Sitzfleisch

Een clubschaker beseft dat schaken meer is dan de houtjes tellen op het bord. Hoe sterker de speler, hoe gemiddeld meer en nauwkeuriger de juiste waarde wordt gegeven aan ruimte, dynamiek, initiatief.... We selecteren onze zetten deels op basis van concrete berekeningen maar evenzo door het afwegen van de voor-en nadelen. Coaches, schaakboeken,... trachten de minder ervaren spelers te helpen om dit proces sneller aan te leren en succesvoller te zijn.

Deze maximaliserende methode is in de meeste gevallen inderdaad de beste want enkele tempi verliezen, kan al snel leiden naar een bittere nederlaag. Nochtans wil dit niet zeggen dat er geen uitzonderingen op deze regel bestaan. Sommige voordelige eindspelen zijn ondanks een maximaliseren van de mogelijkheden niet te winnen tegen een correcte verdediging. In zulk scenario is het soms beter om op je Sitzfleisch te zitten en gewoon te wachten tot de tegenstander in tijdnood komt en onvermijdelijk fouten maakt. Sympathiek maak je jezelf hiermee niet maar het is wel erg doeltreffend zoals ik eerder al aantoonde in mijn blogartikeltjes: eindspelen loper tegen paard, eindspelen met een kwaliteit meer, de boemerang, eindspelen met ongelijke lopers.

Marking time in het middenspel is zelden een bewuste keuze. Er bestaan wel bepaalde type stellingen (bv. gesloten stellingen) waarin beide partijen zonder buitensporige risico's te nemen, weinig of niets constructiefs nog kunnen bedenken maar meestal is het een gedwongen passiviteit die veroorzaakt werd door een falende strategie. In het middenspel geldt dan ook de regel dat het beter is een plan te hebben dan geen plan. De tegenstander een vrije hand geven om naar hartelust aan te vallen kan onmogelijk worden aanbevolen. Toch is dit net wat ik deed in mijn interclubpartij tegen de Litouwse grootmeester Kveiyns.

Ik kwam redelijk uit de opening en bouwde een solide stelling op. Het was een stelling waar heel wat mogelijkheden waren voor beiden waardoor je bij elke zet opnieuw tijd moest investeren om alles goed af te wegen. Dit zijn het soort stellingen waardoor iemand makkelijk in tijdnood kan geraken. Ik besefte dat mijn tegenstander vooral zijn extra sterkte en ervaring zou kunnen etaleren in wederzijdse tijdnood dus zocht ik naar een oplossing om die te vermijden. Ik koos voor de strategie om af te wachten met zetjes zonder veel nadenken en af en toe iets af te ruilen wanneer het witte stuk mij te dominant leek. Geen enkele pionzet speelde ik meer tussen zetten 12 en 34.

Mijn tegenstander stond zeker iets beter maar slaagde er niet in om ondanks een ruim tijdsverbruik een gaatje te prikken in de verdediging. Uiteindelijk begon de tijdnood roet in het eten te strooien en kon zwart profiteren. Wit als ervaren professional liet zich niet vermurwen tot een roekeloze aanval en alhoewel teleurgesteld, stelde zich tevreden met de remise.

Het toppunt van deze toch wel uitdagende strategie van passief spel is m.i. een oude partij tussen de Zweedse grootmeester Ulf Andersson en de Engelse IM Michael Basman. Basman is uiteraard bekend van de vele onorthodoxe openingen die hij testte en zelfs propagandeerde maar ook in het middenspel deed hij vaak gekke dingen. In deze beroemde partij staan de zwarte stukken op zet 12 en zet 24 precies op dezelfde plaats. Wit kreeg dus 12 tempi cadeau en toch gaat hij de boot in.

Het is hoogst eigenaardig uiteraard dat een toen nog jonge sterke grootmeester met 12 extra tempi kan verliezen tegen een speler die toen zelfs nog geen IM was. Echter als je rekening houdt met het feit dat Ulf voornamelijk een positionele speler is en geen aanvalsspeler dan wordt het wel een stukje duidelijker. Zwart heeft wit verleid om tijd te verbruiken en zichzelf in complicaties te storten die hij normaal liever vermijdt. We kunnen spreken van een soort creatieve passiviteit zoals de schaakauteur Sverre dit enkele jaren eerder op zijn blog al benoemde.

Het psychologische aspect in het schaken wordt vaak weggewuifd. Ik ken heel weinig schaakliteratuur die hierover durft te spreken. Misschien is het bewierookte boek van Willy Hendriks move first think later wel een uitzondering. Ik speel al een tijdje met het idee dat dit boek wel iets voor mij zou kunnen zijn dus ik moet dringend eens tijd vrijmaken om er eens in te snuisteren.

