Hakuna matata

Het Belgisch kampioenschap in Lier ligt alweer 2 weken achter ons dus hoogtijd om als deelnemer (en blogger ) hier eens op terug te kijken. De afwezigen hadden ongelijk en ik had eerlijk gezegd dan ook gerekend op nog meer deelnemers. Ik ben geen expert in Belgische kampioenschappen maar deze editie in Lier leek mij de meest spectaculaire en best georganiseerde die ik al ooit gezien heb. Ik vond het persoonlijk doodjammer dat ik door het focussen op de eigen prestaties veel prachtige nevenactiviteiten gemist heb.

Met de 4de titel voor onze wereldster Daniel Dardha kreeg het Belgisch kampioenschap zijn verhoopte en oververdiende kampioen maar het werd toch nog spannend dankzij een geinspireerd spelende Stefan Beukema. Ik weet al lang dat Stefan briljante ingevingen kan hebben (zie taktiek deel 4) en deze keer slaagde hij erin t.e.m. de laatste ronde Daniel onder druk te zetten met als schitterende beloning een grootmeesternorm.

Kortom daar zou makkelijk een of meerdere blogartikels kunnen worden overgeschreven maar ik wil in dit artikel een ander nog onwaarschijnlijker verhaal vertellen over het Belgisch kampioenschap. De Belgische expert Bjarne Van Dijck werd de verrassende winnaar van het open tornooi met 8 punten uit 9. Als 20ste op startranking winnen is al zeer uitzonderlijk maar het is vooral de manier waarop dit gebeurde die nog lang zal herinnerd worden.

Zo startte Bjarne het tornooi met een verliespartij tegen de 78 jarige Paul Jacobs, bijna 400 punten lager gekwoteerd. Menig speler zou dan erg aangeslagen zijn maar na de partij bleef hij met een brede glimlach in de speelzaal rondlopen en nodigde hij iedereen die hij kende uit om zeker de volgende dag naar zijn schaakbokswedstrijd te komen kijken. Hij en zijn goede vriend Sander Pouliart zouden de grootste publiciteitstrekker van het hele Belgisch kampioenschap zondag 7 jui op de grote markt van Lier in gang trekken. De VRT, RTV, HLN, DeMorgen, ... wilden allemaal graag hierover verslaggeven.

Boksen met Bjarne tegen Sander Bron: Facebook ChessLooks Lier

Schaken met Bjarne tegen Sander Bron: Facebook Chesslooks Lier

Na de 2de ronde kwam ik Bjarne opnieuw tegen en vroeg ik hem hoe het gegaan was. Hij antwoordde "2 keer gewonnen vandaag".  Toen ik verwonderd keek, verduidelijkte hij het verloop van de dag. Eerst had hij flink slaag gekregen van Sander in de boks en had hij ternauwernood de match nog kunnen winnen met schaakmat in de boksring. Eenmaal die wedstrijd gedaan was (ruim na de gongslag van de tweede ronde in de speelzaal), had hij zich snel omgekleed. Vervolgens had Bjarne enkele honderden meters gelopen naar de speelzaal waar zijn tegenstander voor de 2de ronde de 80 jarige Carlo Doossche zat te wachten. Met ruim een kwartier tijdsverlies op de klok en nog herstellend van de zopas gekregen tikken in de boksring, had hij toch die partij kunnen winnen.

Du jamais vue ! Ik stond even perplex want ik had gedacht dat hij een bye in het bk had genomen voor het boksschaken. Het was een geweldige ervaring vond Bjarne. Zijn tornooi was hiermee al geslaagd en toen had hij nog geen flauw idee wat voor moois er nog allemaal voor hem stond te wachten.

Een punt verliezen in het begin van een tornooi is echter vaak geen handicap (zie Zwitsers gambiet). Na 4 overwinningen op een rij speelde Bjarne in ronde 6 voor het eerst op de liveborden. Geen stress want Bjarne moest niets bewijzen wat niet het geval was voor zijn hoger gekwoteerde tegenstanders die stuk voor stuk fouten maakten. Bjarne nam de punten dankbaar aan en kwam hierdoor zelf aan de leiding. Nu kreeg ook de steeds zo vrolijke Bjarne plots voor het eerst zenuwen bij een kans op de titel.

Zo had ik Bjarne nooit eerder gezien. Ik ken Bjarne al sinds 2016 toen ik les begon te geven in Mechelen (zie De schaakmicrobe). Hij was toen 1 van de sterkste en meest belovende jeugdspelers dus ik herinner mij nog heel goed hoe hij als 15 jarige na slechts 2 weken mij vertelde dat hij wou stoppen met mijn schaaklessen. Schaken moest een spel blijven en mijn lessen waren duidelijk gericht op meer dan enkel plezier. Een erg volwassen keuze vond ik toen voor zo een jonge kerel want op die leeftijd herkennen weinigen al het grotere plaatje. Schaken is het zelden waard om alles op te offeren.

