Is/ was het ratingsysteem kapot?

Veel Belgen begrijpen niet waarom fide en de Belgische bond heel recent een drastische elo-correctie hebben doorgevoerd. Er wordt niet echt geklaagd want extra elopunten zijn altijd leuk om te krijgen maar velen vinden het vreemd dat ze nu meer elo hebben dan 10 of zelfs 20 jaar geleden.

Nu dat sentiment zou wel eens kunnen veranderen in de nabije toekomst wanneer steeds meer spelers beseffen dat de extra elo voor hen een vergiftigd geschenk was. Ik heb de Belgische ratingverantwoordelijke er voor gewaarschuwd en we hebben na slechts 2 klassementen reeds de eerste slachtoffers van de decompressie. Spelers die velen jaren een rating gehad hebben, zijn nu plots ongekwoteerd.

Pierre Valembois is 1 van de eerste slachtoffers van de decompressie

Ik voorspel dat het de start is van een golf van (vooral) oudere spelers die als grof huisvuil gedumpt worden door de fide. Collateral damage om een nieuwe deflatie te vermijden? Ik heb zeer sterke twijfels of dit een juiste strategie is. Veel clubs zouden wel eens belangrijke vrijwilligers kunnen verliezen want de hogere elo's zijn veelal enkel bezig met zichzelf. Daarnaast is het symptoombestrijding en is het zeker geen definitieve oplossing voor inflaties/ deflaties in de toekomst van het ratingsysteem.

Anderzijds besef ik sinds mijn laatste open tornooi in Mariënbad dat we evenmin de problemen met de deflatie nog verder konden negeren. Eerlijk gezegd dacht ik tot dan toe dat wie hard werkt aan het schaken, geen ratingverlies hoeft te vrezen van ondergekwoteerde spelers. Dat was mij de voorbije jaren in verscheidene tornooien telkens gelukt tot dus Mariënbad 2024. Daar zag en ondervond ik voor het eerst hoe dramatisch een ontspoord ratingsysteem kan zijn voor spelers en tornooi.

Nog voor de 1ste zet werd gespeeld, wist ik al dat het tornooi anders zou zijn dan alle andere die ik ooit had gespeeld. Het begon al met de paringen van de eerste ronde. Ik vermoed dat zeer weinigen zich voorbereiden voor de 1ste ronde op basis van een voorlopige deelnemerslijst want je hebt altijd spelers die laatste moment aanmelden en afmelden. Bovendien wordt het kleur geloot en moet je dus op beide kleuren voorbereiden zonder voorkennis van de loting. M.a.w. enkel omdat ik sowieso moest wachten, keek ik al eens naar het repertoire van  Thomas Hellmann die ik in een Zwitsers tornooi theoretisch als tegenstander volgens de voorlopige deelnemerslijst moest krijgen.

Mijn summiere voorbereiding op beide kleuren voor Thomas Hellmann

Ik heb nog nooit succes gehad met mij te baseren op de voorlopige deelnemerslijst maar deze keer keek ik toch heel raar op dat ik meer dan 100 elopunten te optimistisch was geweest. Ik vernam enkele minuten voor het tornooi begon, er minstens 10 hogere elo's zich hadden teruggetrokken waardoor het tornooi plots een pak minder sterk was bezet.

Hogere elo's haken massaal af in 2024

Angsthazen of wist men wat er ging gebeuren met de overgebleven hogere elo's? Het werd op uitzondering van een Indiër en een Pool een waar elobloedbad voor de top 10. Slechts 3 van de top 10 spelers eindigde in de top 10. 3 van de top 10 gaven 1 of meerdere forfaits.

Ondanks slechts K-factor 20 zien we zeer grote eloverliezen bij de top 10

Zelfs ondergekwoteerde spelers kloegen over dat ze te weinig rating konden verdienen in Mariënbad (herinner mijn artikel Hoe belangrijk is elo? over spelers die op elojacht waren). In ronde 8 won ik van een duidelijk ondergekwoteerde jeugdspeler die zelfs 41 elo verloor. Na het tornooi hoorde ik enkele ouders vertellen dat ze niet meer zouden terugkomen omdat hun kinderen te weinig rating hadden gewonnen. Sommige spelers speelden voor het tornooi van Mariënbad ook in Praag en je ziet heel duidelijk in onderstaand overzicht wat een onevenwicht in ondergekwoteerde spelers kan doen op de resultaten.

Verschil elowinst/ verlies tussen Mariënbad en Praag = 27.

Beide Tsjechische tornooien werden na elkaar in dezelfde maand gespeeld dus hetzelfde eloklassement werd gebruikt voor beide. Gemiddeld werd in Mariënbad 10 elo verloren en in Praag 17 elo gewonnen door de spelers. De grootste individuele verschillen (meer dan 40 elo) heb ik in oranje aangeduid en zijn telkens in het voordeel van Praag. Dit lijkt mij te toevallig om het aan statistische ruis te kunnen attribueren.

Dan is natuurlijk de vraag hoe kan zoiets verklaard worden. Waar komen al die onderkwoteerde spelers vandaan? Op reddit stond enkele maanden geleden een heel interessante tabel over de mediaanratings in de diverse landen en die laat uitschijnen dat leeftijd zeker niet het enige is dat een rol speelt in dit verhaal.

Meer dan 600 elo verschil voor de mediaan tussen de sterkste en zwakste landen.

Dat India op de voorlaatste plaats met een mediaan van 1223 elo staat is op zijn zachtst gezegd vreemd. Echter het is minder vreemd als je weet dat slechts een heel klein percentage van de Indiërs over de financiële middelen beschikt om naar het buitenland te reizen en daar elo te winnen. M.a.w. veel landen hebben hun eigen eco-systeem betreffende elo die nauwelijks of niet kan worden beïnvloed door andere landen.