Sitzfleisch komt dus van pas in het schaken maar overal en altijd zou ik het zeker niet aanraden. Ik zou het meer als een laatste strohalm bekijken wanneer andere strategieën weinig of geen succes meer garanderen. Bovendien stel ik mij serieus de vraag of het soort creatieve passiviteit tegen topgrootmeesters (+2700 elo) wel nuttig zou kunnen zijn want zelfs met heel weinig tijd op de klok zijn die spelers toch in staat om zelfs stellingen met weinig potentieel succesvol te exploiteren.

Brabo

Hollandse perikelen deel 3

Op hogere niveaus fianchetteert de overgrote meerderheid de koningsloper tegen het Hollands. Maar waarom is dat eigenlijk zo vanzelfsprekend? Wit wil immers nogal eens e2-(e3)-e4 doorzetten en dan staat de loper op d3 niet verkeerd, zo vond ook Rubinstein.

We krijgen dan 1.d4 e6 2.c4 f5 3.Pc3 Pf6 4.e3

a) 4...d6 5.Pf3 Le7 6.Ld3 is de partij Van den Berg-Burstein, Haifa/Tel Aviv 1958, die ik in aflevering 1 gaf. Ik heb geen overtuigende verbeteringen voor zwart kunnen vinden en moest concluderen dat de Ilyin-Zhenevsky in dit geval af te raden is.

b) 4...d5 (want wit kan de dameloper niet meer naar f4 spelen, wat vrijwel een weerlegging is van de Stonewall) 5.Ld3 c6 6.Pge2 Ld6 7.Dc2 O-O 8.f3 is een aanbeveling van Bronznik in Beating the Guerillas. Wit scoort prima en diens controle van veld e4 lijkt mij pijnlijk voor zwart. Dat zegt natuurlijk lang niet alles, maar ik heb dit nooit grondig onderzocht.

c) 4...Lb4 5.Dc2 b6 en d6 zijn aanbevelingen van Williams, maar hij moet toch een blijvend voordeeltje voor wit toegeven als die weer een opstelling met f2-f3 kiest.

d) Al met al stel ik dat 4...b6 de aangewezen weg is.

Een voorbeeldje uit de praktijk:

Het zwarte spel laat zich uiteraard gemakkelijk verbeteren met 12...Lb8 of met eerst 11...Tc8.

Helaas houden de grote kanonnen zich maar zelden bezig met het Hollands, laat staan met de Rubinsteinvariant. Ook ik heb hier geen ervaring mee, dus ik heb geen uitgesproken oordeel. Ik volsta met het lamlendige onduidelijk. Ter rechtvaardiging: voor zover ik weet zijn er nauwelijks relevante partijen met deze opzet. Dat betekent wel dat deze variant zowel vanuit wits als vanuit zwarts perspectief onderzocht moet worden en dat dergelijk onderzoek punten kan opleveren. Het is eveneens zaak in de gaten te houden of de variant 4.e3 b6 in lagere regionen (IM, FM) aan de orde komt en wat dan de bevindingen zijn.

Aardig is nog dat liefhebbers van de onschuldige Colle hier iets aan hebben: 1.d4 e6 2.Pf3 f5 3.e3 Pf6 4.Ld3 enzovoort vermijdt de varianten met ...Lb4. Ook daar moet zwart aandacht aan besteden. Vroeger speelde ik altijd zoiets als 4...d6 5.O-O Le7 6.c4 O-O 7.Pc3. Maar daarmee krijgt wit weer de kans om a la Van den Berg-Burstein te spelen, dus dat voldoet niet.

Opgemerkt zij dat 4.e3 bepaald niet wits enige mogelijkheid is, al denk ik dat het de meest flexibele zet is. Wit kan ook 4.Dc2 of 4.f3 proberen; beide zetten passen uitstekend in Rubinstein's opstelling. Alleen vind ik het dan jammer dat wit niet meer a la Van den Berg kan spelen. In Gupta-Gleizerov, Visakhapatnam 2011 had wit succes met 4.Dc2 Le7 5.Pf3 O-O 6.h3!? b6 7.g4 Lb7 8.gxf5 en de vraag is wat wit heeft na 8...exf5. Brabo heeft het al eens over 4.Dc2/4.f3 b6 gehad.

De problemen rond zettenvolgordes zijn hiermee nog niet afgelopen. Er is ook 1.d4 f5 2.c4 Pf6 3.Pc3 d6 en hier houden mijn kennis en begrip op. Voorlopig is mijn conclusie dat de Rubinsteinvariant een prima aanvulling is op 1.d4 f5 2.Pc3 en 2.Lg5.

