Onzichtbare zetten deel 2

Eenmaal tijdens mijn hogere studies heb ik de examenvragen op voorhand gekregen van een medestudent. Zijn neef volgde dezelfde studies maar in een andere hoge school. Een van de vakken kreeg hij bovendien van dezelfde prof. Echter de examens van dat vak werden afgelegd met enkele dagen verschil tussen beide hoge scholen en dus kon de neef zijn examenvragen doorzenden naar ons. Achteraf bleek dat de prof geen rekening hiermee had gehouden en dus waren we natuurlijk heel blij om op ons examen exact dezelfde vragen terug te zien. Het spreekt voor zich dat de gelukkigen allemaal erg goed scoorden op het examen.

Dit geldt ook voor het schaken. Wat we al eens op voorhand gezien hebben, zullen we automatisch veel makkelijker en beter kunnen oplossen. Dit effect zien we bijvoorbeeld heel sterk bij ratings van taktiekservers. Alhoewel sommige oplossers een heel bescheiden bordrating hebben, slagen ze erin om zeer hoge online taktiekratings te behalen. Chess.com-lid 2012VAChamp bijt vandaag de spits af met een 6482 elo (beste Belg op chess.com Superdog-II heeft slechts 2900). 2012VAChamp vertelt dat hij alle +3000 elo oefeningen op chess.com gememoriseerd heeft. Hij schat dat dit er een 500-1000 zijn.

Het is de belangrijkste reden voor mij om zelf nooit meer dan 5 oefeningen per dag te doen. Als niet-betalend lid kan je sowieso er nooit meer doen dan 5 maar daar zou ik onderuit kunnen geraken door mijn FM-titel te gebruiken om de diamant-status aan te vragen. Ik zie trouwens dat Warre De Waele dit zonet heeft gedaan want zijn tornooiwinst in Le Touquet (zie o.a. vakantie deel 3) legde de basis voor de kersverse FM-titel. Desalniettemin ondanks maximaal 5 oefeningen per dag, stel ik vast dat sommige oefeningen mij al eens eerder werden voorgeschoteld. Onderstaande oefening loste ik bij een 2de keer op in slechts een paar seconden. Het herkennen gebeurt bijna ogenblikkelijk en enkel het uitvoeren van de muisklikken kost enkele seconden.

Sommigen geven aan dat ze tot 20 keer of meer dezelfde oefeningen oplossen. Dit heeft natuurlijk niets meer te maken met taktiek oefenen maar alles met de torenhoge taktiekrating die ze hiermee kunnen halen. IJdelheid blijft een zeer verspreid menselijke zwakte en tezelfdertijd een bron van heel wat leedvermaak. Niet voor niets was het Engelse programma Keeping Up Appearances zeer populair in de 90'er jaren.

Eenmaal aan het bord valt het masker meestal af van de tovenaars. Plots blijken simpele opgaven onoplosbaar. Zonder de memorisatie is men hulpeloos. Hun online taktiekrating zou er heel anders uitzien wanneer de server enkel rekening zou houden met het oplossen van onbekende opgaven. Spijtig zie ik dit niet zo direct gebeuren want dat zou betekenen dat er niet alleen extra software ontwikkeld moet worden maar ook een gigantische tactische database moet worden bijgehouden van alle leden (vandaag wordt dit slechts gedaan voor de 25 meest recente opgaven).

De megadatabase lijkt mij daarom een beter hulpmiddel om de moeilijkheidsgraad met een zekere nauwkeurigheid op grote schaal bij specifieke stellingen te kunnen vaststellen. In mijn vorig artikel onzichtbare zetten gaf ik al aan dat dit zo goed als uitsluitend met openingsposities kan. Deze maal voeg ik er aan toe dat we het best hebben over stellingen die niet in het prof-circuit bekend zijn want fouten worden daar collega's onmiddellijk gedetecteerd.

