Welke partijen analyseren? deel 2

Tijdens de voorbije Open van Touquet (Frankrijk) vertelde de beloftevolle jonge Belgische FM Sim Maerevoet mij dat hij eens werk moet maken van het digitaliseren van zijn notatieformulieren in zijn computer. Ik vond het een opmerkelijke uitspraak. Ik ben het gewoon dat oudere of lager gekwoteerde spelers hun eigen partijen niet in een persoonlijke database bewaren maar van een ambitieuze speler met virtueel ongeveer 2400 fide verwachtte ik dit niet.

Dit betekent dus ook dat Sim zijn partijen niet of nauwelijks analyseert met een computer. Groter kan het verschil t.o.v. mijn werkethiek niet zijn. Trouwens het feit dat Sim ondertussen meer dan 100 elo  boven mij staat, doet vermoeden dat mijn vele uren analyseren met de computer allesbehalve een efficiënte methode is om een sterkere schaker te kunnen worden. Anderzijds kan ik mij moeilijk voorstellen dat ik betere bordresultaten zou behalen door talloze uren op lichess blitz en bullet te spelen zoals Sim doet.

Dat laatste heb ik vroeger ook gedaan en werkte voor mij niet maar misschien heeft het te maken met de leeftijd. Het is nu eenmaal zo dat een oudere speler veel moeilijker rating kan winnen dan een tiener. Voor oudere spelers is het al een prestatie op zich om de rating vast te houden. Dan doe ik het nog niet zo slecht als ik vergelijk met leeftijdsgenoten. Het analyseren van partijen met de computer mag dan niet efficiënt zijn maar het bezig blijven met het serieus bestuderen van schaak, kan zeker niet slecht zijn.

Vandaag gaat het leeuwendeel van mijn analyses over de opening en daar kan ik af en toe de vruchten van plukken. Zo gebruikte ik in de laatste ronde van Open Brasschaat 2019 een idee dat ik na zeer uitgebreide openingsanalyses had ontdekt in 2014 zie mijn artikel mode.

Echter ik moet toegeven dat dit soort partijen een zeldzaamheid zijn. Soms duurt het jaren vooraleer ik mijn analyses kan gebruiken en dan zijn ze soms al achterhaald. Dit kunnen verbeteringen zijn die de PC opgeeft maar ook door nieuwe trends gevonden in de grootmeesterpraktijk. Bovendien merk ik ook op door de exponentiële toename van mijn openingsanalyses in de laatste jaren dat ik veel meer vergeet (zie o.a. harakiri). In de voorbije Open Brasschaat was het zo erg dat ik in 5 van de 9 partijen hiervan last ondervond. Soms was het enkel tijdsverlies maar in 3 partijen liet ik hierdoor ook mijn stelling verslechteren.

Tenslotte is het zonder twijfel veel efficiënter om een recent openingsboek te lezen over een opening en onmiddellijk van tientallen varianten iets te leren dan 1 variant uitgebreid te analyseren. Nu ik kan wel stellen dat het 100x meer fun is om 1 nieuw idee zelf te ontdekken dan 100 nieuwe ideeën te lezen in een boek. Misschien moet ik overschakelen op dvds bekijken want boeken lezen is niet alleen hard werken maar vind ik ook zeer moeilijk om allemaal goed te onthouden.

Middenspelen analyseren is nog twijfelachtiger dan openingen. Zelf spendeer ik ongeveer een uurtje per partij eraan maar of ik er iets van opsteek voor latere partijen, betwijfel ik sterk. De posities zijn zo verschillend dat het zo goed als onmogelijk is om verbanden te kunnen leggen. Trouwens soms moet je er gewoon bij neerleggen dat we als mens nooit dezelfde tactische vaardigheden zullen kunnen tonen als computers. In de eerder vermelde laatste ronde van Open Brasschaat kreeg ik een kans om mezelf onsterfelijk te maken met een waanzinnige combinatie. Ik toonde ze aan andere FM's maar iedereen was het er over eens dat de combinatie buitenaards was.

Prachtig is het niet maar ik beschouw de kans als 0% dat ik het ooit in een andere partij zal kunnen uitvoeren. 

Na de laatste standaardpartij van het recentste wereldkampioenschap vertelde men aan Magnus Carlsen dat de computer +2 aangaf met 25...b5. Echter Magnus antwoordde stoïcijns met "I don't care" zie world chess championship game 12 carlsen offers draw in better position to reach tiebreaks. Hij heeft gelijk uiteraard want hij bewijst keer op keer dat een computerevaluatie bijlange niet het laatste zegt over schaken tussen mensen. Alhoewel ik mijn partijen afreken via de computer besef ik zelf ook heel goed dat het onmogelijk is om computerschaak als mens te imiteren.

Desalniettemin denk ik dat het analyseren van middenspelen met de computer toch een belangrijke rol kan spelen bij minder ervaren spelers die geen toegang hebben tot een goede coach. Ik acht de kans bijzonder klein dat ik ooit FM was geworden indien ik nooit mijn partijen had kunnen analyseren met een computer. Anderzijds vandaag is het rendement heel klein geworden voor mezelf en ik maak de analyses van middenspelen dan ook vooral omdat schaken meer is voor mij dan enkel elo winnen. Het ontdekken zoals bovenstaande combinatie en het ontrafelen van wie/ wanneer er exact voordeel had vind ik spannend en vermakelijk.

Eindspelen vind ik daarentegen wel een stuk interessanter om tijd te blijven investeren. Slechts een beperkt aantal partijen bereikt een eindspel waarin het resultaat nog niet vastligt. Veel elowinst zal je dus niet boeken met het bestuderen van eindspelen. Echter partijen waar het misgaat in het eindspel zijn heel pijnlijk en maken vaak een groot verschil voor de eindstand in een tornooi. Bovendien merk ik op dat eindspelen veelal kunnen worden gegroepeerd in categorieën. Dit laat toe om bepaalde regels binnen een categorie te ontdekken door het analyseren. Een voorbeeldje gaf ik in ruil pionnen wanneer je slechter staat en voor onderstaand eindspel tegen de Belgische expert Sterre Dauw trok ik ook flink wat tijd uit om te begrijpen hoe de vork precies aan de steel zit.

Dit soort toreneindspelen waarin 1 speler een pluspion/randpion heeft op de andere vleugel komt geregeld voor in de praktijk. Echter ik hoorde achteraf van zelfs FMs dat ze geen idee hadden hoe dit eindspel moet worden beoordeeld, laat staan hoe correct te spelen. Ik leerde dankzij de analyse dat het vaak soms van zeer kleine details afhangt zoals 1 veldje verschil van de h-pion of koning bepaalt winst of remise. De 4de lijn opstelling om de oversteek van de koning te realiseren, was eveneens een nieuw concept voor mij.

Het analyseren van de eigen partijen levert dus een beperkt rendement voor gevorderde schakers. Het opvolgen van de laatste openingstrends in combinatie met veel spelen, is hoe de moderne sterke schaker zichzelf maximaal tracht te ontwikkelen. Voor publicatie en archivering speelt de partijanalyse wel nog een belangrijke rol. Trouwens deze blog had meer dan waarschijnlijk niet bestaan zonder partijanalyses. Mijn blogstatistieken tonen bovendien ook aan dat er veel schakers zijn die misschien niet de tijd hebben om zelf analyses te maken maar wel graag eens verder willen kijken dan de oppervlakkigheid van een schaakpartij.

Brabo