Mark Nieuweboer

Lars Schandorff

Heel wat profschakers verdienen wat bij met het schrijven van schaakboeken. Vroeger zag je bijna uitsluitend schaakboeken die een bepaalde opening in detail bespreken maar tegenwoordig zie je heel wat openingsboeken die een veel ruimer palet bekijken. De klemtoon is verschoven van openingsmanuscripten naar gebruiksaanwijzingen in de opening die veel efficiënter zijn voor de bordpraktijk. Grootmeesters leggen uit aan de hand van hun eigen bordpraktijk/ studie welke keuzes ze in diverse openingen maken en waarom. Dit zijn de openingrepertoireboeken die door het hedendaagse publiek erg gesmaakt worden. Het is een win-win voor zowel de schrijver als de lezer. De schrijver kan op een relatief korte tijd een origineel degelijk werk afleveren dankzij het hergebruiken van eigen materiaal. De meeste lezers zijn actieve bordschakers. We mogen dus stellen dat de standaardlezer dankzij deze type boeken niet meer hoeft te zoeken in het labyrint van openingsvarianten want de grootmeester heeft dit al gedaan voor de lezer. Dit laat de lezer toe om op zeer korte tijd een serieus repertoire op te bouwen.

Zoals eerder vermeld in het blogartikeltje een uitgebreid zwartrepertoire koop ik nauwelijks openingsboeken. Illegaal downloaden of copieren doe ik evenmin. Om toch op de hoogte te blijven van wat er reilt en zeilt, lees ik de gratis reviews, uittreksels op chesscafe, chessvibes, chesspub, qualitychess blog, ...  Uiteraard is het gratis materiaal aangeboden op het internet vrij beperkt en/of oppervlakkig in tegenstelling met wat je kan vinden in de te betalen boeken/ software. Om te compenseren t.o.v. spelers die wel over meer beschikken, moet je thuis het nodige analysewerk zelf doen. Echter daar loopt het bij mij erg vaak fout door enerzijds een gebrek aan tijd maar anderzijds ook een gebrek aan motivatie. De nieuwe publicaties volgen elkaar in een sneltrein op en als amateur, vind ik de incentive niet hoog genoeg om al die nieuwe ideeën thuis vooraf te analyseren. Dit jaar speel ik wellicht slechts 11 partijen voor fiderating dus de kans om effectief iets wat je vooraf bestudeerd hebt, te kunnen gebruiken, is bijzonder klein. Ik kan niet zeggen dat ik helemaal niets bekijk maar meer dan wat aanmodderen is het zeker niet.

De Deense GM Lars Schandorff bracht recent (2012) een nieuw repertoireboek op de markt: Playing 1.d4 - The Indian Defences. De titel is een beetje misleidend want het boek gaat over veel meer dan enkel de Indische openingen want o.a. ook de Benko, Benoni en het Hollands worden er besproken.

Mijn interesse ging uiteraard vooral naar het stukje over het Hollands waar Lars voor een anti-systeem koos met 2.Lg5. Dit is zeker geen tweederangskeuze want ik heb het niemand minder dan Garry Kasparov zien spelen in het verleden. Een andere plus met dit systeempje is dat de theorie beperkt is om aan te leren. Het Hollands krijg je als witspeler niet geregeld tegen en dan is het handig om iets wat gemakkelijk op te frissen is, achter de hand te hebben met de nodige punch. Heel wat verrassender vond ik Lars keuze voor 4.e4 in de 2...h6 variant in tegenstelling tot het meer gangbare 4.e3 (tevens Kasparovs keuze). In het verleden heb ik deze eigenzinnige keuze al 2 keer eerder in een officiële partij op het bord gehad van Peter Mangelschots. Beide partijen won ik vrij vlot. Hieronder vind je ons laatste treffen.

10 jaar geleden verdween deze variant van het toneel maar recent dook het opnieuw op wellicht dankzij Lars aanbevelingen in zijn laatste repertoireboek. Recent verrastte Rene Beniest mij in het clubkampioenschap van Deurne met dit systeem. Ik had een sterk (achteraf correct) vermoeden dat hij Lars boek volgde en besloot daarom af te wijken met 8...Df7 i.p.v het besproken 8...Kd8. Op chesspub en quality chess werd vermeld dat 8...Df7 goed was voor zwart en enkele vluchtige analyses met de computer bevestigden dit wat voor mij voldoende was om het in de praktijk eens te proberen. Echter tijdens de partij liep het helemaal niet van een leien dakje en kon Rene mij snel onder zware druk zetten.

Zonder twijfel stelde Rene te snel remise voor. Met een half uur meer op de klok en een zeer rooskleurige positie moet je dit soort stellingen uitspelen. Het zou wel eens kunnen zijn dat dit cadeautje beslissend is voor  wie kampioen wordt. Het is een typisch Belgisch fenomeen wanneer je beter staat tegen een (veel) hoger gekwoteerde tegenstander om remise voor te stellen. Dit soort onnodig respect/ schrik kom je veel minder tegen in het buitenland. Ik geef toe dat ik er in het verleden ook last van had en pas na jaren naast Robert Schuermans gespeeld te hebben, geleerd heb dat je moet doorspelen in zulke situaties.