Zo levert een eerste ronde van een open tornooi geregeld mooi studiemateriaal op. Naast miniatuurtjes waarbij de sterkere speler zeer snel de fouten afstraft van de zwakkere speler, zien we ook partijen waarbij de winst minder zuiver tot stand komt. Dit was zeker het geval in mijn eerste ronde van de voorbije Open Leuven tegen Mats Bakker.

Achteraf vond ik 8 partijen terug in de database met dezelfde stelling na wits 7de zet. In geen enkele werd de juiste zet gespeeld waarbij ze zelfs 1 keer werd gemist door een Azerbeidzjaanse grootmeester Azer Mirzoev zie partij. Trouwens online had ik het zelf ook al 2 keer eerder gemist maar blitzpartijtjes bestudeer ik zelden zie de (on)zin van blitz.

Het verbreekt in elk geval mijn vorig persoonlijk record als meest onzichtbare zet in mijn carrière. In mijn artikel herdersmat vertelde ik over hoe populair boekjes zijn over allerlei valletjes en truukjes. Het lijkt mij een leuk ideetje om eens met een programma de megadatabase uit te pluizen naar de meest onzichtbare zetten en die te bundelen. Dit zou wel eens een hoogst origineel werkje kunnen opleveren waarvoor wellicht interesse zal bestaan.

Brabo

Killer-nieuwtjes

Spelen, spelen en spelen is de belangrijkste sleutel om te verbeteren zie mijn artikel ervaring. Anderzijds zien we dat er na verloop van tijd nog zeer weinig progressie wordt gemaakt en er uiteindelijk een absoluut plafond wordt bereikt. Een snel gemaakte conclusie hierbij is dat hier weinig aan te doen valt. Je kan nu eenmaal niet eeuwig een citroen blijven uitpersen.

Echter veel doen we automatisch al jaren op dezelfde wijze waardoor grote doorbraken onmogelijk zijn geworden. Slechts een paar enkelingen durven wel alles kritisch in vraag te stellen. Een mooi voorbeeld is natuurlijk het recente nieuws over alphazero die afstapt van decennia Alpha-Beta-programming. De topprogramma's Stockfish, Komodo, Houdini maken nog steeds gestage progressie maar Alphazero bewijst dat machine-learning zeker ook de moeite loont om rekening mee te houden bij het programmeren. Het zou wel eens kunnen leiden tot een significante stijging van het schaakniveau bij de beste schaakprogramma's (we zijn nog ver weg van perfect schaak !).

Niet alleen voor computerschaak is het nuttig om out of the box te denken maar ook wij als schakers kunnen hieruit voordeel halen. Trouwens meestal weten we al diep van binnen wat we zouden moeten veranderen om alsnog serieuze progressie te maken als ervaren schaker. Valery Maes scheef in een reactie op mijn artikel schaaklinks dat een IM-titel voor mij wellicht mogelijk is maar zelf weet ik dat dit absoluut onhaalbaar is met mijn huidige speel- en werkpatroon. Ik zie 3 domeinen voor mijzelf die hoogstwaarschijnlijk een serieuze impact zouden kunnen hebben op mijn spelniveau:
- (veel) meer competitieschaak spelen vooral tegen sterke spelers (+2300 elo)
- een veel flexibeler repertoire opbouwen dus minimum een paar openingen voor beide kleuren zodat er makkelijk geswitcht kan worden
- tenslotte het Hollands over boord gooien of tenminste niet meer spelen als hoofdopening

Makkelijker gezegd dan gedaan natuurlijk. Geen van deze 3 domeinen lukt zonder serieuze inspanningen en eerlijk gezegd heb ik daarvoor vandaag niet de tijd/ energie. Mijn beste kans is wellicht meedrijven op het elan van mijn zoon. Binnen een paar jaar moet het mogelijk zijn om samen (veel) tornooien te spelen en misschien pik ik ook iets op van zijn openingen wanneer hij een hoger niveau bereikt.

