Wat is leuk aan het schaken?

Slechts 17% van mijn 238 tegenstanders met een titel zijn gestopt met schaken, schreef ik in mijn vorig artikel. Dat vind ik best een mooi rapport maar we spreken dan ook over de 1% beste schakers. Ik heb geen cijfers voor de lagere elo's maar ik weet met zekerheid dat het er veel minder rooskleurig uitziet. Bij de jeugd is de uitval gigantisch. In mijn hoofdkring Deurne durf ik zelfs te stellen dat het dramatisch is want na 15 jaar jeugdlessen is niemand als volwassene actief gebleven.

Schaken is niet cool maar ook wat is er uberhaupt leuk aan het schaken? De Singaporees Kaushik Ashwath stond recent in alle kranten omdat hij als achtjarige, de jongste schaker is die ooit van een grootmeester won in een klassieke bordpartij. Echter het was zijn antwoord op de vraag "Wat vind je leuk aan het schaken" die mij is bijgebleven. "Ik vind het schaken leuk omdat het je brein helpt om beter en slimmer te worden."

Ik categoriseer dit als kinderlijke naïviteit maar volwassenen doen het vaak niet beter. Veel schakers draaien zich in allerlei bochten om te kunnen uitleggen waarom ze schaken leuk vinden of maken zich er vanaf dat iets leuk vinden puur persoonlijk is. Ook de schaakliteratuur zwijgt in alle talen over hoe je plezier uit het schaken kunt halen. Plezier in het schaken komt vanzelf of komt niet, hoor ik regelmatig van sommigen schakers.

Begin dit jaar ben ik dan ook eens blijven stilstaan bij wat ik precies leuk vind aan het schaken. Hoe komt het dan ik na meer dan 30 jaar wel nog elke dag meerdere uren bezig ben met het schaken. Misschien kan mijn persoonlijk verhaal anderen stimuleren en aanmoedigen om te (blijven) schaken? Ik nam de koe bij de horens, verzamelde een heleboel informatie, vatte het samen en stak het in een uitnodigend jasje (met dank aan mijn dochter Evelien).

Voordrachten met als thema: Schaken is fun

Ik kreeg in Vlaanderen op 3 plaatsen de kans om uit te leggen hoe we (nog meer) fun kunnen halen uit het schaken. Op 22 februari gaf ik in Lier (Chesslooks) een eerste keer de voordracht. Zondag 25 februari was Roeselare (Torrewachters) aan de beurt. Tenslotte op zondag 25 maart gaf ik de derde in Dikkele (op het Chess en Chill- weekend van Schaakinitiatief Vlaanderen).

Ik hoorde achteraf alleen maar positieve geluiden maar ik ben vooral benieuwd of iemand achteraf ook iets gedaan heeft met de vele tips die ik heb gegeven. Een groot deel van de voordracht had ik interactief gemaakt met behulp van mentimeter en daaruit bleek heel duidelijk dat de meesten (iedereen ?) nog niet de maximale funfactor bereikt had. De presentatie bevatte 5 kernboodschappen.

1) Schaken is universeel: Maak schaakvrienden !

Schakers vind je overal (zie o.a. mijn artikel Taktiek deel 6) en is misschien 1 van de beste verbindingsmiddelen die bestaat tussen culturen, leeftijden, ... Dankzij het schaken ben ik met talloze interessante persoonlijkheden in contact gekomen. Het schaken heeft ook voor mij vele deuren geopend. Desalniettemin zie ik nog steeds schakers die nauwelijks of geen contact leggen met elkaar. Soms ben ik geshockeerd wanneer iemand mij na een partij niet eens meer kan vertellen wie de tegenstander was. Wat een gemiste kans denk ik dan en zo onpersoonlijk kan schaken toch niet leuk zijn? Een rondvraag tussen de aanwezigen liet er geen twijfel over bestaan dat velen kansen laten liggen.

Het lijkt mij geen toeval dat schaakkennis delen erg laag staat bij de meesten. Jammer want samenwerken is een fantastische stimulator om te schaken (zie ook de reeks over de schaakbuddy deel 1, deel 2 en deel 3).

2) Schaken is avontuur: Kom uit je kot !