Bjarne bleef sindsdien wel schaken maar zonder zich te bekommeren om elo of theoretische schaakkennis. Echter onderschat Bjarne niet want voor je het weet, slaagt hij erin om zulke chaos op het bord te creëren dat veel hoger gekwoteerde tegenstanders het spoor bijster geraken. In de laatste ronde van Brasschaat 2019 won hij ei zo na van mezelf ondanks zijn compleet mislukte opening.

De openingskeuze van de elofavoriete WIM Annmarie Muetsch om zo snel mogelijk de bewandelde theoretische paden te verlaten in de slotronde van het bk tegen Bjarne was dan ook wellicht niet het beste. In de tactische chaos die erop volgde, kwam Bjarne als onverwachte maar verdiende winnaar uit de strijd.

Op de prijsuitreiking vertelde hij mij dat dit meer dan waarschijnlijk het hoogtepunt is van zijn hele (schaak-)leven. Hij was dolgelukkig maar was zich er tezelfdertijd van bewust dat zelfs deze titel van Belgisch Open kampioen geen reden was om nu plots meer te schaken. Schaken is een prachtig spel maar uiteindelijk ook slechts een spel. Er is nog veel meer interessants in het leven.

Een dolblije Bjarne met pet die zijn prijs komt ophalen
Bron: Facebook Chesslooks Lier

Ik vermoed dat veel schakers (mezelf incluis) hieruit iets kunnen leren. We nemen onszelf vaak veel te serieus. Zo doet/ deed Bjarne ook nog aan judo, tennis, voetbal ... Die levensfilosofie zien we ook terug in de schaakclub waar hij voorzitter van is: de Rode loper. Een wafelbak, een Chilli Chess Challenge, een Vier op een rij toernooi, een Spelletjes en dessertenavond, een Schaak en pokeravond, een pizza-avond ... Het werd allemaal al georganiseerd in "zijn" schaakclub. Zo jammer dat dit in mijn studententijd niet bestond want dat had mij ook enorm gesmaakt.

Dus als ik de volgende keer opnieuw een partij verlies dan zal ik proberen te denken als Bjarne. Het was een partij waarin ik mij goed geamuseerd heb. Er is geen enkele reden om je hierover druk te maken. Straks is er weer iets anders dat de moeite is om te beleven. Er is geen stress: Hakuna matata.

Brabo

Chess960 deel 3

Op lichess werden er vorige maand juni 284.540 Chess960 partijen gespeeld. Dat is een fractie t.o.v. het aantal standaard partijen: bijna 90 Miljoen. Om chess960 op een bord te kunnen spelen, moet je goed zoeken. De Belgische schaakbond organiseert in tegenstelling tot Nederland (36 deelnemers) en Duitsland (60 deelnemers) geen Chess960 Belgisch kampioenschap. Het grootste Chess960 tornooi was in 2024 Frankfurt met 371 deelnemers. Het meest recente was Biel met 44 deelnemers. 

Ik zal er daarom geen doekjes om winden. Chess960 is nooit populair geweest en ook vandaag is het nog steeds een heel kleine niche. Zelfs een klassiek Chess960-toptornooi met Magnus Carlsen begin dit jaar zorgde voor nauwelijks enig merkbare verbetering hierin. Hoogtijd om dus eens uit te leggen welke positieve aspecten ik zie in Chess960.

Lichess

Voor mij een belangrijke motivator om Chess960 te spelen online was dat ik dit op lichess kon doen. In tegenstelling tot standaardschaak hoef ik in Chess960 niet bang te zijn dat de partijen tegen mij gebruikt zullen worden in een partijvoorbereiding (zie Prooi wordt jager). Bovendien geef je jezelf geen handicap van 100 punten door zelf zonder repertoire te spelen en je tegenstander wel (zie schaakopeningen studeren deel 6). Er is geen vervelende chess.com reclame of verplichting om diamand-lid te worden. Lichess heeft een gratis heel gebruiksvriendelijke interface.

Eliteschaak

In online standaardschaak ben ik sterker dan 99,9% van alle spelers. In online Chess960 ben ik slechts sterker dan 98% van de spelers. In online standaardschaak haal ik een piekrating boven de 2700. In online Chess960 heb ik nog geen 2300 kunnen bereiken. M.a.w. Chess960 trekt de sterkere schakers aan waardoor je er in zeer competitieve omgeving terechtkomt. FMs, IMs en GMs zijn oververtegenwoordigd in Chess960 t.o.v. standaardschaak.

