woensdag 26 juni 2019

Computers worden autonoom deel 2

Het voorbije toptornooi Norway Chess Altibox beschouwen als een mixed succes is wellicht een eufemisme. De lokale held, regerend wereldkampioen Carlsen won zoals de organisatoren hadden gehoopt maar kwalitatief en kwantitatief bleef het schaken beneden verwachtingen. Sommige spelers verborgen niet eens hun intenties om snel van het klassieke schaak af te geraken en de beslissing in de armageddon te laten vallen. Bovendien zagen we meermaals dat die armageddons van een bedroefd niveau waren daar ze doorspekt waren van talloze blunders.

Als het de bedoeling was om de remisedood van het schaken af te wenden dan heeft men alvast de bal compleet verkeerd geslagen. Trouwens heeft Carlsen ons niet net in de laatste maanden getoond dat winnen nog altijd mogelijk is zelfs tegen de beste schakers? Kortom de remedie maakte het alleen maar erger. Daarentegen in correspondentieschaak zien we dat het remisepercentage wel een groot probleem geworden is op het allerhoogste niveau. Ik rapporteerde hierover al in computers worden autonoom deel 1 en ondertussen is de situatie nog verslechterd.
De 30ste WK-finale is nog lopende maar daar staat het remisepercentage voorlopig op 93% met 95% van de partijen gespeeld. Een verandering van de spelregels voor een wk-finale dringt zich op want het alternatief is op termijn de stopzetting.

Echter zoals zo vaak zien we dat bestaande systemen ondanks beter weten in, er niet in slagen om zichzelf te corrigeren. Grote veranderingen zien we in de geschiedenis bijna altijd pas ontstaan door invloed van extreme situaties. Eveneens is het zo dat bijna alles in de geschiedenis al eens is voorgekomen maar we vergeten de lessen. Ook de remisedood is niet iets nieuw. Reeds in 1900 dus bijna 120 jaar geleden werd een oplossing ervoor bedacht voor de vele remises in checkers (dammen op 64 velden). Aanvankelijk werd gekozen om de spelers te verplichten een opening te spelen waarvan de eerste 2 zetten op voorhand bij loterij werden bepaald. Later vanaf 1934 werd dit uitgebreid naar de eerste 3 zetten. Daar elke opening eens met beide kleuren moet worden gespeeld, wordt niemand bevoordeeld.

Dit concept bestaat ook in het schaken. Je hebt de vrijwillige thematornooien al dan niet georganiseerd zoals ik uitlegde in het artikel een minithematornooi maar vandaag is dit al vele jaren standaard in computerschaak. Trouwens opgelegde openingen werden aanvankelijk in computerschaak niet zozeer gebruikt tegen de remises maar om meer variatie te krijgen in de partijen. Zeker oude computers hadden de vreselijke gewoonte om altijd hetzelfde te spelen zie chesskids maar ook het nieuwe Lc0 is in hetzelfde bedje ziek zie mijn commentaar op de bonusfinale van maart 2019 tussen Lc0 en Stockfish.

Pas na de superfinale van seizoen 8 waarbij 89 op 100 partijen remise waren, realiseerde men dat variëren in openingen niet voldoende is voor een interessante match. Vanaf dan werd ook gekeken naar welke openingen meer beslissingen zouden kunnen creëren. Dat ging niet altijd van een leien dakje. Sommige ingewikkelde openingen voor mensen werden moeiteloos door de topprogramma's ontzenuwd. Anderzijds wil je ook geen openingen waarin winst/ verlies al op voorhand vaststaat. Dus het ene kleur mag geen voordeel krijgen waardoor het andere kleur kansloos wordt.