Hoe groot de impact kan zijn door de eloverschillen tussen de landen op een individuele rating, zag ik o.a. in het fideprofiel van de Koeweitse 16 jarige Meshal Alhejab (mijn tegenstander in ronde 4 van Mariënbad). Ik vermoed dat hij altijd tornooien in EU-landen zou kiezen indien geld of tijd geen rol zou spelen.

Schaakprestaties in het voorbije jaar van Meshal Alhejab

Het verschil in Meshal's prestaties tussen EU landen en andere landen is gigantisch en kan opnieuw onmogelijk door statistische ruis worden verklaard. Het bevestigt nogmaals wat ook een artikel van Chessbase al enkele jaren geleden ons vertelde: Why do some countries always gain and other always lose rating points?

Dat fide deze problematiek compleet negeert getuigt niet perse van kwade wil maar wellicht dat hiervoor geen makkelijke oplossing bestaat. Ik kan mij voorstellen dat je nooit een voorstel goedgekeurd krijgt waarin het ene land punten moet geven aan een ander land zonder partijen te spelen.

Met de recente elocorrectie zullen de verschillen met 40% verkleind zijn maar dat is uiteraard onvoldoende. Tussen sommige landen betekent dit nog steeds meer dan 300 punten verschil voor de mediaan. Of het ratingsysteem dit kleiner verschil nu wel vanzelf zal rechttrekken, is erg twijfelachtig. Het ratingsysteem was kapot en ik vind het nog veel te vroeg om het nu al gezond te verklaren.

Brabo

Computerevaluaties deel 3

Op mijn vorig artikel kwam er een interessante reactie van een anonieme lezer: "Moeten we wakker liggen van vuile-streek-openingen?" Ik herinner mij een gelijkaardige reactie enkele jaren geleden van een ouder die duidelijk geëmotioneerd was na verlies van zijn zoon tegen een vuile-streek-opening: "Hoe is het mogelijk dat een ervaren schaker zich verlaagt tot zulk smerig soort schaken? Dat is een pure verspilling van onze tijd en energie. Ik hoop dat we dit nooit nog zullen meemaken."

Ik vermoed dat ik toen olie op het vuur gegooid heb door te antwoorden dat dit soort afbraakschaak (?) wellicht nog geregeld in de toekomst zou gebeuren. Trouwens vandaag weten we vrij zeker dat perfect schaak naar remise leidt dus als je wilt winnen dan moet je fouten trachten uit te lokken. Dat houdt risico's nemen in en iedereen geeft daar zijn eigen draai aan.

Bovendien krijgt de vuile-streek-speler vaak gelijk met zijn keuze. Het feit dat ik online 95 keer het Stafford-gambiet tegenkreeg in de voorbije jaren, betekent zonder twijfel dat het meer loont dan niet voor mijn tegenstanders om het te spelen. Dat duidt op 2 oorzaken. 

1. Het gros van de spelers ligt evenmin wakker van vuile-streek-openingen en doet geen moeite om ze eens te bestuderen. 
2. De weerleggingen van die vuile-streek-openingen kunnen de meeste spelers zonder hulp niet zelfstandig ontdekken.

Of wat te denken van de onderstaande statistieken die ik kon destilleren over het minder extreem Italiaans-Dubov-gambiet die ik in het artikel mode deel 3 besprak. Ik had zowel in kwantiteit (frequentie gespeelde partijen) als kwaliteit (score) een veel groter verval verwacht.

M.a.w. ik ben het dus helemaal niet eens dat je jezelf een dienst bewijst door vuile-streek-openingen te negeren. Opgeven zoals de sterke Azerbeidzjaanse grootmeester Mamedov eens deed na 1.e4 g5 is in een onbelangrijk online blitzpartijtje misschien nog een optie (ik breek soms ook online een partij af wanneer iemand met 1.a3 begint) maar zoiets laat een organisatie/ een arbiter niet toe in bordschaken.

Nee er zit niets anders op dan je huiswerk te maken telkens je een vuile-streek-opening tegenkomt want enkel zo hoef je er echt niet meer wakker van te liggen. Ik weet dat dit makkelijker gezegd is dan gedaan want zelfs als hardwerkende amateurschaker (zie bv mijn artikel uit 2023 Paranoia) geraak ik soms niet op tijd mee met alle ontwikkelingen (zie bv mijn artikel uit 2022 Powerplay). Het blijft een eeuwige wedloop maar is dat net niet ook het mooie aan het schaken?

Anderzijds wil ik dit "titanenwerk" ook relativeren. Sinds de neurale netwerken (2019) beschikken we over engines die in een mum van tijd de weerlegging van een vuile-streek-opening kunnen aantonen. Trouwens dat is niet iets wat enkel geldt voor dit soort extreme openingen. Vandaag zie ik de huidige generatie topengines in 99,9% van de openingen ons de kritieke/ beste zetten aantonen. Dit gegeven heeft recent mijn openingsaanpak duidelijk ook beïnvloed. Meer dan ooit link ik mijn openingskeuzes aan de computerevaluaties en dat is niet perse een verstandige evolutie.

In het recente artikel Spatiebalk deel 2 toonde ik aan dat ik hierdoor nog voorspelbaarder ben geworden dan voorheen maar erger is dat ik ook geregeld in zeer lastig spelende stellingen terechtkom. Onderstaande stelling stond in de eerste ronde van Mariënbad 2024 op mijn bord en kwam rechtstreeks uit een openingsanalyse die ik had gemaakt begin 2022.

Zwart aan zet.

Ik wist tijdens de partij dat de computer dit als een gelijke stelling beschouwt (exact 0.00 volgens de laatste Stockfish) maar zwarts positie ziet er afschuwelijk uit. Zwart heeft een vreselijke pionnenstructuur, een verschrikkelijk slechte loper en waar is het tegenspel? Het is niet de bedoeling van dit artikel om uit te leggen waarom 0.00 desalniettemin correct is maar je snapt wel dat het zwart is die flink uit de pijp moet komen om de 0.00 te bewijzen.

