Pionneneindspelen: vaak een comedy of errors

Geef aan gelijk welke schaker een (beetje complex) pionneneindspel, en de kans is groot dat het mis gaat. Van zwakke tot sterke speler, dit ogenschijnlijk eenvoudige eindspel bevat zo vaak verrassende wendingen, dat een misstap gauw gebeurd is. Beroemde voorbeelden zijn Timman-Shirov, Kasparov-Bareev, ...

De reden lijkt te zijn dat – éénmaal de stukken van het bord zijn – een pionneneindspel opnieuw “concreet” wordt. Stukkeneindspelen kunnen door een grootmeester vaak op techniek afgewerkt worden, het is gemakkelijker een sterke positie te houden en uit te bouwen met nog een stuk op het bord, dan in een pionneneindspel, waar concrete berekeningen het weer halen van techniek. Het is net alsof er na de opening (begrip en geheugen), het middenspel (creativiteit, initiatief, positioneel of combinatorisch gevoel) en het stukkeneindspel (techniek en ervaring) er een nieuw hoofdstuk begint met het pionneneindspel, waarin rekenkracht weer centraal komt te staan. Daarnaast is er ook het aspect van vermoeidheid na het urenlang spelen van een partij en de steeds kortere tijdscontroles, die het de spelers ook niet makkelijker maken. Een fout in het middenspel kan soms nog rechtgezet worden, het eindspel is meestal onverbiddelijk.

Onlangs had ik volgend eindspel op het bord. Wit vermeed het al even hopeloze toreneindspel (de witte toren kuist meteen de damevleugel op) en maakte misschien wel de goede psychologische keuze om het pionneneindspel in te gaan. Als zwartspeler had ik daar natuurlijk geen bezwaar tegen: na fxe3 ziet een beetje schaker in dat zwart “altijd” wint; wits structuur is compleet naar de vaantjes en zwart heeft uitzicht op een vrijpion op elke vleugel – hij moet enkel wits centrale pionnen tegenhouden.

De manier waarop ik het speelde, was echter verre van optimaal – de winst werd wel nergens weggegeven, maar het was zeker niet de snelste winstweg, die ik koos. Maar het geeft wel wat inzicht in het beperkte beslissingsproces van een -2000 speler; het stellingsoordeel was goed, het rekenen veel minder.

Even grasduinen in recente schaaktijdschriften leert dat ik niet alleen sta met mijn beperkte begrip/rekenkracht in pionneneindspelen. Onderstaand voorbeeld lijkt eenvoudig - wit zondigt meteen al tegen de regel dat de vrijpion moet opgespeeld worden, maar zwart profiteert niet en de partij wordt remise.

HK5000 (Y.S.: ik gebruik vanaf nu deze alias omdat het rondstrooien van namen op internet vaak gepaard gaat met meer spam)