Dit laatste wordt bovendien steeds moeilijker om te verwezenlijken. Tot enkele jaren terug was het voldoende om openingen te vermijden die tactisch weerlegd zijn. Vandaag zien we dat ook meer en meer strategisch dubieuze openingen niet meer interessant zijn voor computerschaak. Een mooi voorbeeldje is wat er gebeurde met de Grob : 1.g4 in de TCEC superfinale van seizoen 12. Zowel Komodo als Stockfish gaven groot voordeel voor zwart (-0,9 tot -1,46) al na wits 1ste zet en slaagden er allebei in om dit te converteren naar winst.
Slechts een halve zet werd er gespeeld en de partij was al in hogere zin beslist. Het doembeeld van een opgelost schaakspel komt hiermee weer een stukje dichterbij. Anderzijds is dit allemaal wel relevant voor ons? Op chesspub werd geopperd dat enkel topspelers met die nieuwe inzichten van computers iets zouden kunnen doen. Wel ik bewees een paar maanden geleden het tegendeel op mijn veel lagere niveau. In 2012 schreef ik op mijn blog over de tsjechische verdediging dat er van de opening geen duidelijke weerlegging bekend is. Vandaag zien we dat de opnieuw veel sterker geworden topprogramma's een stuk verder geraken in het ontrafelen van de puzzel. Deze nieuwe kennis paste ik perfect toe tegen misschien wel de grootste expert in België van de Tsjechische opening, Frederic Verduyn in onze partij gespeeld tijdens de Belgische interclubs.
Achteraf gaf Frederic mij misschien wel het mooiste compliment door te vertellen dat in honderd(en) partijen met deze opening, ik de eerste ben die hem doet twijfelen aan de speelbaarheid ervan. Persoonlijk vind ik het altijd bijzonder amusant om iemand op zijn favoriete terrein te kunnen verslaan. Zo herinner ik mij ook nog tot op vandaag dat de Britse Senior Internationaal Meester John Anderson mij na de opgave (zie onze correspondentiepartij in het artikel databases gebruiken deel 2) vertelde dat ik de allereerste was die erin geslaagd was om een partij te winnen tegen zijn lievelingsvariant.

Nu ik vermoed dat sommigen niet zullen akkoord gaan met dat ik deze strategisch dubieuze openingen als weerlegd beschouwd. Kan je uberhaupt ooit spreken van een weerlegging wanneer het onmogelijk is om als mens een eenduidig winstplan te formuleren? Behalve misschien voor de absolute wereldtop zullen er altijd praktische kansen zijn. Anderzijds in hoeverre is het zinvol om jezelf met zulke handicap op te zadelen?

Als verrassingswapen zullen strategisch dubieuze openingen wel blijven bestaan. Echter nu de computers erin slagen om autonoom die te weerleggen, verwacht ik in de volgende jaren dat we ze steeds minder vaak zullen zien verschijnen zelfs in de partijen van de amateurschakers. Het is niet zomaar dat ik vorige maand schreef in het artikel chess position trainer deel 2 weg te blijven van het Hollands.

Brabo

4 opmerkingen:

  1. Dag Brabo,

    Er zijn ook "schakers die je gratis aangeboden informatie wel ernstig nemen." Ik ben al jaren volger maar heb tot dusver nog geen aanleiding gevonden om zelf te reageren.

    Dit artikel deed bij mij echter een belletje rinkelen. Ik speelde zelf namelijk in 2016 al het nieuwtje 11.Lf4!? tegen Frederic in het Brugse Expertentoernooi. In mijn openingskeuze liet ik me inspireren door jouw eerdere blogartikel over de Tsjechische Pirc.

    Mijn hoofdvariant tijdens de voorbereiding liep ook 11...Lb4 12.0-0!?. In de partij liep het nog wat anders. Tegen zet 17 had ik een groot voordeel opgebouwd maar in een tactische fase slingerde de evaluatie feller heen en weer door blunders langs beide kanten.