Als ik 1 les geleerd heb van mijn + 60 tornooien (zie mijn eerste schaakoverwinning) dan is het dat elk tornooi verrassingen biedt. Daar zijn zowel goede als slechte tussen maar saai wordt het nooit. Tegenwoordig denk ik dan ook niet meer in goed/ slecht maar weer een leuk/ sterk verhaal (voor de blog). Tijdens de voordracht vertelde ik 3 grappige persoonlijke anekdotes om de interesse voor schaakavonturen bij de aanwezigen op te krikken. Kortom als tijd en geld beschikbaar zijn dan blijf niet enkel onder de kerktoren spelen. Uiteraard een schaakvriend meenemen is de kers op de taart of soms is het konijn.

3) Schaken is divers: Varieer, experimenteer !

Schaken is zoveel meer dan enkel bordschaken en zelfs bordschaken op zich kent talloze vormen. Verandering van spijs doet eten en dat geldt ook voor het schaken. Door bezig te zijn met diverse facetten van het schaken, is de kans om verveeld te geraken vele malen kleiner. Ik start daarom geregeld met nieuwe projecten. Die zijn niet allemaal even succesvol maar af en toe zitten er blijvertjes tussen zoals schaakprogramma's testen deel 2. Bij de aanwezigen bleek ook deze keer bij een rondvraag dat velen nog domeinen hebben waar ze geen enkele ervaring mee hadden.

Schaakengines en over schaken schrijven blijken niches te zijn. Ik raad het toch aan om eens te proberen. Ik heb er altijd heel veel plezier kunnen uithalen. Op deze blog staan talloze voorbeelden hiervan.

4) Winnen is leuk: Iedereen kan fun hebben in het schaken !

Als je naar de schaakliteratuur kijkt dan draait het bijna uitsluitend om winnen. Het is alsof enkel sterke spelers fun kunnen hebben. Dat is pure onzin. Van zodra je 2 a 3 punten op 9 kunt halen in een open tornooi dan heb je reeds alle nodige kwaliteiten om maximaal te kunnen genieten van het schaken. Voor de elo-correctie kwam dat ongeveer op 1500 elo. Vandaag is dit wellicht eerder 1700 elo. Voor het merendeel is dit perfect haalbaar mits een (kleine) inspanning. Dat wil niet zeggen dat ik een hogere elo afraad maar dat ieder voor zich moet bepalen of de extra inspanningen bovenop nog de funfactor verbeteren of niet. Ik zie te vaak spelers die alle spelplezier verliezen door enkel nog bezig te zijn met het winnen van partijen.

5) Schaken is mooi: Zoek en kijk naar schoonheid !

We zijn allemaal ooit begonnen met schaken omdat we een verrassende combinatie of idee mooi vonden. Echter naar verloop van tijd wordt het steeds moeilijker om dezelfde sensaties nog te beleven. Steeds vaker klikken spelers onmiddellijk naar de volgende partij. Ik zie sommige bordspelers hun notatieformulier al weggooien vooraleer ze de tornooizaal verlaten hebben. Zonde uiteraard want zo mist men prachtige kansen om te genieten van al het moois dat onder het oppervlak verborgen zit in het schaken. 

Een schaakpartij is als een ijsberg.
We zien tijdens het spelen enkel wat er boven het wateroppervlak uitsteekt.

Vandaag beschikken we over een geweldig hulpinstrument om schoonheid in het schaken te ontdekken die we met het blote oog niet kunnen zien. De computer wordt door de meesten enkel gezien als een corrector maar het kan dus veel meer voor ons betekenen. Een voorbeeldje hiervan kan je vinden in het artikel het vlindereffect.

Met 5 simpele vuistregels hou ik dus schaken voor mezelf leuk en ik zie geen reden waarom dit ook niet zou kunnen lukken voor anderen. We zijn vandaag in de schaakwereld veel te veel prestatiegericht en het is er de laatste jaren niet op verbeterd met de toevloed van Oosterse spelers. Fun in het schaken is voor hen bijna een alien-concept. Trouwens je hoeft helemaal niet zo ver te gaan om te ondervinden wat een anti-fun schaakwereld betekent want in Marienbad was geen bar of analyseruimte beschikbaar.

Het spreekt voor zich dat dit artikel slechts een inleiding is over dit thema. Iedereen heeft zijn eigen voorkeuren dus het is zeker niet mijn bedoeling om iemand tot iets te verplichten. Ik vertel en ieder moet zelf beslissen wat voor zichzelf nuttig kan zijn. Zinloos, vergeefse moeite? Tja dan ben ik misschien de schaakversie van Don Quichot die tegen de windmolens vecht. 

Brabo