Vestingen

Misschien wel het laatste bastion in bordschaak waarin wij computers te slim af zijn, is het herkennen en bouwen van vestingen. Er bestaan heel wat definities voor vestingen maar ik hou het in dit artikel bij eindspelen (maximum 4 stukken naast pionnen en koningen) waarin materiaal wordt geofferd om succesvol te verdedigen. Sommige triviale vestingen zoals randpion + loper van verkeerde kleur kunnen onze huidige topprogramma's wel correct evalueren maar een vesting zoals laatst in de toppartij Shakhriyar Mamedyarov - Fabiano Caruana zorgde voor heel wat verwarring.

Commentatoren dachten aanvankelijk dat Fabiano geblunderd had en zelfs na de partij waren heel wat spelers niet overtuigd van de vesting, zie chessbomb of de blog van James Stripes. Vandaag zijn we zo afhankelijk en verslaafd geraakt aan computerevaluaties dat sommigen ze nooit meer in vraag stellen. Zelf geloof ik slechts bij een score van +5 of een tablebasehit dat winst 99,9% zeker is zoals ik eerder al schreef in mijn artikel analyseren met de computer. +5 stellen is echt niet te hoog want enige tijd geleden, liepen in een eindspelanalyse zowel bij Stockfish als Komodo de scores hoog op terwijl ze uiteindelijk er toch niet in slaagden om een killer te vinden.

De finalgentool kan de slotstelling niet beoordelen maar dankzij HK5000 kwam ik toch te weten dat het inderdaad remise is volgens de lomonosov 7 men tablebases.  Dus jawel scores van +4,2 voor Stockfish en +2,8 voor Komodo betekenen geen winst. Dit verwacht je niet direct van de hedendaagse leiders die algemeen als onoverwinnelijk worden beschouwd. Ik vermoed trouwens dat dit geen records zijn zelfs als we even geen rekening houden met de speciale stellingen uit de probleemwereld. Zo haalde Komodo al een persoonlijk hogere score van +3,2 in de vesting die ik in de analyses op zet 42 toonde van mijn partij tegen Stone, zie mijn blogartikel bouwstenen. Ken je vestingen uit de praktijk die nog slechter worden geëvalueerd, laat het weten in een reactie onder dit artikel !

Anderzijds tonen bovenstaande analyses van beide vestingen dat schaakprogramma's vaak nog heel wat interessante varianten kunnen ontdekken. Niet zelden slaagt een topprogramma erin om een vermeende vesting alsnog te kraken aan de hand van soms bijzonder ingewikkelde constructies. Zo keek ik ook nog eens naar de vesting die verscheen in de maratonpartij van 122 zetten op het voorbije wereldkampioenschap. Carlsen noch de commentatoren zagen winst in de 7de partij maar dankzij Lets Check vond ik toch een zwakke plek.

Ik heb op het web gezocht naar serieuze analyses van dit eindspel en vond niet veel soeps. De enige uitzondering was de bijzondere studie van de Russische grootmeester Pavel Maletin op de site van de Russische schaakbond maar erg leesbaar is het niet en ook hij geeft aan dat verbeteringen mogelijk zijn. Ik ben in elk geval benieuwd naar nog andere analyses maar wie wil zich in dit wespennest steken? Ik vermoed zelfs dat Kasparov er even zoet zou mee zijn als hij het niveau van de analyses wil halen uit zijn wk-boeken.

Bij het voorbereiden van dit artikel bekeek ik ook enkele analyses van vestingen die in mijn oude partijen voorkwamen en jawel ook daar vond ik af en toe enkele gaten. Zo vermeldde ik in mijn artikel de spaanse doorschuifvariant dat er een vesting was in de analysevariant op zet 50 van mijn partij tegen Fabien Libiszewski. Stockfish moet hemel en aarde verzetten maar slaagt er uiteindelijk toch in om de bel te doorprikken.

Achteraf vond ik wel een verbetering voor wit net voor de beginstelling door onmiddellijk 64.Txf3+ te spelen. Dit vermijdt dat de zwarte koning naar h4 kan lopen en de witte koning kan wegjagen. Als wit de toren op g2 zet en de koning op g1/h2 dan blijkt dat het alsnog een vesting is maar dit maakt in dit verhaal niets uit. Vestingen mogen dan wel te abstract zijn voor computers, het betekent geenszins dat computers nutteloos zijn om te analyseren in vestingen. Er wordt continue progressie gemaakt om schaken op te lossen maar gelukkig blijven enkele mysteries zeker nog voor een tijdje bestaan.

Brabo

Addendum 25 juli 2016

In bovenstaand artikel wordt vermeld dat ik een eindspel als 99,9% winnend beschouw wanneer de evaluatie meer dan 5 punten is. TCEC gebruikt in seizoen 9 als richtlijn 6,5 punten over 4 opeenvolgende zetten (8 plies) om te arbitreren.