zondag 17 januari 2021

Revolutie in het millennium deel 3

Naast het reilen en zeilen van de Belgische online schaakclub ben ik ook nog steeds bezig met mini-analyse-projecten. Het zijn analyses van openingen die ik zorgvuldig geselecteerd heb uit blitzpartijtjes die ik in de voorbije 2 jaren gespeeld heb. In minder dan 3 maanden tijd staat de teller ondertussen reeds op 22. Ik vind het ongelooflijk interessant. In de eerste plaats omdat nu ook openingen aan bod komen die ik anders wellicht nooit zou bekijken daar de kans zeer klein is dat ze in een standaardpartij worden gespeeld. Zo ontdek ik vaak dat ik die "kleine" openingen al vele jaren (dus meestal online) verkeerd speel en bijgevolg serieus onderschat heb.

Grote openingen of hoofdlijnen staan natuurlijk ook op het menu. In eerste instantie probeer ik daarbij de kritieke varianten te ontrafelen. Niet zelden verbeter ik hierbij de analyses in mijn schaakboeken of van chesspub. Echter minstens even belangrijk bij dit onderzoek vind ik het ontdekken van alternatieve varianten die speelbaar zijn. Hierbij kijk ik al uit naar het schaken na corona dus als we terug standaardschaken op een bord. Dan is het heel praktisch om een repertoire te hebben waarbij je kunt kiezen uit verscheidene goed speelbare alternatieven. Dit maakt voorbereiden voor mijn tegenstanders een pak lastiger (meer dan ooit zal ik daar best mee rekening houden nu we met zijn allen erg veel informatie over ons repertoire online vrijgeven) en daarnaast creëert het ook meer flexibiliteit in de eigen spelstrategie.

Tenslotte is het bestuderen van die kritieke hoofdlijnen ook altijd bang afwachten of er geen zwakte in het repertoire wordt blootgelegd. Het laatste dat je wilt is ontdekken dat je een opening over boord moet gooien waarmee je al tonnen ervaring hebt opgebouwd en je in het verleden een karrevracht aan punten hebt verdiend. Ik weet dat sommige spelers hun ogen sluiten als ze zoiets pijnlijk ontdekken maar ik denk niet dat je jezelf hiermee een gunst doet. Ja het is best mogelijk dat je nog heel veel tegenstanders zult verschalken omdat ze de zwakte van de opening niet kennen maar dit betekent ook dat je een bepaald plafond nooit zult kunnen doorbreken. Een sterke speler (meester) heeft een neus om de zwaktes in een repertoire te vinden en met de huidige schaakprogramma's is het een koud kunstje om dit maximaal uit te buiten.

Jawel 1 keer was het inderdaad prijs in een van mijn mini-projecten. Een opening die al 20 jaar een vast deel is van mijn repertoire staat ter discussie nadat ik geen goed antwoord kon vinden op een concept gespeeld in een van mijn online blitzpartijen.
Ik heb deze opening met wit nog begin vorig jaar met succes gespeeld in Cappelle La Grande en in 2004 scoorde ik ermee mijn allereerste overwinning in een standaardpartij op een grootmeester. Dus ik heb veel mooie herinneringen aan die opening. Anderzijds als iedereen dit nieuwe concept begint te spelen dan moet ik geen tekening maken dat er nog weinig leuks met die opening te beleven valt. Echter tezelfdertijd is er net daar iets heel vreemds aan de hand. Deze opening werd reeds gespeeld in meer dan 1000 meesterpartijen (+2300 elo). Een hele resem oud-wereldkampioenen: Alexander Aljechin, Mikhail Tal, Tigran Petrosian, Boris Spassky, Anatoly Karpov, Garry Kasparov en Viswanathan Anand hebben met zwart die opening minstens 1 keer gespeeld in hun carrière maar niemand heeft ooit dit concept gespeeld.