In mijn artikel Identiteitsfraude toonde ik aan dat ik de partij won met enig geluk want de tijdnood liep maar net goed af. Zo gaat het zeker niet elke keer en daar moest ik niet lang voor wachten. In de 9de ronde van Mariënbad 2024 ging ik slechts 2 zetten na het beëindigen van mijn partijvoorbereiding heel zwaar in de fout.

Een klein voordeeltje voor zwart (tussen -0,4 en -0,5 zegt de laatste Stockfish) maar ik wist reeds vooraf dat dit niet evident zou zijn om aan het bord te bewijzen. Het is opnieuw een stelling waarvan het heel lastig is om te begrijpen hoe zwart met zijn ingesloten slechte loper uberhaupt beter kan staan. Zwart heeft evenmin  concrete aanknopingspunten in de witte stelling om op te spelen. Ik dacht dat het +500 elopuntenverschil wel voldoende marge was om enig risico te nemen maar dat viel flink tegen (ook al omdat mijn tegenstandster ver boven haar elo speelde gedurende het hele tornooi).

Welke lessen kunnen we hieruit trekken? Dat is volgens mij geen zwart-wit verhaal. Het is zeker niet zo dat ik tijdens het analyseren van openingen mij niet realiseer dat er meer is in de bordpraktijk dan enkel de computerevaluaties. 

1. Moet je een opening overboord gooien omdat je 1 vertakking niet goed begrijpt?  Er zijn geen garanties dat het gras groener is elders.
2. Moet ik meer variëren in mijn repertoire zodat ik beter kan anticiperen? Ik heb nu al te weinig tijd om 1 repertoire te onderhouden. Bovendien riskeer je ook zelf meer verrassingen als je veel varieert (zie Tom in het vorig artikel). 
3. Meer tijd spenderen aan de lastig spelende stellingen om de computerevaluaties beter te begrijpen is enkel haalbaar indien het aantal beperkt blijft en het niet tijdens een partijvoorbereiding moet gebeuren. 

Tenslotte merk ik op dat zelfs voor de wereldtoppers de praktische interpretatie van de computerevaluaties een interessant speelterrein blijft om elkaar de loef af te steken in de opening.

Brabo

Jacob Dreelinck is Vlaams kampioen

Volgende week is het hemelvaartweekend dus weer tijd voor het Vlaams kampioenschap (VK) in Gent.  Als je dat denkt dan heb je de kalendershift gemist dit jaar. Een 139 spelers werkten reeds in de voorbije paasvakantie een extra lange editie van het VK af in Blankenberge. Nu het Belgisch jeugdkampioenschap niet meer kon worden georganiseerd in die periode (wegens geen overlappende schoolvakanties tussen Vlaanderen en Wallonië) koos bycoo om de locatie te gebruiken voor de organisatie van een uitgebreid VK.

Voor veel volwassenen was het een erg aangename eerste kennismaking met de Floreal. Op o.a. de website van KSK Deurne kan je een lovend verslag hierover lezen dus ik vermoed als de organisatie terugkeert dat hiermee het al jaren slabakkend VK een nieuwe impuls kan krijgen. Deze editie had reeds bijna 70% meer deelnemers dan vorig jaar dus deze nieuwe formule heeft zeker potentieel. Bovendien zitten we nog mijlenver van de deelnemersaantallen van de Belgische jeugdkampioenschappen zie bv. bjk deel 3. Toen sprak ik over +400 deelnemers dus er is plaats voor nog veel meer. Ik vermoed daarom dat het bycco voor dit VK stiekem op nog een pak meer deelnemers had gehoopt.

Vooral het segment 30 tot 50 jarigen bleek uit te blinken in afwezigheid. Ik telde er slechts 13 of m.a.w zelfs net geen 10% van alle deelnemers. Dit is geen nieuw gegeven zie mijn artikel van 2016 Vakantie deel 2 maar ik krijg wel het gevoel dat het in dit VK extremer was dan ooit tevoren. Een verlengd weekend schaken zonder extra verlof te moeten opnemen is een stuk makkelijker te verkopen thuis dan 5 vaak zeer kostbare verlofdagen te spenderen voor een week schaken. Een serieuze financiële uitgave is veel makkelijker te verantwoorden thuis voor zoon of dochter dan voor eigen plezier (daarom ook coaches voor kinderen maar niet voor volwassenen zie verrassingen deel 4).

Desalniettemin vond ik het zelf jammer dat ik er niet bij was door een samenloop van omstandigheden. Gelukkig werden de thuisblijvers deze keer in de watten gelegd met een zeer uitgebreide selectie aan live-borden. Het werd een spannend kampioenschap zowel in de gesloten en de open groep waarbij pas laat in de laatste ronde er duidelijkheid kwam. Uiteindelijk kregen we net als in de kandidatenfinales een 17 jarige die de hoofdvogel kon afschieten. De kersverse FM Jacob Dreelinck is de nieuwe Vlaams kampioen voor 2024.

Ik vermoed sinds Daniel Dardha al op 13 jaar Belgisch kampioen werd dat we nog nauwelijks van een verrassing kunnen spreken wanneer een 17 jarige Vlaams kampioen wordt. Waarom dan dit speciaal artikel voor Jacob? Wel ik schrok van de openingen die Jacob durfde te spelen in het VK.  Die tartten elke logica die ik verwachtte van een + 2300 speler. Ik heb nooit eerder iemand zulke gigantische risico's zien nemen op dat niveau en dit was achteraf ook heel duidelijk in zijn eindresultaat : 6 overwinningen en 3 nederlagen !!