Het is op zich bewonderingswaardig dat Rene met zulk gemak deze dominante positie heeft opgebouwd. We zien nogmaals een voorbeeld om de +60 jarige spelers zeker niet te onderschatten. Sommigen zijn zelfs op de hoogte van de laatste theoretische ontwikkelingen en zijn best nog voldoende gemotiveerd om zich voor te bereiden op een partij.

Ik had het dus erg moeilijk met deze opening in deze partij dus mogen we hieruit concluderen dat Lars inderdaad een goede antidota tegen het Hollands heeft gevonden? Zo eenvoudig is het niet want in de partijanalyses kan je lezen dat zwart zichzelf zeker kan verbeteren. Diepgaande analyses bevelen een aantal ideeën aan die m.i. goed speelbaar zijn voor zwart terwijl die helemaal niet worden besproken in het repertoireboek. Dit vind ik wel verwonderlijk want alle aanbevelingen zijn topkeuzes van de computerprogramma's Houdini en Fritz waardoor ik het gevoel krijg dat Lars nogal snel en oppervlakkig te werk is gegaan met het schrijven van dit hoofstuk. Enerzijds begrijpelijk want het Hollands is in een boek over Indische openingen zeker slechts bijzaak maar anderzijds opnieuw een mooi voorbeeld om altijd als lezer kritisch te blijven t.o.v. van wat auteurs (zelfs grootmeesters) schrijven.

Brabo

Hollandse stappen in de Engelse opening

In een eerder blogartikeltje openen met de f pion vertelde ik al over hoe ik er toe kwam om het Hollands in mijn repertoire op te nemen. Tevens vermeldde ik dat ik erg veel werk heb erin gestoken om het enigszins speelbaar te houden. Met dit nieuwe blogartikeltje wil ik de lezer een glimp tonen achter de gordijnen van mijn lab wat voor bloed, zweet en tranen het heeft gekost om het Hollands te kunnen blijven spelen tegen het Engels. Trouwens vandaag is het Engels zo populair dat ik onmiddellijk in mijn partijen de vruchten kan plukken van mijn werk.

In de beginjaren dat ik het Hollands speelde, kon ik profiteren van mijn onbekend repertoire maar na enige tijd stonden voldoende partijen in de database zodat iedereen wel door had dat ik aanstuurde op een Moderne Hollandse stonewall met zwart. Toen ik in 1999 tegen iets sterkere tegenstanders begon te spelen, duurde het niet lang of men trachtte via het Engels te profiteren van mijn onbesuisd aansturen op de Moderne Hollandse stonewall. Een opstelling met d3 was bij de betere spelers welbekend als een goede antidote en sommige witspelers (die graag op de man spelen) stonden al snel te drummen om gemakkelijk punten te scoren. Zelf had ik ook wel door dat de dreiging e4-e5 ernstig moest worden genomen en ik paste mijzelf aan door te kiezen voor een Le7 opstelling. Een belangrijke partij met dit concept kan je hieronder naspelen. Iemand die van bij de start van deze blog al volgt en goed opgelet heeft, zal de partij herkennen uit mijn artikeltje de paardenlokker.

Ik haalde enkele bescheiden resultaten met o.a. een remise tegen IM Guido Kern maar in 2005 was ik overtuigd dat dit systeem te dubieus was en eigenlijk een ongelijke strijd was van bij de start. Na heel wat dagen analyses, vond ik uiteindelijk een ander concept waarvan slechts een handvol partijen in de database waren vermeld. Ik verving op zet 5 c6 door Ld6 en liet de optie open om een paard te zetten op c6. Als wit d3 speelt, ruilde ik op c4, gevolg door Pc6 en e5. Als wit d4 speelde dan transponeerde ik met c6 naar mij geliefkoosde stonewall. De stellingen die ik bereikte met zwart waren een stuk aangenamer en de resultaten waren tevens een stuk beter. Ik herinner mij remises tegen IM Pieter Claesen, GM Vladimir Lazarev en zelfs een winst tegen IM Ekrem Cekro. Uiteindelijk was het niemand minder dan (toen nog FM, vandaag IM, straks misschien GM) Stefan Docx die in 2009 erin slaagde een bres te slaan in mijn concept. Het is niet de eerste keer dat ik Stefan zie met killernieuwtjes tevoorschijn komen. Dit ondersteunt ook mijn bewering op schaakfabriek dat Stefans recente progressie er niet toevallig is gekomen maar door hard werken.

