De favoriet heeft honderden punten meer deel 2

De laatste jaren hoor ik af en toe schakers klagen over waarom 2 verschillende ratings bijhouden voor standaardschaak. Zo hebben vandaag de meeste actieve Belgische spelers zowel een nationale als een fide-rating. Dit creeert geregeld conflicten of tenminste irritaties. Zo hanteert de Open van Gent nog steeds tot op vandaag een eigenzinnige logica door de hoogste van beide ratings te gebruiken (hierover schreef ik al in 2015 zie ratings). Dat hiermee de Belgen telkens benadeeld worden t.o.v. buitenlanders bij de prijsuitreiking, heb ik al meerdere keren aan de lijve mogen ondervinden. Ondanks een beduidend lagere fide-elo en een hoger tornooiresultaat zag ik ook dit jaar de eerste geldprijs van de -2300 van onder mijn neus worden weggenomen. De prijsuitreiking liet ik dan ook wijselijk links liggen.

Onze Belgische schaakbond laat aan de clubs de keuze welke rating ze willen gebruiken voor het opstellen van hun spelers in de interclub. Echter hierdoor is er dit jaar in mijn club een serieus conflict ontstaan tussen 1 van de spelers en het bestuur. Het is namelijk zo dat de positie van de speler afhangt van het ratingsysteem. De speler vindt dat de fide-ratings gebruikt moeten worden. Dit klinkt logisch want in de interclub spelen heel veel niet-Belgen vandaag. Echter het bestuur houdt vast aan de statuten die nog dateren van een tijdperk wanneer de meeste spelers nog geen fiderating hadden. Als geen van beide partijen toegeeft, zal het ongetwijfeld tot een breuk leiden.

Het zijn 2 voorbeelden van de problemen die ontstaan door 2 ratingsystemen te onderhouden maar ik vermoed dat dit enkel de top van de ijsberg is. Trouwens in Frankrijk is men wel in staat geweest om de nationale rating af te schaffen en enkel nog de fide-elo te gebruiken. Waarom is België een apenland? De waarheid is iets complexer en hierbij speelt geld opnieuw een cruciale rol.

Fide vraagt vandaag 50 euro per toernooi voor de registratie en nog eens 1 euro/speler/toernooi zie handbook 03. Financial Regulations. Echter daarbij wordt ook vermeld dat een federatie maximum 30.000 euro/jaar aan ratingverwerking hoeft te betalen en daar profiteert Frankrijk handig van. Met 54860 FFE leden eind 2018 betekent dit ongeveer een kostprijs per lid van een 0,55 euro/jaar. België heeft slechts 4806 leden vandaag dus 30.000 euro wordt pas bereikt bij een kostprijs per lid van 6,25 euro/ jaar. Ik vind het niet eerlijk t.o.v. Frankrijk maar het is ook geen kapitaal om moeilijk over te doen. Echter het zou wel een lidgeldverhoging betekenen voor de KBSB en daar zit het al jaren volledig vast. In 2013 heb ik eens een algemene vergadering van de KBSB bijgewoond en er is weinig of niets veranderd sindsdien.

Dus het ziet er naar uit dat we nog lange tijd zullen moeten verder leven met de 2 ratingsystemen. Vervolgens lijkt het mij dan ook nuttig om ze met elkaar te vergelijken. De nationale rating is gekoppeld aan de fide-rating want alle fide-partijen tegen niet-Belgen worden ook verwerkt in de nationale rating. Desalniettemin zien we dat de verschillen toch soms oplopen. Ik maakte een overzicht van de top 100 spelers in België.

Gemiddeld zien we dat de Belgische elo ongeveer 10 punten hoger ligt dan de Fide-elo. Bij jonge spelers zoals Daniel Darha zien we dat de Belgische elo beduidend lager ligt en dat heeft uiteraard te maken met de veel hogere k-factor die de fide gebruikt waardoor progressie sneller gedetecteerd wordt. Daarnaast zien we het omgekeerde effect voor oudere spelers (+50 jaar) of spelers die terugkeren uit lange inactiviteit zoals Steven Stinis.