In 2016 schreef ik over de vreemde eend : Ashote Draftian is Vlaams kampioen die geen openingstheorie kent en daardoor vaak met nadeel in het middenspel belandt. In 2021 scheef ik over licht dubieuze openingen in Openingsstrategie deel 2 maar die succesvol kunnen zijn tegen de juiste tegenstander. Wel Jacob gaat nog een reuzenstap verder door totaal weerlegde openingen te spelen en hier op voorhand ook van op de hoogte te zijn. In de eerste ronde verraste hij iedereen en in het bijzonder zijn tegenstander met het afschuwelijk Brussels gambiet.

Als je de stelling na zwarts tweede zet aan de laatste versie van Stockfish geeft dan is er geen twijfel over dat zwart verloren staat. Jacob heeft gegokt en had geluk of is er toch meer aan de hand?

Feit is dat er de voorbije jaren online heel veel populair luchtig schaakmateriaal werd gepubliceerd waarbij de focus ligt op concrete praktische toepassingen en de theoretische evaluatie van ondergeschikt belang is. Heel veel schakers hebben geen of nauwelijks interesse in de waarheid maar willen gewoon scoren. Dan past het Brussels-gambiet perfect in deze filosofie en jawel recent waren er enkele filmpjes hierover zie o.a. youtube Brussels-gambiet.

Trouwens je mag die aanpak niet onderschatten zoals Steven Bauwens aantoonde met het al minstens even slechte Stafford-gambiet in zijn onderlinge partij tegen niemand minder dan De Belgische internationaal meester Tom Piceu.

Ook van dit gambiet kan je talloze filmpjes online vinden zie o.a. youtube Stafford-gambiet maar daar was Tom duidelijk niet van op de hoogte (of  was op zijn minst niet geïnteresseerd). Ik vermoed dat heel wat oudere schakers geen actieve youtubers zijn. Als je dan ook zoals Tom heel vaak varieert in openingen dan ben ik niet verwonderd dat je zelfs een Stafford-gambiet niet kent (ik kreeg het 95 keer al tegen online !!).

Trouwens die online filmpjes van gekke openingen worden steeds extremer tot groot jolijt van het voornamelijk jeugdig publiek. Zo was het mijn zoon Hugo die mij enkele maanden geleden vertelde over een Alien-gambiet die grote sier maakt online. Het is nog slechter dan de eerder vermelde gambieten maar daar trekt de Russische FM Gor Glidzhain zich geen sikkepit van aan. In 549 online partijtjes heeft hij het al gespeeld. De meeste zijn bullet maar zijn 65% score en 2746 TPR is straffe toebak.

De eerste die dit Alien-gambiet in een standaardwedstrijd durft te spelen, krijgt van mij een traktatie en wellicht van de tegenstander een nul. Behalve Gors partijen kan je op youtube filmpjes hierover vinden van o.a. Gothamchess en Nakamura.

In elk geval verwacht ik meer in de toekomst van dit soort geintjes onder amateurs. Ik juich het zeker toe want het brengt leven in de brouwerij en ik zal wellicht enkele extra punten kunnen scoren. 😀 Ik twijfel sterk of Jacob hiermee nog veel verder kan geraken op de eloladder. Dit soort openingen lijkt mij zelfmoord op meesterniveau en in de databases kan je ook geen spelers (met uitzondering misschien van de 70 jarige Franse internationaal meester Kamran Shirazi) vinden die dit willen proberen in klassiek schaken. Nu Jacob zal zelf wel snel aanvoelen wat nog net speelbaar is en wat beter op de schop gaat. Saai wordt het schaken wellicht nooit bij Jacob.

Brabo

De schaakrepubliek

In het vorig blogartikel kon je lezen dat de schaakclub Chesslooks alle registers opentrekt om het Belgisch kampioenschap van het decennium te organiseren. Dit wordt een festival zonder voorgaande in België en bovendien tegen zeer democratische prijzen. Ik vermoed dat je heel ver terug moet gaan in de tijd om slechts 35 euro inschrijvingsgeld te moeten betalen en slechts 25 euro voor een overnachting met ontbijt.

Om zoiets vandaag te kunnen verwezenlijken moet je sponsors hebben en daar heeft de bk-organisatie een heuse campagne voor gelanceerd. Het lijstje van sponsors begint er al aardig uit te zien maar ik weet dat men nog steeds op zoek is naar nieuwe. Heb je weet van bedrijven of schaakliefhebbers die een duit in het zakje willen doen dan aarzel niet om de bk-organisatie te contacteren? In ruil kan je meespelen in de simultaan met Daniel en krijgt je bedrijf zonder twijfel publiciteit.

Dit bk is voor de Belgische schaker een buitenkansje want ik weet uit ervaring (zie o.a. Hoeveel geld spendeer je aan het schaken?) dat tornooien spelen meestal niet goedkoop is. Voor het zeldzaam tornooi in de buurt kan je nog beslissen om naar huis elke dag te rijden maar dat is zeker in het buitenland geen optie. Dan lopen de kosten vaak heel snel op voor eten + logement. 1000 euro is tegenwoordig niet overdreven hiervoor en dat is voor veel schakers financieel lastig of zelfs onhaalbaar.

De stijgende kosten verklaart wellicht ook het groeiend internationaal succes van de Czech Tour. Bij aanvang van de laatste ronde van Mariënbad kondigde de president van de Tsjechische schaakfederatie grootmeester Martin Peter triomfantelijk aan dat de recente tornooien van de Czech Tour alle records hadden verbroken betreffende aantal deelnemers. In 2022 toen ik voor het eerst meespeelde in Mariënbad was de zaal voor de helft gevuld. In 2023 was het voor driekwart gevuld en dit jaar werd elk hoekje gebruikt om alle spelers een plaats te kunnen aanbieden.

