Powerplay

De term powerplay was tot enkele jaren geleden populair schaakjargon vooral gebruikt door grootmeesters. Diverse interpretaties bestaan maar ik vermoed dat de meeste schakers powerplay koppelen aan een soort optimaal schaak van wit dat tracht min of meer geforceerd elke opening/variant te weerleggen. Het is te zeggen wit kiest altijd de meeste kritieke voortzetting en behoudt hierdoor na de opening op zijn minst een (klein) voordeel.

Voor mij is oud-wereldkampioen Garry Kasparov hiervan het beste voorbeeld. In zijn topjaren stak hij betreffende openingsstudie kop en schouder boven de andere wereldtoppers en dat zorgde ervoor dat hij veel partijen bijna rechtstreeks won uit de opening. Er bestaan talloze succes-voorbeelden hiervan maar misschien de meest frappantste was de 10de partij uit het wereldkampioenschap van 1995 tegen uitdager Viswanathan Anand. Kasparov's team bracht een belangrijke verbetering op zet 14 van de 6de partij. Hierdoor verloor Anand niet alleen de partij maar was hij ook voor de rest van de wk-finale verplicht om over te schakelen naar zijn backup-repertoire die bijlange niet zo goed was uitgewerkt.

In elk geval het moet sindsdien zijn dat powerplay echt trendy werd en (heel sterke) schakers steeds meer de klemtoon op openingsstudie legden. Iedereen wou partijen winnen zoals Kasparov dus door in de opening al de basis te leggen voor de partijoverwinning. Bijzonder populair waren daarom ook de openingsboeken geschreven in het eerste decennium van 2000 over de repertoires van wereldtoppers zoals Anand (14 boeken !!, Kramnik 6 boeken !!...).

Echter dezelfde Kramnik toonde in de wk-finale Kasparov - Kramnik gespeeld in 2000 ook aan dat er limieten zijn aan het powerplay-schaak. Kasparov realiseerde zich te laat dat hij tijdens de tweekamp geen bres kon slaan in de Berlijnse verdediging en verloor hierdoor zelfs de wereldtitel die hij toen al 15 jaar in bezit had. Het was de eerste keer dat powerplay serieus in vraag werd gesteld maar daar bleef het voorlopig bij. Het was uiteindelijk wachten tot de computer zo sterk was geworden dat elke schaker moeiteloos nu kan zelf zien hoe remise onvermijdelijk is bij perfect spel (rond 2015 zie bv. Computers worden autonoom).

Vandaag denk ik dat niemand nog denkt aan een openingsrepertoire te kunnen uitwerken waardoor je met wit tegen om het even welk systeem een voordeeltje kunt garanderen. Dat is totaal onrealistisch wat dan ook weer niet wilt zeggen dat openingsstudie geen rol meer speelt, integendeel. De klemtoon ligt nu ten allen tijde op het verrassingselement in combinatie met de moeilijkheidsgraad van een stelling. M.a.w. de computerevaluatie is van ondergeschikt belang (die is toch vaak 0.00 dus volledig gelijk). Een prachtig voorbeeldje van dit soort hypermoderne openingskeuzes kan je hieronder zien.

Het is een extreem voorbeeld maar ik vermoed dat het voor iedereen duidelijk is dat het zeer onwaarschijnlijk is dat je dit soort zettenreeksen zonder voorafgaande studie met de computer kunt vinden in een partij. Trouwens zelfs als je dit kent, ben je nog niet veilig zoals ik aan de levende lijve ondervond in de Belgische interclub. Mijn tegenstander de Belgische FM Arno Sterck introduceerde een kleine variatie waarop ik onvoldoende voorbereid was en ik werd daarna hardhandig van het bord gemept.

Ondertussen kan je in de analyses zien dat ik mijn huiswerk grondig gemaakt heb (weliswaar pas na de verloren partij dus nogmaals een bewijs dat je vandaag niet kunt wachten met het bestuderen van nieuwe trends). Of ik het allemaal zal kunnen onthouden is een ander paar mouwen. Wit kan kiezen uit een gamma aan vlijmscherpe 0.00 varianten waardoor je toch bijzonder kwetsbaar bent als je dit niet net vooraf hebt opgefrist. Ik hoop door in mijn analyses extra aandacht te hebben geschonken aan alternatieven voor zwart dat enigszins te hebben gecompenseerd maar ik geef toe dat dit twijfelachtig is (des te meer na het publiceren hier van die analyses). Ik ben dus niet verwonderd dat de meeste topspelers geen zin hebben in deze variant met zwart dus ondanks de computerevaluatie. Pas na 4 nederlagen (3 online + bovenstaande klassieke) en het maken van de uitgebreide analyses kon ik eindelijk tegen scoren.

De computer heeft het speelveld even gemaakt maar meer dan ooit staat de schaker voor de loodzware opdracht om er zoveel mogelijk bruikbaar informatie uit te halen. De "oude" powerplay is evenmin iets dat compleet verdwenen is. Dubieuze of zelfs gewoon compleet verliezende varianten zullen blijven gespeeld worden door sommigen. De computerweerleggingen moet je nog altijd leren en onthouden.

Brabo