Daarentegen Roel Goossens past niet in dit rijtje. Hij is nog altijd maar 33 jaar en bleef de voorbije jaren een actieve speler dus erg vreemd dat zijn nationale rating meer dan 50 elo hoger is dan zijn fide-elo. Echter als je kijkt naar zijn meest recente nationale ratingverwerking dan valt wel iets op. Hij speelt vaak tegen veel lager gekwoteerde spelers en dat heeft natuurlijk te maken met zijn deelname aan het lokale clubkampioenschap. Net als ik is hij 1 van de weinige top 100 spelers die regelmatig meespeelt in clubkampioenschappen. Trouwens alhoewel minder uitgesproken zie ik hetzelfde effect bij mijn ratings. Vandaag is mijn nationale rating 37 punten hoger dan mijn fide-elo en dat gat zal na Open Brasschaat nog met enkel punten vergroten.

De oorzaak is niet zo moeilijk te achterhalen. De vele kleine toernooien worden niet verwerkt voor fide-elo maar het is net in die toernooien dat de 400 elopunten-regel vaak in werking treedt. Het is exact hetzelfde effect die recent op de voorpagina stond nadat de Tsjechische grootmeester Igor Rausis beschuldigd werd voor fraude. Echter net daardoor is ook heel veel discussie ontstaan over dezelfde 400 elopuntenregel. Zelfs sommige grootmeesters (zie bv. twitter) geloven niet dat het mogelijk is om de rating artificieel te laten groeien door voortdurend alleen maar tegen veel lager gekwoteerde spelers te spelen.

Nochtans lijkt mij zoiets vanzelfsprekend. Het is volstrekt onlogisch om evenveel ratingwinst te krijgen bij een overwinning op iemand die 400, 500, 600 of nog veel meer punten minder heeft. 1 geval bewijst geen stelling maar mijn eigen praktijk spreekt boekdelen. In de laatste 20 jaar speelde ik 88 standaardpartijen tegen spelers die 400 punten of meer lager waren gekwoteerd. Ik scoorde 87,5/88. Slechts 1 keer moest ik een remise toestaan. Serge Daenen vertelde mij achteraf dat hij 2 weken bezig was geweest met de voorbereiding van onze onderlinge partij en bovendien mag je niet vergeten dat hij al in het verleden eens een open tornooi in Frankrijk heeft gewonnen voor de Franse grootmeester Eric Prie.

In de voorbije 20 jaar is mijn speelsterkte ongeveer stabiel gebleven dus de ongeveer 80 elopunten winst over de 88 partijen was zeker onverdiend. Kan je voorstellen wat er zou gebeuren met mijn rating als ik 88 zulke partijen per jaar zou spelen en niets anders? Om een correcte rating te behouden, had ik slechts gemiddeld 0,056 elo per winstpunt mogen krijgen. Zulke correctie hoor ik meerdere spelers voorstellen maar er zijn wel enkele vervelende neveneffecten.

Zo wordt door fide afgerond per partij naar 0,1 en per klassement naar 1. Dit betekent dus indien we kiezen voor de nieuwe correctere berekening er heel vaak afgerond zal worden naar 0. Hoeveel (sterkere) spelers zullen nog willen spelen als ze op voorhand weten dat ze enkel rating kunnen verliezen. Je moet goed gek zijn om een oninteressante partij tegen een veel lager gekwoteerde speler te willen spelen waarbij je veel rating te verliezen hebt maar 0 elo te winnen. Het zal zeker het aantal forfaits drastisch verhogen.

Een rating heeft nooit de bedoeling gehad om spelers te ontmoedigen om te spelen maar we zien nu al dat sommige spelers bang zijn om rating te verliezen en daardoor minder spelen of tenminste heel selectief zijn in hun tornooikeuze. Ik zou dan ook kiezen voor de bluts met de buil. Trouwens rating blijft altijd relatief dus je spendeert er best niet te veel aandacht aan. Igor Rausis verbrandde echter net als Icarus zijn vleugels door te dicht te komen bij de zon. Als je zo hoog geraakt dan beginnen natuurlijk andere belangen een rol te spelen.

Brabo