Dus in een blitzpartijtje speelde iemand niet alleen een nieuw concept maar zette die speler ook nog eens 100 jaar openingstheorie op de helling opgebouwd o.a. door minstens 7 wereldkampioenen. Toeval of is er meer aan de hand? Wel mijn ervaring leert mij dat toeval in zulke situaties heel onwaarschijnlijk is en daarmee komen we dan eindelijk bij de kern van dit artikel. Wat ik al vreesde op voorhand, werd waarheid toen ik het profiel ging checken van mijn tegenstander.
De account van mijn tegenstander werd dus geblokkeerd wegens het schenden van de service-voorwaarden en dat betekent bijna altijd dat de persoon een computer gebruikt heeft tijdens het spelen van zijn partijen.

Het is een serieus probleem online en uiteraard is het een wederkerend punt op de agenda van de Belgische online schaakclub. Echter ik denk niet dat er een goede oplossing voor bestaat. Het is kiezen tussen draconische maatregelen om valsspelers te bemoeilijken maar die voor de meesten het online schaken niet meer aantrekkelijk maken of accepteren dat er valsspelers zijn. Ik kies voor het laatste met als gevolg dat we best aan online schaken nooit titels of prijzen koppelen.

Ik wijk af want ik moet nog uitleggen waar de link naar de titel is van dit artikel. Wel ik vermoed dat jullie niet zullen verrast zijn als ik vertel dat het concept met e5 de eerste keuze is van onze huidige topprogramma's zoals Stockfish en Leela. In deel 1 schreef ik over hoe de computers voor een revolutie zorgden in de openingen door alternatieven te tonen in platgetreden paden waar een mens nooit had durven aan denken. In deel 2 schreef ik hoe de nieuwe neurale netwerken ervoor gezorgd hebben dat we koningsveiligheid recent helemaal anders zijn gaan evalueren en er dus meer dan 100 jaar onbetwiste schaakkennis op zijn kop werd gezet. In dit 3de deel toon ik aan dat de huidige programma's er nu ook in slagen om grote openingen compleet te herzien. Dus meer dan ooit blijkt dat we nog steeds heel weinig afweten van het schaken ondanks bibliotheken vol openingsboeken.

Sommigen zullen wellicht denken dat ik overdrijf met mijn beoordeling van het e5 concept maar dan verwijs ik die non-believers fijntjes naar enkele quotes op chesspublishing.com van de Israelische grootmeester Michael Roiz: "I have to admit, that it looks really good so far" en "Undoubtely, ...e5!? should also be tested in human games."

Opnieuw niet verwonderlijk werd het concept wel ondertussen al getest in correspondentieschaak want bij iccf worden computers toegelaten. In dit niche van extreem hoge kwaliteit van schaakpartijen zien we trouwens dat het concept heel goed stand houdt. Op het allerhoogste niveau houdt zwart keurig remise en tegen iets minder goden wordt de laatste jaren zelfs een plusscore behaald.
Misschien als ik dit verhaal niet had gedeeld, had ik de opening langer op mijn repertoire kunnen houden. Anderzijds elke meester beschikt vandaag over zeer sterke schaakprogramma's dus vroeg of laat zou ik er toch op botsen in een standaardpartij. Dan spendeer ik liever toch mijn tijd aan partijen met openingen die relevanter zijn voor mijn ontwikkeling. Uiteindelijk is dit verleggen van je horizonten ook ideaal om de schaakhonger niet te laten verdwijnen.

Brabo

5 opmerkingen:

