Bruno vroeg mij daarom tijdens CLG of ik kon checken welke partijen die speler had kunnen gebruiken in de partijvoorbereiding.

Partijen vinden van de tegenstander is handig voor de partijvoorbereiding maar nog veel belangrijker is zich goed bewust zijn van welke partijen van jezelf publiek beschikbaar zijn. Het is voor mij tevens een reden om sneller een tornooi in het buitenland te spelen waar live-partijen veel minder vaak voorkomen. Spelers worden vooraf ook zelden geïnformeerd over wat er exact met de eigen partijen zal gebeuren. Er bestaan geen garanties maar bij een tornooikeuze kijk je best naar hoe het verliep op een vorige editie. Voor mijn volgend tornooi heb ik er het volste vertrouwen in dat geen van mijn partijen zullen worden uitgezonden.

Brabo

Schaakfeestjes

Ruim een maand geleden ontving ik een mailtje van een Amerikaanse schaker: Dana Mackenzie. Hij wou mij laten weten dat hij een nieuw boek had uitgebracht. Tussen 2007 en 2022 had hij 1245 artikels gepost op zijn schaakblog Dana blog's chess en de 40 beste had hij gebundeld in een boek.

Did you come here to play chess or to have fun?

Ik heb even getwijfeld om het aan te schaffen. Dana's blog heb ik jaren gevolgd dus de kans was groot dat ik nog weinig nieuw zou lezen. Bovendien ben ik helemaal niet thuis in de Amerikaanse schaakwereld. De vele namen van lokale meesters zeggen mij helemaal niets.

Anderzijds 25 euro vond ik een correct bedankje voor de vele uren leesplezier die ik in het verleden beleefde aan zijn schaakblog. Bovendien misschien wil ik in de (verre) toekomst iets gelijkaardigs doen van mijn blog. Blogs zijn nu eenmaal veel vergankelijker dan boeken. Ik vermoed dat er interesse zou bestaan voor een boek met de best of van deze blog. Daarin mag uiteraard het konijn niet ontbreken. De hypochonder lijkt ondertussen ook een klassieker te worden.

Het antwoord op de vraag "Did you come here to play chess or to have fun" is dan ook "allebei". Op mijn blog pas ik dezelfde filosofie toe als Dana. Schaaktechnisch valt er geregeld iets te halen uit onze artikels maar minstens even belangrijk is "hoe halen we plezier uit het schaken". Het is zeker niet zo dat fun het logische gevolg is van sterker schaken.

Nog meer dan in Dana's blog wordt in Dana's boek ingezet op de funfactor in het schaken. Alleen het derde hoofdstuk "chessparties" is daarom al de moeite op zich om dit boek te kopen. Tussen 2010 en 2021 nam Dana deel aan tientallen zogenaamde schaakfeestjes. Wat dit exact inhield, leg ik hieronder in 6 bulletpoints uit.

1. Maandelijks georganiseerd of minstens op regelmatige basis
2. Snacks en drank met vaak in de avond pizza worden voorzien door de gastheer/ vrouw.
3. Enkel voor + 1800 spelers en op uitnodiging (onderling respect en samen willen werken is belangrijk)
4. Deelnemers worden geïntroduceerd aan elkaar/ leren elkaar ook persoonlijk kennen
5. Iemand voorziet een locatie voor x aantal personen en demonstratiebord
6. Er wordt niet of nauwelijks partijen gespeeld. De focus ligt op samen analyseren  en filosoferen over het schaken.

Dat laatste is ook een heel belangrijk detail in het concept van schaakfeestjes. Er zijn geen prijzen of punten te winnen dus er is geen competitie onderling. Je probeert samen te genieten van interessante stellingen en af en toe leer je automatisch iets bij. In het boek en op de blog staan talloze voorbeelden hiervan. Dana vertelt dat hij wellicht zonder die feestjes nooit nationaal meester was geworden. De schaakfeestjes waren niet dichtbij maar een paar uurtjes rijden had hij er absoluut voor over.

Dan stel ik mij uiteraard de vraag, of zulke schaakfeestjes mogelijk zijn in België. Het is te zeggen, zou zoiets opnieuw mogelijk zijn in België want jawel ik heb in het verleden zelf nog deelgenomen aan gelijkaardige schaakfeestjes. Tussen 1997 en 2002 kwamen ik, Eddy Verledens, Herman Ottevaere en Roger Lannoy geregeld samen om stellingen te bekijken. Dat gebeurde meestal bij Roger thuis waar we koekjes en koffie/ water kregen. Ik herinner mij dat het op 1 van die feestjes was dat ik kennismaakte met de befaamde 3 kolommen-regel van ongelijke lopereindspelen. Eddy, Herman en Roger zijn ondertussen al vele jaren geleden overleden maar ze hadden anders zeker goedkeurend gekeken naar hoe ik onderstaand eindspel kon keepen in Cappelle La Grande.

Dana vertelt in zijn boek dat het overlijden van de organisator (Mike Splane) de reden was waarom de schaakfeestjes in 2021 gestopt zijn. Het is hetzelfde verhaal met de schaakfeestjes waar ik aan deelnam. In 2002 overleed Eddy en daarna hield het op.

Het is dan ook niet makkelijk om zoiets te organiseren buiten clubverband. Als je een echtgenote en kinderen hebt dan kan je niet zomaar een groepje schakers geregeld in huis uitnodigen. Sociaal zijn en schaken is sowieso geen makkelijke combinatie. Schakers gaan zelden bij elkaar op bezoek.

Ik vind dat jammer. Ik vermoed veel spelers zouden van zulke schaakfeestjes enorm genieten. Veel motivatie-problemen zouden onmiddellijk van de baan zijn. Zoiets kan perfect kleinschalig beginnen met 3 of 4 schakers die elkaar al goed kennen en aanvoelen. Ik zou het onmiddellijk zelf doen indien ik alleenstaande was.

Brabo