De Czech Tour is dan ook al enkele jaren de absolute discounter op gebied van schaaktornooien. In Mariënbad kon je dit jaar al vanaf 22 euro per nacht logeren en ontbijt kon je krijgen voor slechts 2 euro. Dat nieuws ging blijkbaar rond als een vuurtje wereldwijd en dat kan je letterlijk nemen. Ik speelde in 9 ronden tegen 9 verschillende nationaliteiten.

Zoiets heb ik nog nooit eerder meegemaakt zelfs op het wereldkampioenschap van studenten die ik in 1998 speelde. Meerdere nationaliteiten kreeg ik voor het eerst in + 30 jaar tornooien spelen als tegenstander in levende lijve. Alle continenten waren bovendien in Mariënbad vertegenwoordigd want naast de 9 nationaliteiten die ik tegen kreeg waren er ook een Australiër, een Braziliaan en Zuid-Afrikanen. De bondsvoorzitter maakte zelfs in zijn slotrede een grapje hierover door het voorstel te lanceren om de Czech Republic officieel van naam te laten veranderen naar Chess Republic.

Er is duidelijk nood aan goedkoop schaken voor een standaard fiderating maar in Mariënbad ondervond ik tevens dat goedkoop niet altijd beste koop betekent. Ik stoorde mij mateloos aan het gedrag van sommige low-budget deelnemers. De nationaliteiten zal ik niet vertellen maar het was voor het eerst dat ik te maken kreeg met spelers die boeren en scheten lieten tijdens hun partij en daar zelfs niet beschaamd voor waren. Sommigen stonken ook zo erg of zaten luidruchtig te knabbelen op snoep dat ik hoopte om zo ver mogelijk van hen vandaan een bord te krijgen.

Daarnaast merkte ik ook op dat een organisatie zonder (veel) centen zich geregeld niet te veel aantrok van schaakcomfort. Als je in Mariënbad meespeelt dan is het schaakmateriaal vaak een zootje bijeen zelfs als je op het hoogste bord speelt. Ik maakte er stiekem een foto van om te tonen hoe kleurrijk de borden zijn en de pionnen soms heel sterk variëren in formaat.

Kreeg de middelste pion te weinig eten?

In de interclub durf ik een ander bord met stukken te eisen als iemand dit mij aanbiedt maar in een open tornooi ligt dat natuurlijk moeilijker. Ik moet ook toegeven dat het snel went wanneer je in de partij zit. Je bent dan enkel nog bezig met de stelling zelf.

Over de zeer karige geldprijzen heb ik al eerder geschreven in Tsjechië maar nog niet dat de organisatie ook op bekers bespaart door papieren diploma's te laten afdrukken. Dat scheelt weer makkelijk een paar honderd euro maar met zulke papiertjes kan ik niet thuiskomen. Samen met mijn zoon Hugo hebben we er al 3.

De papieren diploma's die snel kreuken en krullen.

Het doet mij denken aan die puzzelkampioen-diploma's die in de kleuterklas worden uitgereikt. Leuk en creatief voor die jonge leeftijd maar zoiets is niet ernstig voor een open schaaktornooi. Het zal wellicht ook een reden zijn waarom sterkere spelers steeds minder nog te verleiden zijn om deel te nemen.

Kortom de Czech-tour mag zichzelf uitroepen als de schaakrepubliek omdat het de meeste schakers kan aantrekken maar ik heb graag ook wat luxe. Ik kan mij een extraatje financieel best permitteren zeker omdat ik ook slechts een beperkt aantal vakantiedagen kan spenderen aan het schaken.

Brabo

BK Schaken in Lierke Plezierke

Het Belgisch kampioenschap schaken zal dit jaar in Lier gespeeld worden. Speciaal hiervoor werd een vzw opgericht: vzw BKSL. In deze vzw zetelen mensen van Liga Antwerpen en ChessLooks Lier. Schaakliga Antwerpen nam het initiatief om het BK te organiseren, en ChessLooks Lier was onmiddellijk bereid om gastheer te spelen. In juli zal de Pallieterstad dus 9 dagen lang (6 t.e.m. 14 juli) het podium zijn van een heus schaakfestival.

Programma

Allereerst is er natuurlijk het hoofdtornooi: een gesloten reeks (10 experten) en een open reeks. De ambitie is om voldoende grootmeesters aan de start te krijgen in de gesloten reeks zodat het een normentornooi wordt. Aan het open tornooi kan iedereen deelnemen die bij de KBSB is aangesloten. ** Ben je dat niet? Dan kan je voor 30 euro een aansluiting nemen. In principe kan dit bij elke Belgische schaakclub. Is er geen club in je onmiddellijke omgeving? Dan kan je eventueel terecht bij de organiserende schaakclub, ChessLooks Lier. Stuur dan een mailtje naar Erik Laporte en hij zal je aansluiting in orde brengen (toernooileider@chesslooks-lier.be). Afgaande op voorgaande edities verwachten we 120 - 150 deelnemers.

Naast het hoofdtornooi is er een heel scala aan side events. Op vrijdagavond wordt het BK afgetrapt met een sponsorsimultaan door GM Daniel Dardha. Zowel de burgemeester van Lier, Rik Verwaest, als die van Antwerpen, Bart De Wever, zijn hiervoor uitgenodigd (en zullen, tenzij formatiegesprekken roet in het eten gooien, ook aanwezig zijn). Een deel van de opbrengst van deze avond gaat naar een goed doel.

De speelzaal voor het bk 2024.