  1. Beste Brabo, allereerst complimenten voor uw website, die altijd zeer interessant is. Terugkomend op de zet 9...e5 in de partij hierboven, het is de eerste suggestie van Komodo 14. Ik zou verwachten dat deze zet daarom bestudeerd zou zijn door spelers die deze variant met wit of zwart op hun repertoire hebben staan (ik niet). Het feit dat dit niet is gedaan wijst er misschien op dat veel spelers bestaande theorie volgen zonder te kijken naar vroege afwijkingen. En waarom deze variant afschrijven? Zowel na 10.Pf5 als na 10. Pb3 staat er een ongeveer gelijke stand op het bord. Nu geef ik toe dat je het paard liever op f3 hebt dan op b3 en tot mijn verrassing is 10.Pf3 mogelijk. Wit hoeft niet bang te zijn voor 10. ..Pg4 11.Ld2 Db6+ 12.Kh1 Pf2+ 13.Txf2 Dxf2 14.Pd5 met de dreiging Le3.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Smaken verschillen uiteraard maar ik vind de stelling voor wit niet prettig om te spelen. 10.Pf3 had ik niet onderzocht maar na Pbd7 vind ik het opnieuw niet aangenaam spelend voor wit. Die zet wordt opgegeven door Stockfish 12 en Leela de sterkste engines vandaag. Waarom gebruik je Komodo 14 die toch iets zwakker is?

      Ondertussen heeft een grootmeester al met succes 9..e5 uitgetest op lichess: https://lichess.org/jiIGjeFs#31
      Een heel leuk slot met 2 dames op het bord van wit tegen 0 van zwart maar het is toch zwart die matgeeft.

      Verwijderen
  2. De stelling na 9. ..Pbd7 is ongeveer gelijk, maar Wit heeft inderdaad niet veel aanvalskansen. Misschien is het beter om de loper voorlopig op c1 te laten staan en 8. f4 en 9. Kh1 te spelen, ook bekende theorie.
    Op mijn niveau (elo rating schommelt rond 2050) is het belangrijker om te begrijpen wat de typische strategische en tactische motieven van een opening zijn dan om met een goed voorbereid nieuwtje de tegenstander te verrassen. Vandaar dat ik tevreden ben als er meerdere speelbare zetten zijn om uit te kiezen. Uiteindelijk worden schaakpartijen vaak beslist door tactische wendingen, concentratieverlies/vermoeidheid en eindspeltechniek. Zelfs op het allerhoogste niveau blijven dit belangrijke factoren. Zie bijvoorbeeld hoe in het Tatasteel toernooi Giri won toen Vachier Lagrave een vrij eenvoudige combinatie over het hoofd zag en hoe dezelfde Giri een gewonnen eindspel tegen Firouzja uit zijn handen liet glippen.Zomaar 2 voorbeelden,uit hetzelfde toernooi zijn er al meer te halen.
    De keuze voor Komodo was de wens om na een aantal jaren Fritz iets anders te proberen en wat speurwerk leek de doorontwikkeling van Komodo het meest interessant. Overigens gebruik ik ook Stockfish. In beide gevallen zijn deze engines vele malen beter dan mijn niveau en ze zijn zeer behulpzaam bij het analyseren van gespeelde partijen en het bestuderen van openingen. Alleen zoek ik niet naar de 100% beste zet, maar probeer te begrijpen waar de opening/stelling om draait en welke zetten speelbaar zijn.
    Tenslotte, inderdaad een interessante partij van GM Roiz!

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. "Misschien is het beter om de loper voorlopig op c1 te laten staan en 8. f4 en 9. Kh1 te spelen, ook bekende theorie."
      Dat heb ik ook heel grondig onderzocht en na 9..Dc7 heb ik geen voortzetting gevonden die ik met wit graag zou willen spelen. Ook hier lijkt het mij makkelijker spelend voor zwart.
      Nee ik denk dat wit al op zet 8 of eerder best afwijkt. Ik zal niet zeggen dat wit dan perse voordeel heeft maar ik heb een aantal varianten gevonden die mij wel prettig lijken om eens te testen. M.a.w. ik kijk ook verder dan enkel de computerevaluatie van een stelling. Ik denk wel dat ik naar andere zaken kijk dan enkel speelbare zetten zoals welk kleur lijkt mij het makkelijkst spelend.

      Verwijderen
  3. Excuses, ik bedoelde de combinatie van Giri tegen Wojtaszek en niet tegen Vachier Lagrave.

    BeantwoordenVerwijderen