Valsspelers

Ik vermoed dat dit gelinkt is aan het vorige maar het viel mij op dat valsspelen veel minder voorkomt in Chess960-schaak t.o.v. standaardschaak. Een Chess960-elo zegt blijkbaar erg weinig dus is er ook weinig interesse van valsspelers en misschien is het voor sommigen met de aparte beginstelling technisch ook lastiger. Helemaal onbestaande is valsspelen evenmin in Chess960 want ik ben er minstens 1 tegengekomen maar dat is in vergelijking met ongeveer 2% in standaardschaak (zie All about cheating) een peulschil. Het is een verademing om te kunnen spelen zonder voortdurend achterdochtig te moeten zijn.

Creatief

Last but not least krijg ik het gevoel dat ik dankzij Chess960-schaak mij goed kan trainen in het oplossen van onorthodoxe stellingen (geen bullet uiteraard). Ik zei het in het vorige artikel al dat je vanaf zet 1 bij de pinken moet zijn. Een Chess960 partij kan je onmogelijk op automatische piloot spelen zoals (te) vaak gebeurt in standaardschaken.

Ik kan het niet hard bewijzen of er een link bestaat tussen Chess960-schaak en creativiteit. Er zouden sowieso meer spelers het eens uitgebreid moeten testen maar in de laatste 2 maanden brak ik al mijn online records. Toeval dat ik naast Chess960 (lichess) ook op puzzels (lichess), 2 x bulletaccounts (lichess en chess.com), 1 blitzaccount (chess.com) en 1 rapidaccount (chess.com) allemaal binnen een tijdspanne van een paar weken mijn hoogste piek bereikte?

Ook in bordschaken draaide de wind en begon ik eindelijk van mijn eloverlies begin dit jaar goed te maken. In de voorlaatste ronde van de Belgische interclub scoorde ik mijn eerste winst dit jaar tegen een evenwaardige speler de Belgische FM Roel Hamblok.

Hoe ik de bordjes verhing in de laatste ronde van de Belgische interclub tegen de Belgische FM Adrian Roos ging nog een stap verder. Zelfs Adrian gaf mij na de partij een compliment dat er weinig te doen valt tegen iemand die telkens de beste zet blijft spelen in tijdnood.

Met een recent stevig BK-resultaat (zie BK Lier) trek ik voorlopig de lijn door maar ik besef uiteraard ook dat 1 of enkele zwaluwen nog geen lente maken. Bovendien heb ik evenmin enig zicht of Chess960 voor iedereen dezelfde voordelen zal kunnen opleveren. Dus speel het in de eerste plaats voor het spel zelf want dat op zich is zeker al de moeite waard. Spelen zonder openingstheorie garandeert dat elke partij bulkt van de originaliteit.

Brabo

Chess960 deel 2

Vorige week spendeerde ik gemiddeld 5 uren per partijvoorbereiding in het Belgisch kampioenschap te Lier. Goed gek hoorde ik van sommigen en eerlijk gezegd vond ik dat studeren evenmin leuk. Ik kan dus best begrijpen dat sommige topspelers fan worden van Fischer Random.

Magnus Carlsen is duidelijk ook op die kar gesprongen. Met de Freestyle Chess G.O.A.T. challenge begin dit jaar werd het allereerste toptornooi met klassiek Chess960-schaak georganiseerd. Ik vond het een geweldige show en publiciteit voor een schaken waarmee ik tot dan toe totaal geen ervaring mee had. Ik was zelfs zo gecharmeerd erdoor dat ik besliste om het ook eens te proberen. Wat oorspronkelijk een experiment was, groeide in de voorbije maanden uit tot een knuffelbeertje. Net geen 2000 Chess960 partijtjes (3 minuten + 0 seconden) speelde ik ondertussen op lichess !

Dus ik durf te stellen dat ik een beetje expert erin ben geworden. De literatuur over Chess960 is erg schaars en vaak bijzonder oppervlakkig dus leek het mij wel interessant om vanuit mijn eigen recente ervaringen eens hierover te schrijven. Daarnaast hoop en verwacht ik dat sommigen na het lezen van dit artikel en vooral volgend artikel ook eens Chess960 zullen proberen.

De eerste waarschuwing die ik aan nieuwe Chess960 spelers wil meegeven is dat je moet beseffen dat de eerste zet van een partij al kritiek kan zijn. In tegenstelling tot standaard-schaak zal je opmerken dat heel veel partijen reeds beslist worden in de eerste zetten. Hieronder zie je een screenshot van een ellenlange lijst aan openingsongelukjes omdat spelers te snel hun eerste zetten speelden.

