Jesus de la Villa: 100 endgames you should know

Jesus de la Villa: 100 endgames you should know

Een eindspelboek… Wie koopt dat nu? En vooral, wie leest zoiets van voor naar achter? En wie speelt elke stelling en elke variant na? Het antwoord is eenvoudig: de schaker die echt wil verbeteren.

Maar dan nog zijn er “goede” en “slechte” eindspelboeken, net zoals er goede en slechte openings- of middenspelboeken zijn. Wat onderscheidt nu De la Villa’s boek van andere eindspelboeken? Ik maak de vergelijking hier vooral met Nunn’s 100 Endgames, maar ook enkele andere eindspelboeken (en hun aanpak) komen aan bod.

Het sterkste punt van de la Villa’s boek is de duidelijke structuur en het lesformaat dat er aan verbonden is – per thema. Het is van begin tot einde opgesteld als lesboek, in tegenstelling tot andere boeken die ofwel volledig proberen te zijn, ofwel eerder een inleiding willen geven op de materie. Dat is alvast één groot punt dat andere (oudere) eindspelboeken te weinig benadrukten: thematisch werken en in hapklare brokken duidelijk de learnt lessons vermelden. Wat zijn de vuistregels, de strategie uitgelegd in eenvoudige zinnen, niet al te technisch met bv zones die op het bord worden getekend om winst- of remisezones aan te geven (want zo’n theorie kan niemand onthouden). Vaak verliezen de “andere” boeken zich in te grote hoofdstukken, met te weinig “fijn gehakt” materiaal, waar zonder al te veel overgang van het ene naar het andere stellings/materiaal type gesprongen wordt.

Één voorbeeld: bij het verdedigen (door wit) van het eindspel K+T vs K+T+f-&h-pion wordt (bijna terloops) meegegeven dat de verdedigende toren het best in de “noordwestelijke hoek” (zijnde rond veld a8) gehouden wordt. Dit was de eerste keer dat ik deze regel zo eenvoudig uitgelegd zag – het is geen “remisegarantie” voor de zwakke partij, maar gewoon dat aspect onthouden, kan al helpen om de remisehaven te bereiken. En zo staat het boek vol met dergelijke eenvoudig te onthouden regels.

Positief is ook hoe binnen de verzameling eindspelen, de belangrijkste eruit gelicht worden. Vaak betreft het eindspelen met maximaal 6 stukken op het bord. Dat toreneindspelen als het belangrijkste eindspel naar voor geschoven worden, is geen verrassing, maar dat het ongelijke lopereindspel K+L+2p vs K+L als het tweede belangrijkste beschouwd wordt, verdient vermelding. En laat dit nu het eindspel zijn waar ik een first hand experience mee had.

Een goede insteek zijn de korte oefeningen die op het einde van enkele items gegeven worden, waarbij dan de opgave soms wordt “verdubbeld” door de lezer de vraag te stellen om de stelling te spelen met wit/zwart of 1 lijn op het bord verschoven.

Aangezien we nu al aan 7-stukken eindspelen zitten (Lomonosov en sinds begin 2020 ook Chessbase), zijn quasi alle eindspelen in het boek ook te oefenen met perfect tegenspel (een aanrader). In tijden van apps op gsm’s is dit een leuk voordeel, want hoewel de huidige engines dergelijke eindspelen ook bijna perfect spelen, is het altijd handig om zonder twijfel  “de waarheid” te kennen.

Een nadeel – dat meteen een voordeel is – is dat het boek “luchtig” is opgevat. Het is geen eindspel-encyclopedie, met andere woorden het aantal voorbeelden en oefeningen is eigenlijk beperkt tot het strikte minimum, maar dat betekent dan ook dat elke oefening telt. Zijn er echte nadelen of gebreken aan dit boek? Nauwelijks, maar er zijn een paar kleinere die ik toch wil vermelden.

Een eerste puntje is dat al in de eerste oefeningensectie, er eindspelen ter oplossing worden aangeboden, van eindspelen die nog niet behandeld zijn. Dat lijkt me een nogal eenvoudige fout, die gemakkelijk kon vermeden worden.

Een tweede – en veel kleiner minpuntje – is dat de lessen soms sterk verschillen in grootte. Dat sommige thema’s dieper (kunnen/moeten) uitgewerkt worden, is logisch, maar wie per item (bv 1 per dag) wil werken, heeft soms na een kwartiertje gedaan, terwijl andere lessen gemakkelijk een (half) uurtje kunnen duren. Wat dat betreft heeft Nunn’s 100 meer “discipline”: telkens 2 volle bladzijden (met vaak 4 stellingen) per item. In elk geval had ik geen problemen om 1 eindspel per dag te oefenen in De la Villa, maar had wel dat probleem bij Nunn, waar de bladzijden ook iets beter gevuld zijn (en met iets zwaardere kost).