Op zaterdag start dan officieel het BK met de eerste ronde. Er wordt gespeeld in de mooie zaal van het Sint-Gummaruscollege, bij een aantal van jullie gekend door het Stapjestornooi dat ChessLooks daar al enkele jaren organiseert. Voor elke deelnemer zal er die eerste dag een klein welkomstgeschenk in de vorm van een mooie goodiebag klaarstaan.

chessboxing

Het meest spectaculaire side event is ongetwijfeld de demonstratie schaakboksen, op zondagnamiddag 7 juli, op de Grote Markt van Lier. We werken hiervoor samen met de Lierse boksclub ComboNation en de Koninklijke Belgische Boksbond. Samen met hen zullen we 4 wedstrijden organiseren: 2 met boksende schakers, 2 met schakende boksers. De deelnemers wisselen korte schaakpartijen af met rondes in de boksring. Winnen doe je door de tegenstander schaakmat te zetten of KO te slaan. Dit evenement heeft een uitgesproken promotionele waarde en zal dus ook ruime aandacht in de pers krijgen.

We zoeken trouwens nog enkele kandidaten die de bokshandschoenen willen aantrekken, dus als dit je interesseert: snel een mailtje naar de verantwoordelijke voor dit event, Emmanuel Wildiers (jeugd@chesslooks-lier.be). We voorzien zelfs enkele gratis initiatielessen voor de vrijwilligers.

Het schaakboksen is maar één van de nevenactiviteiten. Er zal ook een publiekssimultaan zijn op de Grote Markt, een blitz- en doorgeefschaaktornooi, een schaakfilm ("The Royal Game"), een schaakkroegentocht en een toeristische stadswandeling door het pittoreske Lier (met optioneel zelfs een rondvaart op een oude palingschuit). Op verschillende voormiddagen zullen er lezingen zijn over schaakgerelateerde onderwerpen. Eén van de onderwerpen is bijvoorbeeld ‘Schaken & AI’ (door ir. E. Wildiers, Schröders). We sluiten het tornooi af met een smakelijke BBQ op zaterdagavond 13 juli, en een prijsuitreiking-annex-slotreceptie met hapjes en drankjes op zondag 14 juli.

Een volledig en gedetailleerd overzicht van het programma kan je vinden op de website (chess-festival).*

Overnachten?

Woon je wat ver van Lier om elke dag over-en-weer te rijden? Overnachten in Lier is ook perfect mogelijk. Aan een zeer goede prijs zelfs. Op de website zijn verschillende formules terug te vinden. De budgetformule kost amper 25 euro per overnachting, ontbijt inbegrepen. Als je bedenkt hoeveel tijd en kosten een verre verplaatsing met zich meebrengen dan is die budgetformule zeker het overwegen waard.

Pallieterstad Lier o.a. bekend voor zijn schapen

Je zal je geen moment vervelen want naast alle schaakactiviteiten is Lier ook gewoon een keitof stadje om te ontdekken, zeker in de zomer. Tal van restaurantjes en café’s, mooie pittoreske plekjes als bijvoorbeeld het begijnhof, gezellige terrasjes op het Zimmerplein,… Je gaat tijd tekort komen om alles te ontdekken.

Inschrijven

Voor 35 euro biedt het BK je dus een ideale gelegenheid om een mooie schaakzomer te starten. Meer info en inschrijven? Check snel de website: www.bkschaken.be

Om dit artikeltje af te sluiten willen de organisatoren Brabo bedanken. We appreciëren het dat hij bereid was om ons van dit bijzonder mooie forum gebruik te laten maken om het BK in de schijnwerpers te zetten.

Hopelijk tot in juli!

Patrick Verrijssen

* Raadpleeg steeds de website voor het actuele programma want enkele locaties zijn afhankelijk van de resultaten van onze Rode Duivels op het EK en kunnen dus last-minute nog wijzigen.

** Voorlopige deelnemerslijst : participants

Hebben we nog een Belgische elo nodig?

Kort nadat ik in 1998 begon te werken voor Alcatel, kreeg ik te maken met herstructureringen (een mooi woord voor besparen door een massa werknemers af te danken). Net als in vele andere sectoren werd ook in de telecom hiervoor beroep gedaan op het zachte brugpensioen. Ik vermoed de jongeren zullen de term brugpensioen niet meer kennen maar toen was het nog mogelijk om vele jaren voor je pensioen al te stoppen met werken en te leven van een verhoogde uitkering die voornamelijk gefinancierd werd door de overheid. Collega's niet ouder dan 51 jaar heb ik zien vertrekken op brugpensioen in mijn eerste werkjaren. 25 jaar later leven nog velen van die "gelukzakken" dus dat verklaart ook waarom het brugpensioen budgettair onhoudbaar werd voor de overheid om te blijven aanbieden.

25 jaar later ben niet alleen ik ouder geworden maar ook de gemiddelde leeftijd van mijn collega's ging drastisch omhoog. In 1998 was een collega ouder dan 60 jaar een rariteit op de werkvloer. Vandaag ben ik niet meer verrast wanneer iemand zijn 65ste verjaardag aankondigt. De babbels tussen collega's zijn ook erg verschillend t.o.v vroeger. 20-25 jaar geleden werd er gepraat over de geboortes van de eigen kinderen, tips uitwisselen over woningen aankopen ... Vandaag hoor ik collega's de geboorte van eigen kleinkinderen aankondigen, tips uitwisselen over prostaatproblemen aanpakken,... 

Het is alweer een heel speciale intro dus hoogtijd om uit te leggen waar de link ligt naar de Belgische elo. Met een bevolking die op een steeds hogere leeftijd moet blijven verder werken, zie ik veel clubs en organisaties steeds grotere moeite hebben om vrijwilligers aan te trekken voor het invullen van alle taken. Sommige besturen zoals mijn club Deurne bestaat hierdoor voornamelijk uit 70 plussers die snakken om afgelost te worden maar bij gebrek aan nieuwe krachten verder doen tot het fysiek echt niet meer kan. 

