Verrassingen

Misschien slaagde Kamsky er in om voor zijn wk-finale tegen Karpov van 1996 nog de hele informator van buiten te leren maar vandaag is zoiets volstrekt onmogelijk geworden. Het is best indrukwekkend wat sommige spelers van theorie kennen maar het blijft fragmentarisch en tegen de talloze computernieuwtjes die dagelijks worden gevonden, kan niemand zich wapenen. In de videoconferentie na de partij Kramnik - Anand Londen 2014, vertelde Anand gekscherend maar met tezelfdertijd ook een grond van waarheid dat computers veel tijd hebben.

Niemand bezit dus over een waterdicht schild in de opening en is dus steeds kwetsbaar voor verrassingen. Voor de meeste schakers moeten we dit gevaar niet opblazen zoals mijn artikel paswoord aantoont. Anderzijds wanneer je speelt tegen de 1% beste schakers kan het negeren je zuur opbreken zoals werd uitgelegd in mijn artikel harikiri. Wanneer precies je beter afwijkt of je toch kunt vertrouwen op de parate kennis, is iets wat niemand exact op voorhand kan vertellen. Informatie inwinnen over je tegenstander zal zeker een hand helpen om de juiste beslissing te maken maar het blijft wikken en wegen en dus deels gevoelsmatig. 

Soms zijn er wel duidelijke signalen die onraad doen vermoeden. Een tegenstander gaat niet afwijken van zijn normale repertoire om jouw een voorsprong te geven in de opening. Bijna altijd betekent dit dat de tegenstander iets heeft voorbereid waarmee hij denkt een voordeel te verkrijgen. Dit voordeel hoeft bijlange geen weerlegging te zijn van je favoriete opening want vaak volstaat een nieuw gelijkwaardig of zelfs oud vergeten idee al om de tegenstander flink wat tijd op de klok te laten opbranden.

Merk je deze signalen op dan doe je vaak er best aan om zelf ook af te wijken van je repertoire zeker als de stelling snel tactisch kan worden. Aan een specifieke partijvoorbereiding zijn grenzen. Ik bedoel zelfs met uren voorbereiding kan je slechts x aantal varianten bekijken zoals ik al eerder vermeldde in mijn artikel de sterktelijst. De meeste openingen bevatten veel meer mogelijkheden dan de x varianten die in een voorbereiding kunnen worden bekeken.

Een eerste voorbeeld die deze strategie goed aantoont, komt uit mijn recente interclubpraktijk. Ik speelde in de 2de ronde van de voorbije Belgische interclub tegen de ambitieuze kopman van Opwijk, Arno Bomans die mij verrast door mijn partij tegen Glen De Schampheleire te willen volgen.
Echter nog lang vooraleer hij zijn verbetering en computeranalyses kan gebruiken, wijk ik al zelf af en zorg ik ervoor dat de kansen terug in evenwicht zijn.

Hier zien we een spijtig neveneffect van de strategie. Beide spelers voelen zich niet helemaal lekker met de resulterende stelling na de opening en vrezen elkaar dus kiezen voortijdig al eieren voor hun geld. Sofia regels zouden een oplossing kunnen bieden.

In het tweede voorbeeld dat ik wil bespreken, stelt dit neveneffect niet o.a. omwille van het grote eloverschil tussen beide spelers. Misschien wou de Russische grootmeester Vyacheslav Ikonnikov mij de rekening presenteren voor mijn artikel afgesproken resultaat in open gent of niet want uit de opening werd onmiddellijk duidelijk dat hij niets aan het toeval zou overlaten. Ik had mij heel degelijk voorbereid op de meer dan 400 zwartpartijen met 1.e4 van Vyacheslav maar hij zorgde er al snel voor door iets compleet nieuw te spelen dat ik hiervan niets kon gebruiken. Echter ik liet mij evenmin naar de slachtbank leiden en gaf hem een passend antwoord door zelf ook af te wijken van de gewone paden.

Het was dus een nerveuze partij met foutjes aan beide zijden wat heel normaal is als beide spelers vroeg op totaal onbekend terrein hun weg moeten zoeken. Uiteindelijk wint de sterkste speler verdiend met de beste techniek en dat is voor competitief schaken alleen maar positieve propaganda.

Soms kan het wel grappig worden wanneer beide spelers elkaar op een wijze verrassen dat ze plots in een belangrijke theoretische variant terechtkomen die voor beiden onbekend zijn. Dit gebeurde bijvoorbeeld een paar maanden eerder in de 2de partij van de wk-finale Muzychuk en Pogonina met een nieuwtje pas op zet 17 maar waarover 17 minuten was nagedacht dus bijlange geen voorbereiding.

Voor de theoretici zullen dit soort partijen weinig of niets betekenen maar het is wel enorm genieten voor de sportfanaten van de drama die zich afspeelt op het bord.

Vorige partij speelde zich af tussen 2500 spelers maar zoiets kan ook op + 2800 niveau. Laat ons eens kijken en smullen van een recente partij tussen wereldkampioen Carlsen en de Franse supergrootmeester Vachier Lagrave die beiden bekend staan om niet terug te schrikken van origineel creatief schaken i.p.v. hoofdvarianten slaafs te volgen.

Een remise-dood blijkt ver weg als we bovenstaande partijen bekijken (en spelers niet bang zijn om te spelen). Ik zou zelfs durven stellen dat de overvloed aan informatie er eerder voor gezorgd heeft dan het spel weer een nieuwe elan heeft gekregen met spelers die voortdurend trachten te verrassen. Competitief schaken heeft een mooie toekomst tenminste als we een oplossing vinden voor de steeds groter wordende achterdocht m.b.t. valsspelen.

Brabo