Op chesspub kwam Stefan nog even meepraten over de opening maar uiteindelijk waren we het eens dat zwart niet kon rekenen op een gelijke stelling. Wit ruilt dus eerst zelf op d5 vooraleer d3 te spelen waardoor zwarts plannen in duigen vallen. Vervolgens deed ik nog verwoede pogingen om een concept met de stonewall te behouden maar uiteindelijk moest ik toegeven dat er altijd wel nadelen waren. De stonewall liet ik varen maar nog niet het Hollands. Een Leningradersysteem vond ik te drastisch om nu al te proberen vandaar dat ik keek naar het klassieke Hollands wat mij meer mogelijkheden bood om alsnog te transponeren naar een stonewall. Ik verving op zet 4 d5 door Le7 en liet de optie open om de d-pion op d6 of d5 te plaatsen afhankelijk van wits opstelling. In het klassieke Hollands streeft zwart naar e5 en dat wordt uiteraard vergemakkelijkt in het Engels als wit het bij de d3 systeempjes houdt.

Ik testte het idee ruimschoots uit in blitz online en kreeg hierdoor voldoende vertrouwen. Onlangs kreeg ik eindelijk eens de kans om het in een serieuze bordpartij te spelen. In de 4de ronde van de Belgische interclub speelden we uit tegen Eynatten 2. Ik bereidde mij zoals gewoonlijk uitgebreid op meerdere spelers voor maar eerlijk gezegd was het een naald zoeken in een hooiberg. Uiteindelijk kwam de Duitse FM Balduan, de nummer 55 van Eynatten op bord 1 zitten en dat terwijl we in 1ste afdeling spelen! Rekening houdend dat hij nog niet eerder had meegespeeld, is het dan ook niet verwonderlijk dat ik mij niet op hem had voorbereid. Mijn tegenstander had zich uiteraard wel voorbereid op mij. Op schaakfabriek heb ik vorige week nog eens mijn beklag gedaan hierover om duidelijk te maken dat ik het niet eens ben met de reglementen maar ik vrees dat het weinig zoden aan de dijk zal brengen. Nu de voorbereiding van wit bleek erg oppervlakkig want Markus dacht dat ik nog de systemen met d5 Le7 speelde wat ik al niet meer gespeeld had sinds 2005. Daarentegen kon ik wel een ouder gemaakte partijanalyse hergebruiken alhoewel het mij erg veel tijd kostte om de fragmenten te herinneren wat af en toe mij niet helemaal lukte. Vandaar ook mijn eerdere commentaar op deze blog dat een normale partijvoorbereiding niet hetzelfde is als het hergebruiken van een oudere analyse. De partij was kort, misschien te kort maar ik had weinig redenen om het remisevoorstel van mijn tegenstander te weigeren.

De slotpositie werd al besproken in mijn blogartikeltje de interclubfaq. De stelling staat ongeveer in evenwicht en dat mogen we beschouwen als een klein succesje voor zwart. Door te beseffen dat wits flexibele opstelling best met flexibiliteit wordt bestreden, heeft zwart zijn kansen verbeterd. Dit betekent niet dat ik garandeer dat zwart altijd ok staat. Nieuwe aanpassingen zullen in de toekomst misschien nog nodig zijn maar het is alvast een stap vooruit om een bredere waaier aan mogelijke Hollandse opstellingen te willen spelen.

Brabo

Profschaak

Een paar weken geleden stond er een spraakmakend artikel op chessbase over prijzengeld in het schaken. Het idee was mits het publiek maken van de financiële details dat het schaken meer aandacht zou krijgen. Persoonlijk vind ik dat een betwistbare doelstelling en bovendien kan men ook serieuze vragen stellen bij de kwaliteit van het onderzoek. Ik bekijk het artikeltje dan ook eerder als sensatie. Interessanter lijkt mij te kijken naar wat de topspelers er zelf van vinden over profschaak. Is profschaak vandaag interessant en zal het in de (nabije) toekomst nog interessant zijn? Zelf heb ik de keuze nooit hoeven te maken. Ik was 20 jaar vooraleer ik actief competitie begon te spelen dus de studiekeuze was al vooraf gemaakt. Spelers die vandaag rond hun 18 jaar meer dan 2500 elo hebben, maken de vaak moeilijke keuze wel. 