Onze Belgische bond heeft 100x meer leden dan mijn club Deurne maar zelfs dan geraken bestuursfuncties heel moeilijk ingevuld. Het moet gezegd worden dat het vaak ondankbare taken zijn die je als bestuurslid moet uitvoeren en bovendien onbetaald. Je moet wel heel veel schaakliefde hebben om dit vandaag nog te willen doen dus ik kan alleen maar petje afdoen aan de enkelingen die toch bereid zijn om een groot deel van hun vrije tijd op te offeren voor alle Belgische schakers.

Zo is het ook voor de taken gelinkt aan de Belgische elo. Met veel moeite vond onze bond anderhalf jaar geleden in de 38 jarige Steven Bellens iemand die de 70 jarige Daniel Halleux wou aflossen anders hadden we wellicht vandaag al geen Belgische elo meer. Het blijft een heel precaire situatie want ik vermoed dat er geen backup is voor Steven die thuis ook nog eens 3 kleine kinderen heeft. Meer dan ooit dringt zich daarom de vraag op of we echt wel die Belgische elo in parallel met de fide elo nog nodig hebben.

Bovendien creëren 2 elosystemen ook geregeld conflicten. Zo benadeelt men al jaren in de Open van Gent de eigen Belgen door prijzengeld te linken aan de hoogste van de 2 elosystemen (zie artikel uit 2015: Ratings) en laatst was het ook weer hommeles op het Vlaams blitzkampioenschap. Vooraf werd aangekondigd dat het kampioenschap voor fide-elo zou meetellen maar bij de prijsuitreiking werd plots de Belgische elo gebruikt. Mijn zoon Hugo kon er niet mee lachen want hierdoor viel hij net buiten de prijzen ondanks een knalprestatie. Tenslotte in Deurne hadden we intern een conflict met een speler toen hij het niet eens was met de ploegopstelling. Het bestuur wou de Belgische elo gebruiken voor de volgorde terwijl de speler vasthield aan de fide-elo.

In de enquete van de Belgische bond die nog openstaat tot 30 april heb ik dan ook ja geantwoord op de afschaffing van de Belgische elo. Echter achteraf ben ik niet meer zeker of ik hiermee de juiste keuze gemaakt heb. In mijn vorig artikel heb ik duidelijk aangetoond dat er grote risico's zijn aan een monopolie voor fide betreffende elo. Dan zijn we helemaal afhankelijk van de grillen van de fide.

De kosten kunnen heel snel stijgen voor de eloverwerking. Daarnaast weten we niet wat voor kunstgrepen de fide nog in petto heeft met nieuwe "correcties". Als je in anderhalf jaar 2 keer op een rij bonussen geeft van honderd punten of meer dan is je elosysteem alle geloofwaardigheid kwijt.

De Belg Jens Cuyvers kreeg 2 keer in anderhalf jaar een pak rating cadeau

Daarnaast is er ook nog de decompressie die nu langzaam gaat gebeuren na de recente kunstmatige compressie van 1000 -> 1400 elopunten. Fide kondigde hardop aan dat spelers boven de 2000 elo binnenkort mee zullen profiteren van de geïnjecteerde elo's maar zwijgt in alle talen dat onderaan er ook spelers unrated zullen worden. Ik verwacht dat heel wat oudere spelers met een nieuwe elo dichtbij 1400 binnenkort onder de 1400 minimumgrens zullen zakken.

Pure speculaties hoor ik sommigen zeggen want fide heeft niets hierover gezegd. Zelfs al heb ik ongelijk dan nog kan niemand garanderen dat fide straks de minimumgrens opnieuw optrekt wanneer blijkt dat de beoogde financiële doelstellingen niet worden behaald. Fide kan op elk moment de spelregels aanpassen en er is niets dat we als Belgen hieraan kunnen doen.

Conclusies:

1. Met enkel een fide-elo is er een reëel gevaar dat veel spelers unrated blijven of worden. Dit lijkt mij allerminst aanvaardbaar. Hoe gaan we dan die unrated spelers indelen? Moeten die unrated spelers meebetalen voor de eloverwerking? ...
2. Een enquete voorleggen aan de leden over de afschaffing van de Belgische elo zonder vooraf een uitgebreide kennisgeving over de pros en cons is onzin. De meeste schakers hebben geen flauw idee wat de exacte impact is op termijn van zulke beslissing.
3. Met enkel een fide-elo zou het wel eens kunnen zijn dat voor veel schakers/ organisaties het kostenplaatje te hoog wordt. In het beste geval worden partijen niet meer doorgegeven voor eloverwerking. In het slechtste geval haakt men compleet af.
4. Vrijwilligerswerk heeft zijn limieten en die limieten bereiken we vandaag steeds sneller. Een professionalisering moet ondanks de (zeer) hoge kosten overwogen worden.
5. Het is te vroeg om uitsluitend de fide-elo te gebruiken. Vooral voor de spelers die geen fide-elo kunnen behalen, blijft een Belgisch alternatief zeer nuttig.

Brabo

Fide heeft een enorme geldhonger

In mijn vorig artikel vertelde ik over hoe fanatiek schakers op jacht zijn naar fide-elo. Echter ik heb nog in een tijdperk gespeeld wanneer dit helemaal niet het geval was. Pas toen fide realiseerde dat ratings flink geld kunnen opbrengen, werd het geweer van schouder veranderd.

De eerste signalen van de nieuwe aanpak zagen we in de democratisering van de fide-elos door het verlagen van de minimum-elo. Telkens de ondergrens werd verlaagd, kreeg de fide massaal veel nieuwe leden erbij.

• 1993: minimum 2000 elo
• 2001: minimum 1800 elo
• 2004: minimum 1600 elo
• 2006: minimum 1400 elo
• 2012: minimum 1000 elo

Om de honger naar de elo aan te wakkeren van de spelers werden de ratingpublicaties opgeschaald. 

