Revolutie in het millennium deel 3

Naast het reilen en zeilen van de Belgische online schaakclub ben ik ook nog steeds bezig met mini-analyse-projecten. Het zijn analyses van openingen die ik zorgvuldig geselecteerd heb uit blitzpartijtjes die ik in de voorbije 2 jaren gespeeld heb. In minder dan 3 maanden tijd staat de teller ondertussen reeds op 22. Ik vind het ongelooflijk interessant. In de eerste plaats omdat nu ook openingen aan bod komen die ik anders wellicht nooit zou bekijken daar de kans zeer klein is dat ze in een standaardpartij worden gespeeld. Zo ontdek ik vaak dat ik die "kleine" openingen al vele jaren (dus meestal online) verkeerd speel en bijgevolg serieus onderschat heb.

Grote openingen of hoofdlijnen staan natuurlijk ook op het menu. In eerste instantie probeer ik daarbij de kritieke varianten te ontrafelen. Niet zelden verbeter ik hierbij de analyses in mijn schaakboeken of van chesspub. Echter minstens even belangrijk bij dit onderzoek vind ik het ontdekken van alternatieve varianten die speelbaar zijn. Hierbij kijk ik al uit naar het schaken na corona dus als we terug standaardschaken op een bord. Dan is het heel praktisch om een repertoire te hebben waarbij je kunt kiezen uit verscheidene goed speelbare alternatieven. Dit maakt voorbereiden voor mijn tegenstanders een pak lastiger (meer dan ooit zal ik daar best mee rekening houden nu we met zijn allen erg veel informatie over ons repertoire online vrijgeven) en daarnaast creëert het ook meer flexibiliteit in de eigen spelstrategie.

Tenslotte is het bestuderen van die kritieke hoofdlijnen ook altijd bang afwachten of er geen zwakte in het repertoire wordt blootgelegd. Het laatste dat je wilt is ontdekken dat je een opening over boord moet gooien waarmee je al tonnen ervaring hebt opgebouwd en je in het verleden een karrevracht aan punten hebt verdiend. Ik weet dat sommige spelers hun ogen sluiten als ze zoiets pijnlijk ontdekken maar ik denk niet dat je jezelf hiermee een gunst doet. Ja het is best mogelijk dat je nog heel veel tegenstanders zult verschalken omdat ze de zwakte van de opening niet kennen maar dit betekent ook dat je een bepaald plafond nooit zult kunnen doorbreken. Een sterke speler (meester) heeft een neus om de zwaktes in een repertoire te vinden en met de huidige schaakprogramma's is het een koud kunstje om dit maximaal uit te buiten.

Jawel 1 keer was het inderdaad prijs in een van mijn mini-projecten. Een opening die al 20 jaar een vast deel is van mijn repertoire staat ter discussie nadat ik geen goed antwoord kon vinden op een concept gespeeld in een van mijn online blitzpartijen.

Ik heb deze opening met wit nog begin vorig jaar met succes gespeeld in Cappelle La Grande en in 2004 scoorde ik ermee mijn allereerste overwinning in een standaardpartij op een grootmeester. Dus ik heb veel mooie herinneringen aan die opening. Anderzijds als iedereen dit nieuwe concept begint te spelen dan moet ik geen tekening maken dat er nog weinig leuks met die opening te beleven valt. Echter tezelfdertijd is er net daar iets heel vreemds aan de hand. Deze opening werd reeds gespeeld in meer dan 1000 meesterpartijen (+2300 elo). Een hele resem oud-wereldkampioenen: Alexander Aljechin, Mikhail Tal, Tigran Petrosian, Boris Spassky, Anatoly Karpov, Garry Kasparov en Viswanathan Anand hebben met zwart die opening minstens 1 keer gespeeld in hun carrière maar niemand heeft ooit dit concept gespeeld.

Dus in een blitzpartijtje speelde iemand niet alleen een nieuw concept maar zette die speler ook nog eens 100 jaar openingstheorie op de helling opgebouwd o.a. door minstens 7 wereldkampioenen. Toeval of is er meer aan de hand? Wel mijn ervaring leert mij dat toeval in zulke situaties heel onwaarschijnlijk is en daarmee komen we dan eindelijk bij de kern van dit artikel. Wat ik al vreesde op voorhand, werd waarheid toen ik het profiel ging checken van mijn tegenstander.

De account van mijn tegenstander werd dus geblokkeerd wegens het schenden van de service-voorwaarden en dat betekent bijna altijd dat de persoon een computer gebruikt heeft tijdens het spelen van zijn partijen.

Het is een serieus probleem online en uiteraard is het een wederkerend punt op de agenda van de Belgische online schaakclub. Echter ik denk niet dat er een goede oplossing voor bestaat. Het is kiezen tussen draconische maatregelen om valsspelers te bemoeilijken maar die voor de meesten het online schaken niet meer aantrekkelijk maken of accepteren dat er valsspelers zijn. Ik kies voor het laatste met als gevolg dat we best aan online schaken nooit titels of prijzen koppelen.

Ik wijk af want ik moet nog uitleggen waar de link naar de titel is van dit artikel. Wel ik vermoed dat jullie niet zullen verrast zijn als ik vertel dat het concept met e5 de eerste keuze is van onze huidige topprogramma's zoals Stockfish en Leela. In deel 1 schreef ik over hoe de computers voor een revolutie zorgden in de openingen door alternatieven te tonen in platgetreden paden waar een mens nooit had durven aan denken. In deel 2 schreef ik hoe de nieuwe neurale netwerken ervoor gezorgd hebben dat we koningsveiligheid recent helemaal anders zijn gaan evalueren en er dus meer dan 100 jaar onbetwiste schaakkennis op zijn kop werd gezet. In dit 3de deel toon ik aan dat de huidige programma's er nu ook in slagen om grote openingen compleet te herzien. Dus meer dan ooit blijkt dat we nog steeds heel weinig afweten van het schaken ondanks bibliotheken vol openingsboeken.

Sommigen zullen wellicht denken dat ik overdrijf met mijn beoordeling van het e5 concept maar dan verwijs ik die non-believers fijntjes naar enkele quotes op chesspublishing.com van de Israelische grootmeester Michael Roiz: "I have to admit, that it looks really good so far" en "Undoubtely, ...e5!? should also be tested in human games."

Opnieuw niet verwonderlijk werd het concept wel ondertussen al getest in correspondentieschaak want bij iccf worden computers toegelaten. In dit niche van extreem hoge kwaliteit van schaakpartijen zien we trouwens dat het concept heel goed stand houdt. Op het allerhoogste niveau houdt zwart keurig remise en tegen iets minder goden wordt de laatste jaren zelfs een plusscore behaald.

Misschien als ik dit verhaal niet had gedeeld, had ik de opening langer op mijn repertoire kunnen houden. Anderzijds elke meester beschikt vandaag over zeer sterke schaakprogramma's dus vroeg of laat zou ik er toch op botsen in een standaardpartij. Dan spendeer ik liever toch mijn tijd aan partijen met openingen die relevanter zijn voor mijn ontwikkeling. Uiteindelijk is dit verleggen van je horizonten ook ideaal om de schaakhonger niet te laten verdwijnen.

Brabo