woensdag 25 maart 2020

Verrassingen deel 3

Hoe ouder je wordt, hoe minder je nog zin hebt om jezelf aan te passen aan de maatschappelijke veranderingen. Mijn grootmoeder die ondertussen bijna 3 jaar geleden overleed, heeft nooit een computer of mobiele telefoon in huis gehad. De recente sluiting van talloze bankfilialen en de vraag/eis om enkel nog online te bankieren, veroorzaakte bij een groot deel van onze grijze bevolking angst en wanhoop. Ik vermoed velen van hen hebben dan maar hun financiële verplichtingen aan derden overgedragen.

Ook bij oudere schakers merk ik dezelfde terughoudendheid op t.o.v. veranderingen in het schaken. Sommigen zijn zelfs gestopt met schaken omdat schaken vandaag te veel verschilt met de tijd waarin men begonnen is met schaken. Schaken is dan ook de laatste 20 jaar erg veranderd. Ik denk aan het (veel) sneller tempo, de invoering van de increments, elektronische schaakklokken, afschaffen van het afbreken, nieuwe reglementen maar misschien wel de grootste impact had de computer.

Hoeveel schakers afgehaakt hebben onderweg is moeilijk in te schatten maar ik ben zeker ervan dat de veranderingen nodig waren om nieuwe jonge spelers aan te trekken en dus de toekomst op lange termijn van het schaken te vrijwaren. Trouwens ik denk dat voor veel jonge schakers het allemaal nog best sneller mag. Anderzijds is het geen toeval dat de seniortornooien erg populair zijn bij de oudere schakers net omdat men nog een trager tempo behoudt.

Jezelf heruitvinden is niet evident en dat geldt ook voor mezelf. Ik geef toe dat ondanks alle recente gemaakte inspanningen ik er niet in slaag om te wedijveren met de moderne openingsstrategien. Het is ook zo dat openingservaring in het schaken steeds minder waarde heeft. In een recent interview maakte Anish Giri de volgende interessante opmerking: "In 2010 zou je tien dagen nodig hebben voor een diepgaande analyse van een stelling. Twee jaar geleden kostte het twee dagen en tegenwoordig heb je de oplossing in een half uur gevonden."

Ik bedoel vandaag is het echt heel riskant geworden om 2 keer dezelfde variant te spelen als je tegenstander hierop zich kan voorbereiden. Je hebt slechts een fractie van de tijd nodig dan voorheen om de kritieke zetten met een computer te ontdekken en de tegenstander het erg lastig te maken zeker wanneer die tegenstander niet op voorhand weet welk stukje van zijn repertoire je zal aanvallen. M.a.w. speel niet iets waarvan al partijen van jezelf in een publieke database staan. In mijn situatie moet ik dan ook nog rekening houden met dat veel van mijn tegenstanders ook nog mijn blog lezen en daarvan zullen trachten te profiteren om informatie tegen mezelf te misbruiken/ gebruiken.

Kortom vandaag vanaf een zekere speelsterkte is het absoluut aan te raden om steeds nieuwe systemen aan te leren en zo voortdurend te variëren. Het is iets dat ik langzaamaan ook zelf steeds vaker tracht te doen. Echter ik geef toe dat het nog allemaal te traag en te weinig is. Een recent voorbeeldje opnieuw uit mijn Hollands repertoire illustreert heel duidelijk deze tekortkoming. Tot 2013 antwoordde ik 1.d4 f5 2.Lg5 h6 3.Lh4 g5 4.e4 met Pf6. 4 standaardpartijen speelde ik met deze variant waarvan onderstaande meest recente was.

De attente en trouwe bloglezer zal misschien de partij al herkend hebben van mijn artikel het sadistische examen. Daarnaast besprak ik in het artikel Lars Schandorff ook mijn andere partijen met deze variant. Dus toen eind vorig jaar de Belgische FM Arno Bomans mij verraste door deze variant binnen te gaan, rook ik onraad en besliste om direct af te wijken met een alternatief dat ik een jaar eerder bestudeerd had. In verrassingen deel 2 gaf ik aan dat gemiddeld mijn tegenstanders afwijken op zet 4 dus ik dacht op tijd te zijn maar dat viel dik tegen.