In extreme gevallen was er dus al beslissend materiaalverlies na 2 of 3 zetten. Een opening klakkeloos kopiëren uit standaardschaak naar een random Chess960-positie is een gegarandeerd recept voor een compleet fiasco. In onderstaande partij dacht mijn tegenstander een koningsgambiet te spelen en stond na slechts 5 zetten mat.

De eerste tip die ik dan ook geef is om op lichess gebruik te maken van de 24 seconden wachttijd bij de eerste zet (voor 3 +0 partijen). Niet elk online platform geeft zulke wachttijd maar bij lichess loopt je klok niet onmiddellijk zolang je geen zet speelt. Dat is omdat spelers meestal enkele seconden de tijd nodig hebben om zich te realiseren dat een venster is opengegaan met een uitnodiging tot spelen. Ervaren en vooral competitieve Chess960 spelers gaan dan ook die wachttijd gebruiken om een aantal checks te doen.

• In tegenstelling tot standaardschaken heb je vaak beginstellingen waar pionnen onverdedigd staan. Dus stel vast of dit het geval is en welke.
• Zoek welke stukken slecht staan in de beginpositie en bedenk hoe je die zeer waarschijnlijk wil ontwikkelen (eventueel geef prioriteit aan ze in de eerste zetten)
• Bepaal hoe en welke rochade je zeer waarschijnlijk wilt uitvoeren in de partij. Probeer de vorige 2 punten te combineren met een algemeen plan voor de eerste zetten

Ik kan je vertellen dat 24 seconden heel weinig is om bovenstaande allemaal uit te voeren en het is dan ook eigenlijk dom dat er toch veel Chess960 spelers zijn die onmiddellijk hun eerste zet spelen zonder hun wachttijd te gebruiken. Trouwens er bestaat ook discussie over deze wachttijd want sommigen zijn het niet eens dat die gebruikt wordt en breken daarom de partij af wanneer ze zien dat de tegenstander die gebruikt. Het is op zich ook merkwaardig om voor de eerste zet, 24 (gratis) seconden te gebruiken wanneer je alle andere zetten in 3 minuten moet spelen.

Een tweede waarschuwing die ik aan nieuwe Chess960 spelers geef is om zo snel mogelijk de afwijkende rochaderegels te kennen en vooral goed te onthouden. In onderstaande stelling had mijn tegenstander heel wat stukken geofferd om mij mat te zetten. Hij kreeg een koude douche na mijn rochade.

Dat is dan ook de tweede tip die ik kan geven. Je kan "makkelijk" 100 elo winnen op lichess puur door ervaring. Pas na 1000 blitzpartijtjes met Chess960 slaagde ik erin om de 2200 elo te doorbreken op lichess. Ervaring telt en dat zie je niet enkel bij het automatisch uitvoeren van de rochade.

Mijn Chess960 leercurve

Exacte openingstheorie leer(de) ik uiteraard niet maar na verloop van tijd krijg je wel een gevoel van hoe je een opening beter speelt. Zo viel het mij op dat met zwart even de symmetrie aanhouden vaak een veilige optie is om zonder kleerscheuren door de opening te komen (het is geen toeval dat men in de 19de eeuw dit ook deed bij standaardschaak). Daarnaast is het snel opspelen van de f-pion vaak een handige methode om slecht gepositioneerde lopers op g1/g8 of dames op een snelle efficiënte wijze te ontwikkelen. Als specialist in het Hollands (met ruime ervaring in stonewall, leningrader en klassiek) is dit voor mij uiteraard een welgekomen eigenschap van Chess960. Beide aspecten zien we heel duidelijk in onderstaande toppartij die enkele dagen geleden werd gespeeld in Biel.

Kortom het draait net als in standaard-schaken om stukken ontwikkelen, centrum bezetten en koningsveiligheid maar je moet soms hiervoor wel zetten spelen die je in standaard-schaken niet of minder snel in de opening zou spelen. In het vervolgartikel zal ik het hebben waarom ik net deze schaakvariant aanraad en geen andere om eens te proberen.

Brabo

De sterktelijst deel 3

De reglementen in de Belgische interclub zijn voor volgend seizoen verscherpt. Het is gedaan met onsportieve versterkingen op te stellen want er bestaat nu voor elke reeks een maximum rating voor reservespelers. 1ste klasse: 2300, 2de klasse : 2150; 3de klasse 2000; 4de klasse 1850 en 5de klasse 1650.

