De schaakklok

Vorig jaar schreef ik op deze blog over hoe we verrassend met de Stukkenjagers ons redden in de meesterklasse. Dit jaar zijn we opnieuw de zwakste ploeg op papier in de reeks. Dit seizoen lijkt de tegenstand nog zelfs iets sterker dus het wordt nog moeilijker. We zijn goed begonnen met 4 matchpunten maar het blijft hoogst onduidelijk of dit zal volstaan. Het zal voor elke half puntje vechten worden tot de laatste dag.

In de verre uitwedstrijd naar Groningen liepen de spanningen hoog op toen er na de 40ste zet een merkwaardig conflict ontstond tussen spelers en arbiter. Plots viel bij een van onze spelers de vlag. Iedereen was verbaasd. 40 zetten waren gespeeld en dan zou de klok een half uur moeten toevoegen ipv. een vlag tonen. De arbiter was aanvankelijk onverbiddelijk. Vlag verliest de partij en een defect of verkeerd ingestelde klok had men vooraf moeten opmerken. Een clubgenoot vertelde mij achteraf dat hij een gelijkaardig verdict ook in het verleden had meegemaakt met de toenmalige mechanische klokken. Ook toen was duidelijk dat de vlag niet had mogen vallen.

Deze oude Garde-klokken waren tot 20 jaar geleden heel populair.
De rode stokjes aan cijfer 11 zijn de vlagjes

Bij intensief gebruik van mechanische klokken kon gebeuren dat de rode vaak plastieken stokjes in 2 braken (sommige versies stapten daarom over naar metaal). Het kortere overgebleven stokje leidde daarna tot een vlag die minuten vroeger viel dan bedoeld. Het was aan de spelers om dit tijdig te melden en niet te wachten tot een vlag was gevallen.

Echter het is erg moeilijk om vooraf bij een elektronische klok te zien of een vlag goed werkt. Ik weet trouwens niet of je als speler uberhaupt een elektronische klok vooraf mag testen of die goed werkt. Daar zou de plaatselijke materiaalmeester niet gelukkig mee kunnen zijn. Nu in Groningen hadden we het geluk of ongeluk dat niet 1 maar de vlag van alle 10 klokken verkeerd viel. De ene vlag was nog maar gevallen of de volgende viel en de volgende. De scheidsrechter kreeg plots beide ploegkapiteinen en spelers tegenover zich.

Wij als spelers zijn ons meestal niet bewust dat het logistiek vaak een hele klus is om een zaal speelklaar te maken. Tafels schikken, stoelen aanbrengen, notatieformulieren, borden, stukken, klokken instellen, verwarming opendraaien,... Ik werk daar nooit aan mee. Hoogstens achteraf zal ik een handje meehelpen om alles op te ruimen. Ik zie hetzelfde bij de meeste schakers. De taak ligt meestal op enkele bestuursleden of zelfs niet-schakers om alles te regelen. Dat er dan iets fout kan gaan bij bijvoorbeeld het instellen van een klok is, lijkt mij vanzelfsprekend.

Uiteindelijk haalde de scheidsrechter dan ook bakzeil. Hij realiseerde dat dit overmacht was. De klokken resetten was de enige optie om de situatie te laten de-escaleren. Het fidereglement zegt ons vervolgens dat de arbiter hiervoor verantwoordelijk is. De oude man was na 15 minuten klungelen nog steeds bezig tot de spelers het heft zelf in handen namen. De jeugd was duidelijk handiger en slaagde in een paar minuten wat de arbiter niet kon in 15 minuten. De strijd werd hervat. Een partij ging door voorbij zet 100 tot eindelijk het billijke 5-5 resultaat op het scoreblad stond.

Het viel mij op dat in beide verslagen Stukkenjagers en Groningen de schrijvers bijzonder karig zijn geweest over het klokincident. Ik vermoed iedereen was tevreden met het resultaat en wou liever de hele affaire zo snel mogelijk vergeten. Herinner ook Groupies en haters.

Ik snap dat maar het is een gemiste kans om lessen hieruit te trekken. Hoe kunnen we zoiets in de toekomst vermijden of beperken? Bij wie ligt de verantwoordelijkheid van een verkeerde klokinstelling? Hoe kunnen we veel sneller een klok vervangen? Jammer want nu is het wachten tot het eens echt verkeerd gaat en er geen aanvaardbare oplossing bestaat.

Ik herinner mij uit mijn interclubverleden in Frankrijk dat het eens helemaal fout ging in een ontmoeting met de Franse internationaal meester Charles Lamoureux. Pas heel laat ontdekte mijn tegenstander als eerste dat de increment was vergeten bij de instelling. De laatste zetten had hij vliegensvlug moeten spelen in een extreem ingewikkelde stelling waardoor hij had geblunderd. Een verzoek om de partij te herspelen vanaf zet 20 of helemaal werd geweigerd door de arbiter.

Na de vlagval hoorde ik nog heel wat krachtige Franse termen. Bij de meeste digitale klokken zie je pas de seconden eenmaal iemand onder de 20 minuten is. De increment is normaal 30 seconden per zet. Het kan dus best lang duren voor je opmerkt dat een increment vergeten is. Herspelen van een partij is ook bijna nooit een optie. De fidereglementen zeggen dat een arbiter naar zijn best vermogen moet bepalen wat er moet gebeuren bij een verkeerde instelling of defecte schaakklok. Als schaakspeler wil je uiteraard duidelijkheid maar het is lastig of zelfs onmogelijk om alle mogelijke situaties in reglementen vast te leggen.

Brabo