Een derde – en iets “gevaarlijker” minpuntje is dat er wel degelijk fouten zitten in dit boek. Net omdat je alles met tablebases kan checken, heb ik enkele verkeerde evaluaties gevonden – en dan vooral in de oefeningensectie achteraan het boek. Het gebeurt dat er varianten fout beoordeeld zijn, maar dat zijn echt uitzonderingen.

Een vergelijking met andere algemene eindspelboeken kon ik niet zo gemakkelijk maken, want veel andere algemene eindspelboeken heb ik niet echt in mijn bezit. Zo moest ik zelfs teruggrijpen naar Euwe’s Praktische Schaaklessen deel 4, één van mijn allereerste schaakboeken tout-court. Bij het herlezen van Euwe, moest ik vaststellen dat het (naast heel correct in zijn evaluaties) ook heel … praktisch (duh…) was, en de test met De la Villa goed kon doorstaan. Zelfs in die mate, dat De la Villa quasi enkel op het vlak van de betere structuur en behapbaarheid (de onderverdeling in de 100 duidelijke hoofdstukjes) beter scoort en zo nipt deze race wint van Euwe. De vergelijking met het dubbelwerk van Chéron gaat niet op, wegens het simpele feit dat Chéron qua niveau en volledigheid, niet enkele treden, maar enkele étages hoger staat (maar allerminst als trainingsboek is opgesteld). Ook Müllers eindspelbijbel is eerder gericht op volledigheid (als naslagwerk), dan als trainingsboek. Het enige andere “pure” trainingsboek, Polgars eindspelbijbel, is met zijn 4560 stellingen dan weer “ruwe” training, maar zonder uitleg, en dus didactisch van een lager niveau. En Silmans Complete Endgame Guide is eerder gericht op de (absolute) beginner.

Een vergelijking met specifieke eindspelboeken (die zich focussen op pionnen- of toreneindspelen) is moeilijker (en ook onrechtvaardiger), want specifiek boeken, zoals Secrets of Pawn Endings, of Averbakhs / Nunns boeken over toreneindspelen, kunnen altijd dieper gaan. Maar zelfs dan, precies door de overzichtelijkheid en de duidelijkheid van De la Villa’s 100 EYMK, valt de balans niet negatief uit voor 100 EYMK. Het is beter om enkele duidelijke vuistregels en voorbeelden te hebben, dan tientallen gedetailleerd uitgewerkte voorbeelden (you know, de bomen en het bos).

In het halverwege afgebroken kandidatentornooi van maart 2020 kwam meteen al een stelling uit het boek op het bord in ronde 1 (Giri vs Nepomniachtchi). Zelf heb ik ook zo’n moment gehad: ik verloor ooit een kei-moeilijk ongelijk lopereindspel, en moest wachten tot zes-stukken tablebases beschikbaar kwamen om de waarheid te kennen (omdat zelfs nu nog computerprogramma’s de stelling niet correct evalueren). Het gaat om een stelling uit deze partij:

Dit eindspel staat quasi letterlijk in het boek: Positie 9.17 (een studie van Speelman, de meest ongunstige versie van dit eindspel), maar ook als Positie 2.09:

met de vraag: is dit remise (wit aan zet). Het antwoord is ja: de loper houdt de pionnen op dezelfde diagonaal tegen, en het lijkt onmogelijk, maar de zwarte koning houdt wel degelijk de witte koning op afstand: 1.Lc8 Lh2 2.Kd5 Kf6 3.Kc6 Ke7 4.Kb6 Lb8! 5.Lg4 Kd6 6.Lh3 Ke7 7.Kc6 Lf4=.

Conclusie: dit is echt een boek dat je beter maakt. Laat dit het enige eindspelboek zijn dat je koopt in de volgende vijf jaar, en neem het jaarlijks eens volledig door. Succes verzekerd!

PS bovenaan het artikel staat ook de afbeelding van het oefeningenboek. Daar ben ik nog niet aan begonnen, maar het betreft 300 oefeningen, die zeker als goede drill kunnen beschouwd worden. Maar je kan alvast starten met de 40 oefeningen achteraan het boek.

HK5000