Alleen jammer dat dit reglement slechts is goedgekeurd nadat er een achterpoortje is ingebouwd via de basisspelers (titularissen). Elke ploeg mag nu 50% meer dan het aantal beschikbare plaatsen toekennen aan basisspelers waarvoor de maximum rating niet geldt. Bovendien bestaat er nog steeds geen enkele verplichting tot spelen voor die basisspelers. In bv. 2de klasse heb je 8 beschikbare plaatsen dus kan je met dit achterpoortje 12= 8 +4 basisspelers met een + 2150 aantrekken. Dat is een heel ruime luxe reservebank.

Het spreekt voor zich dat vooral (uitsluitend?) de heel grote clubs met lange spelerslijsten van dit achterpoortje zullen kunnen profiteren. Mijn schaakclub Deurne beschikt vandaag over 3 + 2150 spelers in 2de klasse dus de nieuwe reglementen veranderen voor ons niets. Het is te zeggen voor de eerste ploeg want voor onze ploegen in de lagere klassen zal de interclubverantwoordelijke heel goed moeten opletten om geen fouten te maken.

Vorig seizoen was al geregeld problematisch voor onze interclubverantwoordelijke (Guy Dugailliez) om de ploegen te vullen (zie Inactiviteit deel 2) en volgend seizoen verwacht ik dat het nog een stuk lastiger wordt. Dat Guy het dan ook voor bekeken houdt na 1 seizoen, begrijp ik helemaal. Meer dan ooit zal de nieuwe interclubverantwoordelijke geduld moeten kunnen opbrengen om spelers te ronselen zodat alle ploegen correct en volledig zijn opgevuld.

M.a.w. ik verwacht een nog hogere druk op de (basis-)spelers om zeker niet af te haken wanneer ze opgesteld worden voor een wedstrijd. Die druk zorgde afgelopen jaar voor enkele heel onaangename situaties. 2 keer liet ik mij overhalen om te spelen zodat een forfait van 115 - 145 euro werd vermeden. De eerste keer was tegen Pantin toen ik een dag voor de wedstrijd vaststelde dat ik weer eens een covidbesmetting had opgelopen. Tijdens de wedstrijd had ik er geen last van want ik won relatief makkelijk van mijn tegenstander.

Ik denk niet dat het verboden is vandaag om te schaken met een covidbesmetting maar het is op zijn minst discutabel. Mijn werkgever liet mij toen ook komen werken dus velen zien het geen reden meer om de normale activiteiten te onderbreken. Echter ik herinner mij dat een week later meerdere collega's ook besmet waren door covid dus risicoloos was het zeker niet.

Enkele maanden later tegen TSM was het een voedselvergiftiging die mij tot een paar uur voor aanvang van de partij liet twijfelen om te spelen. Ik sliep tot 11 uur 's zondagochtend en een uur voor de partij had ik nog de wc-pot ondergespoten. Echter met 2 pillen imodium durfde ik het toch aan om te spelen (ik had geen koorts). Ik had geluk want met Marc Boeykens had ik een tegenstander die heel snel akkoord ging met remise (en mijn ploeg Deurne won de match).

Ik hoor soms dat "echte" schakers nooit ziek zijn maar leuk is het absoluut niet om zo "verplicht" te moeten spelen. De hoge boetes, de verplichte vaste opstellingen, de ploeggenoten die hun voorbereiding niet willen opofferen ... De nieuwe interclubreglementen gaan dit niet oplossen integendeel.

In de Nederlandse interclub is het veel eenvoudiger. Daar kan je de speler die afhaakt (ziekte ...) vervangen zonder te moeten schuiven met de rest van de ploeg. Dit leidde tot een grappige situatie in de laatste ronde met de Stukkenjagers in het voorbije seizoen. Op bord 10 werd aanvankelijk IM Stefan Beukema opgesteld. Eerst werd hij vervangen door FM Nathan De Strycker. Echter ook hij moest afhaken waardoor uiteindelijk FM Jasper Beukema speelde. Een luxeprobleem dus voor de ploegkapitein Luuk Baselmans die hij heel leuk samenvatte door: " Als de invaller van de invaller op bord 10 een FM is, dan weet je dat je klaar bent voor de meesterklasse."

Ik ijver niet voor exact dezelfde reglementen hier in België maar ik denk dat we het er wel over eens kunnen zijn dat het niet ok is dat spelers moeten kiezen tussen boetes en ziek spelen. Spelen met koorts (38,5 graden zie artikel uit 2012) dat ga ik echter niet meer doen. Als een zombie spelen is pure masochisme. Mijn schaakmicrobe is niet onverslaanbaar.

Brabo