Er waren geen partijen met 4...Lg7 in de database van mij en op de blog kon je zelfs geen hint terugvinden dat ik zou variëren met 4...Lg7. Ik heb wel ooit eens op het slapende schaakfabriek vermeld dat ik de variant theoretisch interessant vind maar dat dateert al van 2015. Het lijkt mij erg onwaarschijnlijk dat die commentaar mij de das heeft omgedaan. Arno gaf achteraf grif toe dat hij de lijn heel goed had voorbereid. Op het moment dat Arno uit boek was, is de partij eigenlijk al gespeeld want wit staat na 12 zetten gewonnen. Hoe is het mogelijk om op dit bescheiden niveau tegen zulke voorbereiding aan te lopen want wat kan je nog meer doen dan op zet 4 af te wijken?

Tja je kan ook op zet 1, 2 of 3 afwijken natuurlijk. Nu in 99% van de gevallen zal afwijken op zet 4 volstaan maar hier botste ik tegen een heel uitgekookte tegenstander die mij ook nog eens heel goed kent. In onze 2 vorige partijen had hij telkens een systeem voorbereid maar had hij geen rekening gehouden dat ik een andere variant in het systeem zou kiezen t.o.v. eerdere partijen in de database van mezelf. Uit die partijen had Arno zijn lessen getrokken. Deze keer zorgde Arno er ook voor dat hij de zijvarianten had bekeken in het gekozen systeem om klaar te staan voor mijn verrassing. De moeilijkheid hierbij is natuurlijk een systeem te kiezen waarbij het aantal zijvarianten beperkt is en waarvan je relatief zeker weet dat ik het systeem nog steeds speel. Uiteindelijk viel zijn oog op een partij uit de 5de ronde van Open Leuven die ik speelde op een livebord nog geen maand eerder waarin ik exact de eerste 3 zetten speelde van het systeem. Een screenshot van mijn openingsboek laat zien dat het aantal partijen met dit systeem beperkt is.
Dus we spreken hier over zo een honderd gespeelde partijen in de megadatabase waarvan minstens 1 speler +2300 elo heeft. Misschien 10% van de gespeelde partijen is relevant voor de theorie dus uiteindelijk is het een kwestie van een tiental partijen iets dieper te bekijken met een sterk schaakprogramma en daarvan een samenvatting te maken om die van buiten te leren. Arno wist dat ik normaal altijd op bord 1 speel en dus ik meer dan waarschijnlijk zijn tegenstander zou zijn. Bovendien weet hij uit ervaring en wellicht ook van deze blog dat ik eenzelfde systeem vaak opnieuw speel. Dan is het echt niet zo verwonderlijk dat een ambitieuze fide-meester zoals Arno zowel op 4...Pf6 als 4...Lg7 als 4...Th7 zich had voorbereid.

Zelfs variëren met varianten waarvan ik geen partijen heb staan in de databases blijkt dus op mijn bescheiden niveau onvoldoende te zijn als ik een voorbereiding wil overleven. In een interclubverslag van de KOSK las ik dat ik 1 van de bekendste schakers ben van het land maar dat zie ik eerder als een nadeel. Ik denk dan ook dat ik een zeer specifiek probleem heb die niet of zeer zelden voorkomt bij andere Belgen. Er zijn geen Belgen die tot de absolute wereldtop behoren. In de lopende kandidatefinales die gespeeld wordt te Yekaterinburg, Rusland merken we heel duidelijk op dat spelers die vasthouden aan hun normale systemen erg afzien van voorbereide varianten door hun tegenstanders.