Dat betekent niet dat het voor iedereen even moeilijk is om op latere leeftijd progressie te maken. Zo ken ik veel spelers die al jaren schaken maar thuis nauwelijks hiervoor iets doen. Zij hebben uiteraard veel meer mogelijkheden om alsnog progressie te maken. De winnaar van het eerste Maneblusserstornooi de 38 jarige Belgische FM Matthias De Wachter bewees dit recent met een fide-ratingpiek = 2355 en naar verluid IM-ambities. Toeval of niet maar deze opwaartse trend gaat gepaard met het leren schaken van zijn dochter Livia!

Hoe of wat Matthias precies heeft veranderd in zijn aanpak, zal je hem zelf moeten vragen. Wel was ik onder de indruk van zijn partijvoorbereiding betreffende onze onderlinge partij die we speelden in het voorbije Maneblusserstornooi. Voor zover ik het correct voor heb, kreeg ik voor het eerst in mijn carrière een echt killer-nieuwtje tegen. Nieuwtjes worden er in elke partij gespeeld (op een paar uitzonderingen na zoals copycats) maar thuis voorbereid en bovendien sterk (= killer) is iets heel zeldzaam op ons niveau. Zelf deed ik het een keer of 8 (op +800 partijen !!) zie bv. de sterktelijst en de expert. Opmerkelijk slechts 3 van de 8 (bv. de boemerang) zijn vandaag nog door niemand anders ontdekt.

Ik ben er dus met een blauw oog goedkoop vanaf gekomen. Ik had het geluk dat ik een aantal mindere zetten speelde waardoor ik Matthias niet alleen uit boek speelde maar tezelfdertijd ook verplichtte om een niet-evidente weerlegging te vinden. Achteraf werd natuurlijk druk gespeculeerd over hoe onvoorzichtig ik wel was geweest. Het Hollands is een te slechte opening om telkens opnieuw te spelen. Ik ben te voorspelbaar want een eerdere partij van mij loopt identiek t.e.m. zet 10 en staat gepubliceerd zowel in de database als op deze blog zie een morele overwinning. Het zijn terechte opmerkingen natuurlijk. Echter het beeld is niet zo eenzijdig als het eruit ziet. Vooreerst had ik wel degelijk een verrassing gepland maar om die zo goed mogelijk te laten lukken, zou ik pas 3.Lg5 beantwoorden met 3...Pf6 i.p.v. direct 2...Pf6 hierbij mezelf natuurlijk blootstellend aan 3.Lf4. Dit bleek een eerste verkeerde gok van mij. Een tweede verkeerde gok was dat ik rekende op mijn zeer uitgebreide studie van de opening. Op mijn blog schreef ik in het artikel leestekens dat ik slechts een beknopte samenvatting publiceer van mijn analyses en van de desbetreffende stelling na zet 10 had ik heel wat extra analyses gemaakt. Niet minder dan 5 verschillende zetten had ik bestudeerd die ik zelfs nog had herhaald tijdens de partijvoorbereiding.

Opnieuw verkeerd gegokt dus want Matthias keuze stond er dus niet bij. Deze 6de mogelijkheid blijkt zelfs zeer sterk te zijn. Matthias vertelde mij dat hij de zet had gevonden na zijn computer een tijdje te laten rekenen. Zelf deed ik het experiment over en zowaar na 1 uur rekenen en diepte 39 in multi-mode (meerdere lijnen tezelfdertijd analyseren, hier dus 3) komt Stockfish met dezelfde eerste keuze op de proppen.

Hier blijkt nogmaals uit dat jezelf beperken tot slechts 1 repertoire riskant is. Het is onmogelijk om alle mogelijke killer-nieuwtjes op voorhand te neutraliseren met uitgebreide analyses. Bovendien zelfs al zou je dit kunnen dan nog moet je alles kunnen onthouden en dit voor maanden en jaren. Tenslotte het is het eerste killer-nieuwtje op meer dan 800 standaard-partijen. Er is dus voorlopig geen enkele reden voor paniek.