Profschaak is een vrij rekbaar begrip in de schaakwereld waarbij iedereen wel zijn eigen omschrijving kan aangeven. Voor mij is een profschaker, iemand die voldoende geld verdient met het schaken om hierop inkomstenbelastingen te moeten betalen, in zijn actieve beroepsloopbaan zit en geen klassiek beroep uitoefent in parallel. Geld verdienen aan het schaken kan op allerlei wijzen :spelen, lesgeven, simultaans, artikels en boeken schrijven,... Dat betekent niet dat elke profschaker zin heeft om al die erg uiteenlopende activiteiten ook te doen. Voor heel wat spelers is de serieuze competitie het enige wat hen echt interesseert. Als we het artikeltje op chessbase erbij nemen dan zien we dat puur leven van prijzengeld geen sinecure is. De nummer 10 in de wereld zou het al moeten stellen met 150k$ prijzengeld per jaar dus we mogen veronderstellen dat profschakers die niet in de top 100 staan sowieso verplicht zijn om andere activiteiten erbij te nemen.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat vooral in het Westen veel talentvolle spelers soms 1 of 2 jaartjes profschaak proberen maar toch liever kiezen voor een veilige en stabielere beroepskeuze dan het schaken. Een zeer kleine groep durvers geeft niet op gewoon omdat ze het spelletje te leuk vinden. Je ziet die spelers dan ook zich verder ontwikkelen waar andere talentvolle spelers stagneren. De jaren van verdere progressie bevestigen de keuze voor profschaak maar dit blijft uiteraard niet duren.

In Oktober 2012 kondigde de Spaanse topspeler Fracisco Vallejo Pons zijn vertrek aan uit de competitie als profschaker na een zeer pijnlijke nederlaag tegen Karjakin. 

Iedereen kent het gevoel van te verliezen na 1 of meerdere winnende voortzettingen gemist te hebben. Een gelijkaardig partijtje uit mijn bordpraktijk met dezelfde opening was tegen een beloftevolle 16 jarige met slechts 2275 elo. Vandaag is Erwin profschaker met een rating stevig over de 2600 elo.

De aankondiging van Paco werd met ongeloof onthaald maar sinds oktober heeft hij geen officiële wedstrijden meer gespeeld dus blijkbaar was het wel menens. Ik kan onmogelijk geloven dat die verliespartij de echte reden is voor zijn vertrek. I.p.v. te gissen wat de redenen precies kunnen zijn, kunnen we alleen maar opmerken dat opnieuw een profschaker stopt. Het is wel opmerkelijk dat het hier een speler betreft die 2700 elo heeft en met zijn 30 jaar normaal nog erg lang op zeer hoog niveau zou kunnen meedraaien. Persoonlijk kan ik mij geen gelijkaardig geval herinneren.

Dit is uiteraard geen reclame voor profschaak en talentvolle spelers denken dus best erg goed na vooraleer de stap te zetten naar profschaak. Een reizend leven is erg aantrekkelijk voor de jonge avonturier (zelf ook als twintiger heel wat buitenlandse opdrachten uitgevoerd) maar eenmaal je een gezin wilt starten, kijk je er helemaal anders tegenaan. Daarnaast is het geen overbodige luxe om een vangnet te hebben in geval van ziekte of voor de oudere dag. Profschaak houdt dus serieuze risico's in die goed afgewogen moeten worden tegen de voordelen. Als de voordelen verdwijnen dan is het absoluut normaal dat spelers hun schaakcarriere stopzetten.

Het enige wat ik jammer vind, is dat sommige spelers zelfs helemaal geen zin meer hebben om te schaken nadat ze 1 of meerdere stappen moeten terugzetten. Zelf heb ik geen of weinig moeite om ook tegen minder ervaren spelers mijzelf te amuseren maar wellicht ben ik te hard gebeten door de schaakmicrobe.

Brabo

Kleuren omwisselen

Vorige week las ik op chesscafe dat de Russische grootmeester Alexander Khalifman een punt zet achter zijn monumentale serie openingsrepertoire-boeken. We klokken af op 14 stuks waarvan de eerste al grotendeels verouderd zijn daar de theorie erg snel ontwikkelt o.a. door de steeds krachtiger wordende schaakprogramma's. Het aangeboden materiaal is voor de gevorderde schaker die ambitieus is en voornamelijk zich wil baseren op powerplay, m.a.w. de tegenstander wordt vanuit de opening onder druk gezet. Onvermijdelijk heb je steeds een soft spot in dit soort projecten want op een bepaald ogenblik moeten het wit en zwart repertoire elkaar overlappen. M.a.w. op minstens 1 plek in je repertoire zal je een bepaalde stelling zowel voor wit als voor zwart moeten aanbevelen. Vaak zie je de auteur zich wringen in allerlei bochten om die dubbelzinnige keuze te verklaren maar een bevredigende oplossing voor iedereen wordt zelden of nooit gevonden. 