Brabo

19 opmerkingen:

  1. Dag Helmut. Ik vrees dat je eigen liefde voor openingstheorie je hier de das heeft omgedaan. Doordat zowel Leela als Stockfish enorm fan zijn van de Lg7-variant (de enige zet die gelijk maakt volgens de beide engines), wist ik dat iemand die zo bezig is met openingen als jou hiervan op de hoogte zou zijn en hun raad zou volgen. Dus al mijn aandacht ging naar deze variant. Het stukoffer op zet 10 was, ironisch genoeg, ook een idee van de engine Leela. Persoonlijk vond ik het genoeg praktisch kansen bieden om te proberen. Zeker tegen iemand die deze variant niet meteen op het bord verwacht. Theoretisch gezien is de correctheid hiervan een ander verhaal, maar dat laat graag aan de experts om uit te zoeken :) Arno

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik dacht dat je mij achteraf gezegd had dat je ook gekeken had naar Pf6 en Th7 want je gaf aan dat je voor beiden een anti-dote had klaarliggen. Ik twijfel er niet aan dat de meeste tijd werd gespendeerd aan de meest-belovende voortzetting voor zwart. Dat doe ik ook altijd.
      Er bestaat een heel recente computerpartij van Leela met dit stukoffer waarmee het wint van Xiphos (ongeveer 150 elo zwakker dan Leela) maar het zwarte spel kan zeker verbeterd worden. De partij toont wel het potentieel aan van het stukoffer.
      Tenslotte wil ik ook nog meegeven dat er weer nieuwe ontwikkelingen zijn in dit systeem die ik met opzet heb weggelaten uit het blogartikel. Ik was even aan het twijfelen om iets nieuw te spelen tegen Thijs Cocquyt in Cappelle La Grande maar je was toen net aan het kijken vandaar dat ik het bij het oude hield waarvan ik trouwens zeker ben dat het speelbaar is voor zwart.
      Nu volgende keer speel je weer iets anders. Bijna iedereen die mij kent, vermijdt een rechtstreeks voorbereidingsduel. Ik vind dit jammer want ik vind dat een partij waarbij beide spelers zich hebben voorbereid op dezelfde opening altijd interessanter.

      Verwijderen
    2. Heb je nu ook Leela geinstalleerd? Ik dacht dat je mij toen vertelde dat je enkel Stockfish had gebruikt. Vergeet ook niet up te graden naar een T60 netwerk die weer beduidend sterker is dan de T40. In mijn vorig artikel gaf ik reeds dat advies maar in de tekst staat het misschien een beetje verloren.

      Verwijderen
  2. "Anderzijds is het geen toeval dat de seniortornooien erg populair zijn bij de oudere schakers net omdat men nog een trager tempo behoudt." Voor WK en EK gebruikt men gewoon ons interclubtempo. Ken jij seniorentoernooien met een trager tempo? Die interesseren mij wel! Het voorbije WSTCC in Praag is mij wat tegengevallen. Niet zozeer wegens dat tempo, maar meer nog die fel overdreven "anti cheating measures". Geen GSM (ok), maar nu ook al geen horloge meer toegelaten! En na de partij de speelruimte verlaten en niet meer binnen mogen. Je zou voor minder afhaken!

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Open Leuven, Brugse meesters,... zijn allemaal al 90 minuten + 30 seconden dus nog een pak sneller dan het interclubtempo (dat ik vandaag als traag en steeds zeldzamer beschouw). Je ziet soms al tornooien kiezen om 3 standaardpartijen op 1 dag te laten spelen. Ik hoor sommige (top-)spelers zelfs al zeggen dat we beter standaardschaak helemaal afschaffen en enkel nog rapid/ blitz overhouden.

      Geen horloge is al enkele jaren de regel in examens op school/universiteiten zie bv. https://www.standaard.be/cnt/dmf20131127_00859248.
      Laatst kreeg een sterke grootmeester een 0 + ratingverlies in de Indische interclub voor het dragen van een analoog horloge: https://en.chessbase.com/post/adhiban-loses-for-possessing-analog-watch-in-national-teams-2020
      Het is voor een arbiter/ organisatie onbegonnen werk om elke ronde ieder horloge te checken of er al dan niet informatie kan worden verzonden/ ontvangen.
      Nu ik begrijp dat je voor het uitoefenen van een hobby niet akkoord gaat met zulke maatregelen maar in hetzelfde tornooi speelden ook professionals (Rusland, USA). Voor die professionals vind ik het absoluut normaal dat ze zware "anti-cheating measures" verkiezen. Tenslotte is het niet mogelijk om in eenzelfde tornooi waar amateurs en professionals samenspelen aparte reglementen toe te passen.
      Trouwens ik denk dat dit de nieuwe standaard zal worden. In Cappelle La Grande deed men moeilijk over de fitbit-horloge: https://www.bol.com/nl/p/fitbit-charge-3-activity-tracker-blauw-grijs/9200000097696708/ van mijn zoon die enkel zijn hartslag en bewegingen registreert. We hebben dan maar beslist om vanaf ronde 2 die niet meer naar de tornooizaal te brengen.

