Desperado

Op chess.com publiceerde de Amerikaanse IM Jeremy_Silman vooral bekend om zijn didactische schaakboeken laatst een mooi artikeltje over hoe plezierig een partijbespreking kan zijn. Sommige partijen zijn doorspekt met allerlei fantastische wendingen maar andere kennen slechts 1 speciaal moment. Zo ook gebeurde in 1 van mijn meest recente partijen wanneer ik samen met mijn topprogramma's kritisch elke gespeelde zet bekeek. Niet alleen had ik de verrassende desperado opgegeven door onze elektronische schaakmeesters helemaal niet overwogen maar het kostte mij bovendien ook nog achteraf tijd om ten volle de sterkte van het idee te begrijpen.

Echter vooraleer ik het partijfragment toon, wil ik eerst de niet alledaagse schaakterm "Desperado" uitleggen. Wikipedia laat ons weten dat ook hiervoor weer meerdere beschrijvingen bestaan. In dit blogartikel is een desperado, een schaakstuk dat ten dode is opgeschreven en beslist om zijn huid zo duur mogelijk te verkopen.

Materiaalverlies beperken door nog zoveel mogelijk mee te grabbelen, is wellicht de best bekende desperado in deze context. Minder evident maar daarom niet perse slechter is een desperado die de pionnenstructuur van de tegenstander verminkt. Een banaal voorbeeldje hiervan kwam aan bod in een analyse gepubliceerd in het artikel lars schandorff. Mijn pion op f4 (technisch gezien ook een schaakstuk) kan niet op een goede wijze worden verdedigd en wordt dan maar opgespeeld om de witte pionnenstructuur uiteen te rijten.

De best verborgen desperado is wanneer er enkel een tempo wordt gewonnen. Het voelt evenmin logisch om een zet/tempo te spenderen aan een desperado zonder dat je iets tastbaars in de vorm van materiaal of structuur krijgt. Zulk soort situatie kan zich slechts voordoen als de stelling voldoet aan een aantal voorwaarden. Zonder de desperado kan de tegenstander met een actieve zet slaan. Met de desperado zal de tegenstander pas kunnen slaan door een eigen stuk ongelukkig te plaatsen. Bovendien kan er hiervan geprofiteerd worden waardoor de tegenstander uiteindelijk nog een extra tempo moet investeren. Het recente voorbeeld uit mijn partij van Open Gent tegen Ted Barendse hieronder zal zonder twijfel dit thema verhelderen.

Dus in de partij miste ik de desperado waardoor zwart met de actieve slagzet Pxg6 het initiatief kon veroveren. De desperado g7 had mij toegelaten om een belangrijk tempo te winnen met veel beter spel dan in de partij.

In mijn bordpraktijk vond ik nog 2 andere voorbeelden van dit type desperado. Wellicht is het niet helemaal verrassend dat ze allebei voorkomen in de openingsfase. De kans dat iemand een niet-triviale zet speelt is gewoon veel groter in de opening omdat dezelfde stellingen veel frequenter verschijnen en concrete theoriekennis een veel grotere rol speelt. Het eerste voorbeeld komt uit een variant die ik al eens besprak in mijn artikel g4 in de najdorf.

Zonder de desperado speelt wit de actieve slagzet Lxf4. Met de desperado f3 zal zwart na het weliswaar niet verplichte Lxf3 tijd winnen met Pe5. Een zeer gelijkaardig idee komt voor in een populaire zijvariant in het Spaans die even aan bod kwam in mijn artikel vrienden.

Zonder de desperado speelde Koen de actieve slagzet Pxd4. Met de desperado d3 kan zwart een belangrijk tempo later winnen met Pe5 of Pc5.

Al mijn voorbeelden zijn met een pion als desperado. Andere schaakstukken beïnvloeden een veel grotere zone en zullen daarom eerder een ander type desperado zijn. Desalniettemin denk ik dat ook bij de sterkere schaakstukken een zeldzame desperado voor slechts een tempo ergens zal bestaan. Elke hulp van de lezer is hierbij opnieuw zeker welkom.

Brabo