Theoretici hebben het moeilijk hiermee maar ook sommige amateurschakers. Ik hoor soms dat het is alsof je tegen jezelf speelt wanneer je je eigen repertoire tegenkrijgt. Het voelt niet goed en je ziet dan ook soms spelers geneigd om sneller remise toe te staan en die negatieve emoties te laten verdwijnen. Sterkere spelers en zeker professionals kijken hier helemaal anders tegenaan. Men kiest niet enkel een kleur omwille van de correctheid maar ook het type stelling is belangrijk of de opgebouwde ervaring. Als we bv. kijken naar de 5 wereldkampioenschappen tussen Kasparov-Karpov dan zien we 12 keer D58: het geweigerd damegambiet  (Tarkatower-Makaganov-Bondarevsky) waarvan ieder dezelfde stelling 6 keer met wit en 6 keer met zwart speelt. De normale variant van het geweigerd damegambiet D55 kwam 9 keer op het bord met 5 keer wit en 4 keer zwart voor Kasparov. Het buitengewone aan deze overlappingen is dat alhoewel beide spelers toch een andere speelstijl hebben, ze allebei bereid zijn om dezelfde stelling zowel met wit als met zwart te spelen. Eenzelfde opening kan dus meerdere stijlen tezelfdertijd aanspreken en ik vind het dus foutief zoals in een commentaar van mijn vorig blogartikeltje om te stellen dat een bepaalde opening enkel gelinkt is aan een specifieke stijl of stroming.

Het aantal overlappingen in iemands praktijk hangt af van een aantal factoren. Hoe vaker men varieert van opening, hoe meer overlappingen. Hoe dieper de variant, hoe minder overlappingen. Hoe bekender/populairder de stelling, hoe meer overlappingen. Zoals meermaals al aangegeven op deze blog heb ik een zeer eng repertoire en de enige lijn waar een overlapping kan gebeuren is in de Spaanse Chigorin waar ik de moderne hoofdvariant speel. Dit is een belangrijke theoretische Spaanse variant maar tegenwoordig niet in de mode en bijgevolg ook de reden waarom ik het met wit in een serieuze partij nog niet op het bord heb gehad. Dus ik heb nog nooit gespeeld met verwisselde kleuren? Wel dit is niet helemaal juist want recent kreeg ik voor het eerst iets op het bord met zwart wat ik 14 jaren geleden met wit had gespeeld.

In 1998 speelde ik als non-fide gekwoteerde speler mee in het studentenwereldkampioenschap te Rotterdam. Ik mocht nog net meedoen als pas-afgestudeerde ingenieur vooraleer ik het bedrijfsleven instapte. Het niveau lag uiteraard te hoog voor mij maar ik speelde toch enkele verdienstelijke partijen waaronder mijn eerste overwinning op een FM, de Pool Damian Markowski in een Spaanse anti-Marshallpartij.

Het witte systeem met c3 verbande ik na deze partij van mijn wit-repertoire en verving ik door een meer flexibel systeem met d3 zoals in mijn blogartikel de anti marshall.

14 jaar later kreeg ik in de laatste ronde van Open Leuven 2012 door een zetverwisseling net dezelfde opening op het bord tegen Mark Davey maar deze keer speelde ik met de zwarte stukken. De kennis opgebouwd uit de vorige partij gebruikte ik succesvol in deze partij alhoewel ik wel moet toegeven dat er een hiccup was in de uitvoering.

De partij toont nogmaals aan dat het interessant is om je eigen partijen te analyseren. Bovendien loont het ook om niet enkel te kijken naar verbeteringen op je eigen spel maar ook naar de verbeteringen op het spel van de tegenstander. Om het rendement van deze inspanningen te maximaliseren, is het zeker niet slecht om af en toe eens de kleuren te wisselen in bepaalde stellingen. Een advies die ik eens las van een trainer was bij een openingsprobleem de stelling eens te spelen met het andere kleur in een partij zodat je kon leren hoe andere spelers met het openingsprobleem omgingen. Indien de tegenstanders evenmin erin slaagden om het probleem op te lossen, heb je een nieuwe gezonde opening erbij voor je andere kleur. Indien 1 van hen wel de knoop kon ontwarren dan is je probleem voor je 'normale kleur' opgelost. Het omwisselen van kleuren is dus een win-win.

Brabo

De wetenschappelijke aanpak

In het voorbije Tata Steel tornooi stond opnieuw geen maat op Magnus Carlsen. Hij scoorde 10/13, een evenaring van Kasparovs record maar tegen een sterkere tegenstand (2722 t.o.v. 2664). Hiermee stelt Magnus zijn elorecord nog scherper op 2872 elo (t.o.v. 2851 van Kasparov). Misschien het eigenaardigste van alles is dat Magnus zich helemaal niet baseert op een sterk openingsrepertoire maar vooral in het middenspel en eindspel de tegenstanders verslaat. Tegen Aronian, Wang en Giri stond hij ronduit slecht met zwart uit de opening maar telkens slaagde hij erin te ontsnappen. Met wit verkreeg hij evenmin het traditioneel openingsvoordeeltje maar daar maalde hij niet om zolang hij erin slaagde om een onbekende complexe stelling op het bord te toveren. Een typische Carlsenpartij was tegen de Amerikaanse topgrootmeester Hikaru Nakamura die hij met flitsend aanvalschaak in een zeer zeldzaam systeempje van de Neo-Svechnikov of ook wel Kalashnikov genoemd van het bord combineerde.