      Verwijderen
    2. Marcel, met je reactie i.v.m. het tempo in seniorentoernooien was je me net voor. Het tempo is idd hetzelfde als in de interclubs en als dat dan al als 'traag' beschouwd wordt, dan moet je op de duur wel naar een rapidtempo. Waarmee ik het na mijn 17 jaar inactiviteit bij mijn eerste serieuze toernooi terug (BM 2019) moeilijk mee had, was het ontbreken van de 'klassieke' tijdnoodfase. Zo had ik in mijn eerste partij in BM tegen een Fransman met nog een zet of zeven te spelen nog meer dan 40 minuten, mijn tegenstander minder dan een minuut. Vroeger was dat serieuze tijdnood, maar door de incrementregel van 30 seconden, speelde mijn tegenstander gewoon rustig door. Misschien was het door zijn koelbloedigheid dat ik mijn bijna gewonnen stelling nog in remise verprutste. Wat die smartphone/iphone en horloges betreft: het is een uitzonderlijk kleine minderheid van bedriegers die het voor iedereen verpest. Over enkele jaren lopen we allicht allemaal met een chip in onze kop en dan krijgen we cyberborgschaak, want ik zie niet in hoe de wedstrijdleiding vóór elke partij nog snel een kleine operatie gaat uitvoeren!

      Verwijderen
    3. "Vroeger was dat serieuze tijdnood, maar door de incrementregel van 30 seconden, speelde mijn tegenstander gewoon rustig door."
      In mijn artikel https://schaken-brabo.blogspot.com/2020/03/automatische-zetten.html schreef ik ook al "Serieuze tijdnood (bestaat dit uberhaupt bij een increment?) kom ik dus recent nog zelden tegen."

      Verwijderen
    4. "Over enkele jaren lopen we allicht allemaal met een chip in onze kop en dan krijgen we cyberborgschaak"
      Men is al begonnen met experimenteren hiermee zie bv. https://www.hln.be/bizar/tesla-fan-laat-contactsleutel-model-3-in-onderarm-implanteren~a4c011a5/

      Verwijderen
    5. Misschien is nog een andere variant mogelijk, dat je OTB toernooien organiseert waarbij menselijke schakers met de hulp van computerprogramma's mogen spelen, waarbij ze allemaal hetzelfde programma gebruiken om het 'eerlijk' te maken, cf. het online schaken dat het vroegere correspondentieschaak vervangt. Daar hebben bij mijn weten - ik deed het zelf nog niet - alle spelers andere engines, zoals bv. met de 'tokens' (?) van ChessBase om computers uit de cloud te mogen gebruiken.

      Verwijderen
    6. Advanced chess (dus mens + computer) is een doodlopende straat. Toen 15 jaar geleden bleek dat enkele zwakke amateurs wonnen van sterke grootmeesters heeft men gerealiseerd dat de menselijke input niets meer betekent. Dit vermeldde ik reeds in mijn artikel http://schaken-brabo.blogspot.com/2014/03/theorie.html. De directe link naar het tornooi is https://en.chessbase.com/post/dark-horse-zacks-wins-freestyle-che-tournament