Brabo

Geheim

Sinds juli heb ik een smartphone. Ik heb de boot moedwillig jaren afgehouden omdat ik het een duur ding vond en ik er de noodzaak niet van inzag. Uiteindelijk was het mijn werkgever die mij het mes op de keel zette door 10 euro per maand aan te rekenen voor telefoongebruik zelfs als ik geen smartphone zou aanvragen. Het was een recente verandering in de wetgeving die de aanleiding was tot deze beslissing waar geen beroep tegen mogelijk was. Kortom ik ben op het vlak van de laatste elektronische snufjes geen early adopter en zal maar iets nieuw introduceren wanneer ik echt overtuigd ben van de meerwaarde.

Vragen over de nieuwste leuke schaak-apps of programma's stel je dus best niet aan mij. Hiervoor verwijs ik je naar een recent artikel op schaaksite. Anderzijds wil ik de lezer tezelfdertijd waarschuwen voor de aanbevelingen in het artikel. Tenzij je illegale praktijken toepast, hangt er vaak een stevig prijskaartje vast. Bovendien bestaan er ook voor sommige toepassingen goedkopere of zelfs gratis alternatieven die misschien ouderwets zijn maar inhoudelijk volstaan.

Nu ik realiseer mij dat de jeugd hier geen oren zal naar hebben. De jeugd is verslaafd aan snel entertainment en wil mits een minimum aan inspanningen direct resultaten zien. Een modelvoorbeeld van deze maatschappelijke veranderingen heb ik al vermeld in mijn artikel de bird. Dvds zijn in een sneltempo de klassieke schaakboeken aan het voorbijsteken. De 12 jarige Belgische FM Daniel Dardha is hiervan een grote fan zie een interview op hln waarin Daniel liet opteken graag naar schaakvideo's te kijken.

Echter niet alleen bij amateurs maar ook bij professionals zijn de dvds populair. Oud wereldkampioen Viswanathan Anand gaf recent nogmaals aan in een interview op chess24 dat professionals vandaag voor een enorme uitdaging staan om alle informatie te verwerken. Dvds zijn dan zeker een stuk lichter te verteren dan boeken of andere informatiebronnen. Uiteraard houdt het daar voor een professional niet mee op. Naast het verwerken van het publiek beschikbare schaakmateriaal wordt er ook thuis nog hard gewerkt om eigen analyses toe te voegen. Deze worden strikt afgeschermd voor persoonlijk gebruik. Zo kwam ik onlangs te weten dat Chessbase hiervoor speciaal een encryptiesleutel heeft ontworpen om profspelers te helpen hun databases op een veilige wijze mee te nemen naar tornooien.

Dus elke profspeler heeft ook heel wat geheimen die hij niet deelt. Niet toevallig is het dan dikwijls de hoger gekwoteerde profspeler die zich profileert in de praktijk. Een zeer recent voorbeeldje is de partij tussen Fabiano Caruana en de sterke Britse grootmeester Gawain Jones gespeeld in Isle of Man. Beiden kennen Svidlers Archangels dvd maar enkel Fabiano wist dat er een fout vermeld staat op zet 23. Het vervolg is bekend.

Op amateurniveau speelt dit aspect nauwelijks een rol. Hiervoor kan ik een aantal redenen bedenken. Zo zijn weinig amateurs up to date met de theorie. Ik bedoel de meesten slagen er al niet in om de publieke informatie te verwerken, laat staat dat ze zelf nieuwtjes zoeken. Daarnaast gaat het ook veel gemoedelijker aan toe. De financiële belangen zijn zeer beperkt of onbestaande. Het gewicht van een nieuwtje is veelal te klein om doorslaggevend te zijn op het resultaat van de partij. Tenslotte zie ik ook veel meer variatie in tegenstanders bij amateurs dan bij profspelers. In meer dan 20 jaar competitie-spelen heb ik maar 8 keer tegen een speler 5 keer of meer gespeeld (zie matchen). De wereldtop speelt voortdurend tegen elkaar.