Het is niet iedereen gegeven om na 8 zetten al in de (Neo)-Svechnikov een originele en complexe stelling op het bord te hebben. Carlsen slaagt er keer op keer in om zijn tegenstanders op onbekend terrein te brengen waardoor ze niet kunnen terugvallen op hun schaakkennis maar verplicht worden om zelf de vele onbekende problemen op het bord op te lossen.

Een grondlegger van de moderne openingstheorie is zonder twijfel GM Evgeny Svechnikov. Het is dan ook niet verwonderlijk dat hij Carlsen helemaal niet begrijpt. In een recent interview op de Russische nieuwssite was hij keihard voor Carlsen. Svechnikov: "Carlsen toont vandaag een goede techniek maar zonder een wetenschappelijke aanpak in de openingen wordt hij geen kampioen. De openingsbehandeling in zijn partij tegen Nakamura was zwak want volgens mij stond zwart zelfs beter in de opening." Persoonlijk vind ik als je de nummer 1 bent van de wereld met bijna 100 punten meer dan de wereldkampioen dat je al kampioen bent maar ik vermoed dat Svechnikov wereldkampioen bedoelt en niet hoeveel punten of tornooien iemand wint. De toekomst zal uitwijzen of Svechnikov gelijk heeft of niet. In maart komt de eerste grote test in de Kandidatenfinale. Makkelijk zal het niet worden. Ik hoop dat het eerlijk wordt gespeeld en we geen herhaling krijgen van Curucao 1962 waarna Robert Fischer de 3 Soviets beschuldigde van een onderling akkoord. Het zijn andere tijden vandaag uiteraard maar ik onderschat niet het patriottisch Russisch gevoel dat nog heel sterk bestaat vandaag wat je o.a. kon lezen in Kasparovs reactie op chessvibes. In Londen spelen 3 Russen: Kramnik, Grischuk en Svidler.

In tegenstelling met Carlsen focus ik mijzelf niet op het optimaliseren van mijn score maar tracht ik altijd iets wetenschappelijks in mijn partijen te steken. Dit heb ik o.a. al eens besproken in het blogartikeltje: spelen op de man. Als amateur kan ik mij dit ook makkelijk permitteren. Het is dan ook niet verwonderlijk dat ik in mijn 6de partij van de Open Leuven 2012 met veel overgave voor de 4de keer dezelfde variant speelde tegen Benjamin Tonoli alhoewel het misschien praktisch niet de beste keuze was om het volle punt te behalen en optimale kansen te behouden op tornooiwinst. Om te begrijpen hoe de vork aan de steel zit, moet de lezer wel eerst eens het blogartikeltje een theoretisch duel in de svechnikov lezen.

De 6de ronde werd gespeeld 's ochtends en zoals vaak in ochtendpartijen kwamen heel veel spelers te laat. Je kon de paniek aflezen op enkele gezichten toen ze merkten dat we al aan zet 20 waren terwijl zij nog moesten beginnen. Het aanvangsuur was toch niet vervroegd? Nee na het bekomen van de schrik zag men dat wij op enkele minuten een halve partij al hadden gespeeld. De reacties over het theoretisch duel waren verdeeld. De ene zag er het einde in van het schaken terwijl de andere eerder verwonderd was. Ondanks de lange voorbereide openingsfase had de partij een verrassend hoge foutenlast wat te wijten was aan de hyperscherpe stelling die op het bord ontstond. Voor de toeschouwers was het smullen.

De rochade op zet 35 blijkt geen record te zijn wat ik o.a. terugvond op de website van Tim Krabbe. Daar werd zet 48 opgegeven als record maar voor zwart. Een leuk ideetje zou eens zijn om te weten wat het record is voor een lange witte rochade. Ik heb geen chessbase dus misschien voelt iemand zich geroepen om die oefening eens te maken.

Of je nu speelt met een wetenschappelijke aanpak of niet, het maakt weinig uit zolang je zelf tevreden bent over wat je haalt uit het schaken. Zelf sta ik klaar om met Benjamin Tonoli een 5de keer de wapens te kruisen in deze variant want ik geloof dat er nog steeds muziek in zit. Afwachten of het lot en uiteraard ook Benjamin er ook zo over nadenken.

Brabo