      Verwijderen
  3. Ik keek het daarnet in mijn eigen partijenverzameling na. Met 1.d4 f5 2.Lg5 heb ik met zwart 10 partijen over de periode 1978-1999, met een behoorlijke score (3+, 2-, 5=) tegen gemiddeld goede tegenstanders. De enige verliespartijen waren trouwens tegen 2 superGM's, Yusupov (1982) en Miles (1978) tegen wie ik dan nog in een toreneindspel remise had geweigerd. Acht jaar later kon ik in een rapidpartij (Olivetti Europchess in Brussel) wel wraak nemen. Het grappige is, dat hij me tijdens de partij toen ik 1...f5 deed nog met een grijns had toegesnoven: 'Still playing that rubbish?'. Ik had toen succes met 1.d4 f5 2.Lg5 g6 3.Pc3 Ph6. Je opmerkingen over de onwenselijkheid om tegenwoordig nog te veel hetzelfde te spelen - ook op 'lager' niveau - klopt volledig, maar het impliceert wél, dat je in principe enorm veel openingen/varianten in je repertoire moet opnemen, tenzij je Magnus Carlsen heet en met zwart de Chelyabinsk ('Svesnikov') van het Siciliaans speelt.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik heb met zwart na 1.d4 f5 2.Lg5 h6 13 standaardpartijen gespeeld over de periode 1999-2000. Ik scoorde +5,=6,-2 wat iets te weinig is volgens mijn rating. De 2 verliespartijen staan dus in bovenstaand artikel. Dit voorbeeldje geeft nogmaals aan dat ik heel lang vasthoud zelfs in deze tijden van doorgedreven computervoorbereidingen aan een zeer beperkte selectie van openingen.

      Ik wil ook nog even opmerken dat het erg zelden is dat ik van iemand hoor dat ze een eigen partijenverzameling hebben. De meeste spelers doen niet de moeite om de eigen notatieformulieren in een database te brengen. In mijn artikel http://schaken-brabo.blogspot.com/2015/04/paswoord.html vertelde ik bv. over Robert Schuermans die vergeten was dat hij tegen mij exact dezelfde variant 6 jaar eerder in een standaardpartij had gespeeld omdat hij zijn partijen niet archiveert. Sommigen hebben dozen vol met eigen notatieformulieren die enkel stof staan te vergaren.

      Verwijderen
    2. Mijn dozen gaan binnenkort weg met oud papier. Door de coronacrisis heb ik nu eindelijk eens tijd om alles in de computer te steken.

      Verwijderen
    3. De containerparken zijn dicht. Veel mensen doen grote schoonmaak of werken in de tuin nu ze verplicht thuis zitten. Echter men weet niet wat te doen met al het (groen-)afval. Ik lees dan ook in de krant dat er veel meer aan sluikstorten wordt gedaan.

      Verwijderen
  4. Geen artikel over de (on?)rechtvaardige beslissing vd bond?

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Je bedoelt wellicht de annulering van de interclub, niet?
      Ja daar zou ik wel iets kunnen over schrijven maar ik heb nog een dozijn andere artikels die ik ook wil schrijven. Ik ben momenteel bezig met een groot onderzoek over mijn +800 standaardpartijen.

      Nu ik kan ook altijd hulp gebruiken want ik geloof dat anderen misschien beter geplaatst zijn dan ikzelf om hierover iets te vertellen. De blog staat nog alijd open voor gastschrijvers. Momenteel laat mijn werk ook heel weinig ruimte want het is er heel druk.

      Verwijderen
  5. Ja inderdaad het feit dat ze een enquête organiseren slaat nergens op en dan 80 % gespeelde competitie volledig annuleren is helemaal bij de haren getrokken.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik wil best de discussie hier openenen.
      Nu vooreerst is er een heel groot verschil tussen een round robin tornooi en een zwitsers tornooi. In een round robin tornooi zijn de verschillen klein terwijl in een zwiters tornooi de verschllen enorm zijn tussen top en staart. Dezelfde wetmatigheden gebruiken voor beiden is onzin.

      80% gespeelde partijen is evenmin weinig. Dat zou ik ook niet zomaar wegvegen omdat dan te veel partijen benadeeld worden. Het meest eerlijke vind ik dat we gewoon verder spelen wanneer het weer kan, zelfs al betekent dit pas volgend jaar. Misschien zijn er goede redenen waarom dit niet kan maar ik ken ze niet.

      Verwijderen