• 2000: semestrieel naar trimestrieel
• 2009: trimestrieel naar tweemaandelijks
• 2012: tweemaandelijks naar maandelijks

Vandaag telt de fide ongeveer een 200.000 actieve schakers die per gespeeld tornooi een euro betalen aan fide dus ik vermoed dat dit ongeveer een half miljoen per jaar aan inkomsten oplevert voor fide.

De toekenning van fidetitels is een andere belangrijke inkomst voor de fide. Elk jaar worden vele tientallen titels uitgereikt en voor elke titel moet een fee betaald worden aan de fide zie Fidetitels. Fide heeft er dus alle baat bij om het aantal titels zo hoog mogelijk te houden.

• 2002: nieuwe titels geïntroduceerd (CM, WCM) terwijl toen al kritiek was dat er te veel spelers een titel hadden (dus devaluatie van de waarde)
• Ondanks kritiek op genderongelijkheid blijven vrouwelijke titels bestaan want brengt extra geld in het laatje
• 2022: Afschaffen van de vereiste om een norm in gesloten tornooien te halen
• Titels rechtstreeks te behalen in fide-tornooien (dus zonder normen)

Echter de grootste bron van inkomsten voor de fide zijn hun eigen tornooien. Trouwens hierin is fide bijzonder spitsvondig door niet alleen de organisatie aan anderen over te laten maar die daar ook nog voor te laten betalen. Het gaat zelfs zo ver dat organisaties eerst moeten betalen om uberhaupt een bod te mogen doen voor een fide-tornooi. Zo komt er uiteindelijk 3 keer geld binnen per tornooi:

• deelnemers aan fide-tornooien (olympiade, jeugdkampioenschappen, ..) betalen een fee aan de fide
• een bod op een fidetornooi kost tussen 1000 euro tot 5000 euro volgens type tornooi zonder garantie op toekenning
• organisaties die een fide-tornooi willen organiseren betalen bij toekenning ervan een fee aan fide van 1000 euro tot 2 Miljoen euro (voor een olympiade)

Eigenlijk is het een wonder dat er organisaties zijn die zulke fide-tornooien willen organiseren. De Belgische bond subsidieert anders zou er helemaal niets worden georganiseerd. Het feit dat de meeste fide-tornooien in landen zoals Roemenië, Georgie, ... worden georganiseerd is dan ook geen toeval. Enkel in die landen is het relatief makkelijk om hotels te overtuigen om hun inkomsten te delen met de organisatie. Dat de spelers hiervan de dupe worden en een sterk afgeslankte service krijgen is een welbekend probleem op die tornooien zie o.a. Wk-jeugd deel 2.

Evenmin een toeval is dat de fide in de loop van de jaren de productie van die melkkoe heeft trachten op te drijven met steeds nieuwe kampioenschappen.

• 2006: extra wereldkampioenschappen voor -8 jarigen
• 2014: leeftijd verlaagd voor deelname in seniorkampioenschappen van 60 naar 50
• 2014: splitsing van  seniorkampioenschappen +50 en +65

Daarnaast vindt fide steeds nieuwe bronnen van inkomsten zoals

• 2013: Introductie van diverse arbiter licenties waarvoor een fee betaald moet worden
• Steeds hogere eisen aan tornooiorganisatoren betreffende arbiters (om dus een vraag te creëren)
• Inpalmen van de trainersmarkt door toekenning van certificaten
• Permanente licenties worden voor trainers vervangen door tijdelijke (trainers verdienen geld dus fide wilt hiervan profiteren, trainers worden verplicht om fide-seminaries bij te wonen)
• Uitsluiten van trainers op fide-tornooien die geen fide-licentie kunnen voorleggen
• 2021: Uitbreiding tot 5 diverse training licenties

De meest recente uitvinding van de fide werd in februari laatst aangekondigd de fide chess school awards. Daarmee wedt fide op 3 paarden tezelfdertijd.

• nieuwe leden aanwerven
• verhoog de vraag naar fide-trainers
• nieuwe inkomsten bij de toekenning van de awards (150 euro per award)

Conclusies

1. In 2 decennia is de fide verveld van een economische dwerg naar een multimiljonair.
2. De meeste schakers vinden het best ok om voor ratings, tornooien, certificaten, titels, licenties, ... van fide te betalen dus velen vinden ze belangrijk.
3. De fide heeft een heel intelligente en creatieve marketingafdeling want is voortdurend bezig met nieuwe inkomsten te creëren.
4. Fide heeft de boot gemist van het online schaken. Chess.com bewijst dat er veel geld met online schaken te verdienen is maar Fide Online Arena kwam te laat als tegenreactie.
5. Ratings, titels, certificaten, licenties, ... zijn allemaal virtuele producten. Behalve de fide-website en administratie zijn er bitter weinig andere kosten. Worden sommigen fide-bonzen rijk?
6. Ik zie de honger van fide naar steeds meer geld niet gestild, integendeel. Ik verwacht in de toekomst dat fide voortdurend zal trachten zijn jaarlijkse inkomsten te verhogen op de kap van de leden.
7. De extra elo's onder 2000 elo (elo compressie) is in de eerste plaats een poging van de fide om de inkomsten aan te zuiveren. Elo-deflatie doet spelers minder spelen dus minder inkomsten. Daarnaast gaf fide toe dat ze meer spelers de kans willen geven om een titel te behalen. Rechtstreeks punten bijgeven aan +2100 spelers, valt te hard op dus doet men het via een omweg.
8. Spelers spenderen vandaag vaak vele honderden euro's om 1 tornooi te spelen zie o.a. mijn schaakuitgaven overschreden meer dan 10.000 euro in seizoen 2022-2023. Zeker wanneer federaties nog meer afhankelijk zullen zijn van de fide-elo, verwacht ik dat fide snel veel meer zal vragen dan 1 euro per tornooi per speler.

Brabo