Toeval ? deel 3

Toeval in het schaken

Boeken zijn er bij manier van spreken over geschreven; stellingen die tot het laatste detail gelijk zijn, maar die met jaren verschil door verschillende spelers op het bord gebracht zijn. Ik heb het hier niet over korte partijtjes, waarin één speler telkens in dezelfde openingsval trapt, of salonremises of korte patpartijtjes die tot in den treure zijn herhaald.

Onlangs had ik zelf zo’n ervaring; in een partij die ik anoniem blitzte, kreeg ik een toreneindspel dat een exacte copie was van een eindspelstudie van Selezniev uit 1935, waar Marcel Van Herck me op wees (comment). Ik kan jammer genoeg geen bewijs voorleggen van mijn partij uit februari 2022, omdat anonieme partijen niet bewaard worden door lichess, en ik enkel het fragment bewaard had. Een redding had mijn internetgeschiedenis kunnen zijn, maar die had ik in juni gewist…

Tim Krabbé was ook een groot fan van toeval – zo vond hij drie keer een versie van de stelling Ortueta-Sanz, die in Oost-Europa beter bekend is als Tylkowski - Wojciechowski (zie rxb2.htm en diary_17.htm items 327 en 340).

Dat eindspelen soms “opnieuw” op het bord komen (vanuit totaal verschillende openingen) lijkt aan de ene kant ongelooflijk, maar aan de andere kant ook weer niet onlogisch – er is tenslotte een eindig aantal eindspelen met beperkt materiaal – en logische zetten leiden vaak tot logische stellingen. Onlangs speelde ik een Najdorf en kwam hierop uit na 20…Tac8:

Op lichess zie je makkelijk hoe lang je theorie of een al gespeelde partij hebt gevolgd. Hier was dat inderdaad het geval – en ook vanuit een Najdorf, met ongeveer hetzelfde spelverloop. Op zich is die functie van lichess wel handig, want op die manier krijg je ook enkele partijen met analoge middenspelen of eindspelen, zodat je de eindspelen die je uit jouw openingen krijgt, meteen al verder kan checken. Verwant hieraan is de functie in lichess om taktische stellingen per opening te spelen – misschien komt er nog zo’n functie voor eindspelen die aan openingen kunnen gekoppeld worden. Dat is niet zo gek: toen men ooit Kortchnoi polste om enkele eindspellessen te geven, was zijn eerste reactie: “OK, maar eindspelen van welke opening?”

Een ander voorbeeld had ik enkele weken later – met andere woorden: het komt best wel vaak voor. Dit keer kwam het niet uit dezelfde opening voort, maar uit verwante openingen. De familieband tussen Skandinavisch en Caro-Kann is welbekend, en dit is een voorbeeld ervan: hieronder de stelling uit een Caro Kann (comsac-chessboylran) én een Skandinaviër (mezelf-Alexey).

John Bartolomew haalde onlangs op twitter nog een voorbeeld aan: “Crazy coincidence: I had the exact same rook ending and same move numbers as today's MVL – Niemann, Sinquefield Cup game in Agrest - Bartholomew, Las Vegas 2003. Also started 1.Nf3”.

Het duurde niet lang, of een derde partij kwam naar boven: Kunz-Pribyl, Boeblingen open 1998, maar met verwisselde kleuren. Ook die partij werd remise.

Chess.com heeft er zelfs een pagina aan gewijd (The amazing chess coincidence) . In de commentaren staat er nog een “straffe”: een dubbel in het verre eindspel.

Maar persoonlijk vind ik de volgende nog altijd de beste: iedereen kent de beroemde partij van Nezhmetdinov tegen Chernikov, waar hij zijn dame in de opening offert en de partij wint. Weinigen weten dat niemand minder dan Bobby Fischer een paar jaar ervoor net hetzelfde deed in een blitzpartij tegen een Engelsman van 2000 elo… in krek dezelfde stelling.

And on this bombshell, we say till next time.

HK5000