    Hieronder de partij ter referentie:

    [Event "Expertentoernooi 2016-2017"]
    [Round "3"]
    [White "Gijsen, Stief"]
    [Black "Verduyn, Frederic"]
    [Result "1/2-1/2"]
    [BlackElo "2182"]
    [ECO "B07"]
    [Opening "Pirc"]
    [Variation "Pytel-Czech, 4.Nf3"]
    [WhiteElo "2182"]

    1. e4 d6 2. d4 Nf6 3. Nc3 c6 4. Nf3 Bg4 5. h3 Bh5 6. Bd3 e6 7. g4 Bg6 8. g5 Nfd7 9. Nh4 d5 10. Nxg6 hxg6 11. Bf4 a6 12. Qe2 Be7 13. h4 Nf8 14. O-O-O Qa5 15. Qg4 Nbd7 16. Qg3 O-O-O 17. Kb1 b5 18. Rhe1 b4 19. Ne2 Nb6 20. c3 dxe4 21. Bxe4 Nd5 22. c4 Nxf4 23. Qxf4 Qc7 24. Qxf7 Rxh4 25. Qf3 c5 26.dxc5 Rxd1+ 27. Rxd1 Bxc5 28. Bc2 Kb8 29. Qd3 Rh8 30. Ng3 e5 31. Qd5 Ka7 32.Ne4 Bd4 33. Rxd4 exd4 34. Qxd4+ Kb8 35. b3 Ne6 36. Qd5 Nf4 37. Qd2 Rh1+ 38. Bd1 a5 39. a3 bxa3 40. Ka2 Ne6 41. Qd5 Nf4 42. Qb5+ Qb7 43. Qe5+ Qc7 44. Qb5+ Qb7 45. Qe5+ 1/2-1/2

    Dit is niet bedoeld als commentaar op Frederic, wel als compliment voor het werk dat je al jaren in deze blog steekt. Ik heb nog wel andere analyses in files samengevat, die starten vanuit een artikel hier.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Frederic is een heel talentvolle speler. Dat heb ik al eerder vermeld in bv. http://schaken-brabo.blogspot.com/2017/05/chesspub.html
      Echter zowel met wit als zwart komt Frederic te vaak slecht uit de opening en dat heeft natuurlijk een serieuze impact op zijn resultaten. Het vraagt hard werken aan het schaken om een goed openingsrepertoire te kennen. Uit ervaring weet ik dat weinigen bereid zijn om die inspanningen te willen doen.

      Verwijderen
    2. "Er zijn ook "schakers die je gratis aangeboden informatie wel ernstig nemen." Ik ben al jaren volger maar heb tot dusver nog geen aanleiding gevonden om zelf te reageren."
      Er worden weinig reacties geschreven op mijn artikels maar dit is inderdaad geen graadmeter in hoeverre de artikels gelezen worden. Aan de blogstatistieken zie ik dat er voor elke reactie ongeveer 100 klikken zijn op de blog dus ik hou zeker rekening in mijn partijen met wat ik hier geschreven heb.
      Trouwens laatst vertelde mij een Nederlandse IM tijdens Open van Maastricht dat hij al mijn artikels las. Het was een mooi compliment maar tevens een waarschuwing dat ik niet mocht onderschatten dat de informatie ook tegen mezelf kan worden gebruikt.
      Dat er ook spelers zijn die de aangeboden informatie wel gebruiken, heb ik ook al beschreven in het artikel http://schaken-brabo.blogspot.com/2017/11/schaaklinks.html.

      Verwijderen
    3. "Ik speelde zelf namelijk in 2016 al het nieuwtje 11.Lf4!? tegen Frederic in het Brugse Expertentoernooi." "Mijn hoofdvariant tijdens de voorbereiding liep ook 11...Lb4 12.0-0!?. In de partij liep het nog wat anders. Tegen zet 17 had ik een groot voordeel opgebouwd maar in een tactische fase slingerde de evaluatie feller heen en weer door blunders langs beide kanten."
      Het verwondert mij niet dat je hetzelfde gevonden had want ik gebruik standaard software/hardware. Reeds in 2012 had ik al 11.Lf4 Lb4 12.0-0 bekeken maar de toenmalige topprogramma's vonden het niet geweldig waardoor ik het toen ook niet de moeite vond om het te vermelden. Vandaag zien we dat de veel sterker geworden programma's het wel erg positief evalueren. Zoals je zelf zegt, wordt het heel tactisch en net in dat domein werd er de laatste jaren weer enorme progressie gemaakt. In mijn voorbereiding heb ik dan ook heel wat van die tactische motieven bestudeerd en was ik bereid in de partij om ook de stukken te offeren.

      Verwijderen