Mat beëindigt de partij of niet ?

Dankzij een publicatie van de Nederlandse schaakarbiter Pieter de Groot op schaaksite vernam ik een opmerkelijk geval van een scheidsrechterlijke beslissing waarin de mat niet de partij beëindigt. Pieter de Groot is een expert in schaakrecht en het is erg leerrijk om zijn analyses en conclusies te lezen. Op schaaksite staan zijn meest recente bijdragen maar oudere van de laatste 10 jaar kunnen gelezen worden op Pieter de Groot schaakrecht. Ik heb er verscheidene dagen over gedaan om het gros van zijn artikels door te nemen. Het is een ware schatkamer over allerlei schaakrechterlijke vragen. Ik ben het niet met alles eens waarover hij schrijft maar dit is ook normaal als je over tientallen onderwerpen praat.

In dit artikel wou ik het dus hebben over een vreemd geval van een scheidsrechterlijke beslissing waarin de mat niet de partij beëindigt. In Bunratty, Ierland spelen op 23 februari 2012 de grootmeesters Adams en Short een tiebrake met 5 minuten p.p.p.p. Adams geeft mat maar na de matzet claimt Short remise op (winst kon niet wegens onvoldoende matpotentiaal) omdat Adams vlag was gevallen. Tot mijn grote verbazing keurde de arbiter Shorts claim goed. Ik had altijd geleerd dat in blitz de mat altijd de partij beëindigt en dat claims achteraf betreffende vlag ongeldig zijn. Dit klopt maar er is een speciaal addertje waarvan ik niet op de hoogte was. Sinds 2009 is een nieuw reglement opgenomen in de fideregels voor blitz: 

B.2 Where there is adequate supervision of play, (one arbiter for one game) the Competition Rules and Appendix A.2 shall apply

Ik speel al enkele jaren geen competitieblitz meer (internetblitz heeft zijn eigen regels en in de club gaat het al helemaal gemoedelijk aan toe) zodat ik deze toevoeging gemist heb.

Concreet betekent dit afhankelijk of een arbiter beschikbaar is om jouw partij te volgen mag de arbiter handelen zoals in een gewone partij of m.a.w. hij mag zelf ook de vlag claimen. In de partij Adams Short, claimde Short wel te laat de vlag maar die claim werd toch goedgekeurd omdat de arbiter onder article B.2, zie LawsOfChess.pdf zelf kon vaststellen dat de vlag eerder was gevallen dan de mat en dus al geregistreerd stond. De mat had dus niet de partij beëindigd maar wel de vlag !!

Mijn eerste commentaar hierop is dat deze nieuwe regel pure onzin is. Hoe kun je weten op voorhand of een arbiter kan ingrijpen of niet? Dit heeft zeker een invloed op het spel want je bent verplicht om een grotere tijdsreserve te nemen als er een arbiter aanwezig is. Je moet dus niet alleen kijken naar de stukken op het bord, de schaakklok maar ook of er een arbiter in de buurt staat. Ik begrijp de filosofie wel van de nieuwe regel want tijd moet gerespecteerd worden maar deze regel is erger dan de kwaal met als gevolg dat de arbiters aanwezigheid (of net niet) het verloop en resultaat van de partij beïnvloedt. Een oplossing dat de arbiter Pieter de Groot aanreikt is om op voorhand bij een tornooi aan te kondigen dat er onvoldoende toezicht zal zijn bij alle partijen en dus geen beroep kan worden gedaan van article B2. Lijkt mooi dit voorstel maar leidt voor de tornooispeler tot nog meer onduidelijkheden want het ene tornooi zal het article B2 tellen en dan weer eens niet. Als je toevallig de openingsspeech gemist hebt (of niet begrijpt want in een vreemde taal) dan moet je gewoon gokken. 

Zelf had ik als oplossing aanvankelijk gedacht aan een pieptoon om een vlag te signaleren maar dit wordt dan weer te vervelend in een groot blitztornooi waar overal pieps zullen worden gehoord. Eigenlijk is er maar 1 goede oplossing en dat is dit artikel B2 gewoon weer afvoeren. Bovendien leidt het steeds aanpassen van bestaande regels tot complete chaos bij de spelers die niet meer weten wat nu precies geldig is. Adams en Short wisten evenmin wat te doen en dat zijn toch wereldtoppers.

De recente veranderingen in het fidereglement hebben al voor heel wat chaos gezorgd ook in België. Een paar jaar terug werd ook het nieuwe reglement ingevoerd dat je de zet steeds moet noteren nadat je hem uitgevoerd hebt. Als ik zie hoeveel mensen vandaag nog steeds moeite hebben met deze regel dan vraag ik mij toch af waarom dit toch zo nodig was nadat we honderden jaren het anders mochten doen. Laatst in de Open van Leuven had ik opnieuw een tegenstander die zijn zetten vooraf noteerde. Ik liet hem begaan want het stoorde mij allerminst en het roepen van een arbiter zou enkel de rust van de partij en het tornooi verstoord hebben. Bovendien vind ik het zelfs leuk om nog in de bedenktijd van mijn tegenstander al te kunnen rekenen op de te spelen zet. Een ander jammerlijk geval van neveneffecten bij nieuwe ondoordachte reglementen was tegen een Belgische FM (die onlangs IM werd). Mijn tegenstander claimde remise omwille van 3 keer dezelfde stelling met hetzelfde kleur aan zet maar noteerde niet zijn zet. Hij had gehoord van het reglement dat je niet op voorhand mag noteren maar wist niet dat er uitzonderingen bestonden voor remiseclaims (3 keer dezelfde stelling, 50 zetten regel). Ik gaf hem snel mee dat indien hij de zet noteerde op zijn papier dat de remise ok was. In een extreme vorm van regelneverij had de arbiter de claim moeten afwijzen en bovendien hem niet mogen zeggen waarom, dit omdat het geven van advies tijdens de partij niet is toegelaten. 

Regels zijn nodig om het schaken in goede banen te leiden. Spelers moeten de regels leren en kennen. Echter je mag niet verwachten dat spelers op de hoogte zijn van elk tijdstip een reglementswijziging gebeurt en onmiddellijk die reglementswijziging ook aanleren en toepassen. Regels moeten dus zoveel mogelijk consistent blijven en enkel aangepast worden indien blijkt dat een regel tekortschiet om een oordeel te kunnen vellen. Het doet mij denken aan de regelneverij die er bestaat bij onze spelling van de Nederlandse taal. Na enkele aanpassingen kent niemand meer de juiste regels behalve enkele taalpuristen. Het middel :reglementen, schiet zijn doel: een eerlijke competitie voorbij.

Brabo