Laatst was ik dan ook zowel ontgoocheld als geaffronteerd toen mijn tegenstander uit de 2de interclubronde de Nederlandse IM Xander Wemmers categoriek weigerde om na de partij te vertellen wat hij thuis had voorbereid. In de partij kwam de Avrukh-behandeling van de stonewall op het bord zie deel 1 en deel 2. Echter omdat Xander dat nog nooit eerder had gespeeld (volgens de database), rook ik onraad. Ik had het systeem bovendien niet recent meer bekeken dus besloot wijselijk om te variëren met een idee dat ik enkele maanden eerder eens vluchtig had bekeken. Hierdoor zaten we allebei al snel op onbekend terrein en werden er natuurlijk een aantal fouten gemaakt.

Achteraf was ik vooral geïnteresseerd wat Xander in petto had na 8...Pbd7 i.p.v. 8...Pe4. Eerder had ik hier getoond dat ik 2 keer in de voorbije Open Gent op comfortabele wijze FMs op remise met zwart had gehouden. Xander zou mij uiteraard niet toelaten om opnieuw remise op die wijze te laten maken. Ik drong aan maar Xander hield de lippen stijf waardoor de post-mortem voorbij was nog vooraleer we begonnen waren.

Op chesspub vermeldde ik mijn voorval maar kreeg aanvankelijk weinig steun. Waarom zou je iets delen met iemand als je dit later alsnog kunt gebruiken? Echter de kans is vrijwel onbestaande in dit geval zelfs al zou Xander vanaf nu niet meer variëren in zijn repertoire. Ondanks we allebei zo lang spelen, was het onze eerste onderlinge partij waarin ik zwart heb. Bovendien zien we in de database dat ik de enige speler ben die 8...Pbd7 meer dan 1 keer speelde zie screenshot beneden.

Partijen + 2200 elo in de Avrukh Stonewall met 8...Pbd7

Kortom ik zie niet wat er te winnen valt met geheimzinnig te doen. Het is gewoon ego-centrisch en absoluut niet hoe ik tegen het schaken aankijk. Nee, ik eis niet dat iedereen een blog schrijft om alles te delen maar een minimum aan altruisme is zeker gewenst als we de schaaksport ook in de toekomst willen vrijwaren. Het is nogmaals een spijtig bewijs dat schakers vooral zeer op zichzelf gesteld zijn.

Brabo

Schaaklinks

Toen ik in februari 2012 begon met deze blog, waren velen overtuigd dat ik het niet lang zou volhouden. Dit is niet verwonderlijk want de levensduur van een blog blijkt vrij kort te zijn, nl gemiddeld 100 dagen volgens bepaalde sites zoals bv scribblrs. Vandaag krijg ik echter niet meer de vraag of ik nog in de toekomst zal verder bloggen maar eerder hoeveel geld ik hiermee verdien. Er is duidelijk een lezerspubliek en tenslotte doe je dit soort schrijven toch enkel maar als het ook iets voor jezelf oplevert.

Verwondering en zelfs onbegrip zijn dan ook de reacties die ik krijg wanneer ik vertel dat ik helemaal niets verdien met mijn blog. Idioot durfde zelfs iemand al lachend mij te repliceren. Het is nochtans heel simpel om met een paar klikken advertenties op de site te plaatsen en een weliswaar bescheiden bron van inkomsten te vangen. Echter ik koos bewust om deze blog hiervan te vrijwaren en kwaliteit voorop te plaatsen. Naarmate meer posts verschenen, werd dankzij deze leidraad deze blog een reflectie van hoe ongelooflijk rijk en interessant het schaakspel is.

Dit werd blijkbaar door heel wat lezers ook geapprecieerd want samen met de Engelse spin-off van deze blog zijn we al een tijdje voorbij de 400.000 individuele bezoekjes. Als je weet dat de VSF slechts een 3000 leden heeft dan begrijp je dat ik dit als een succes beschouw. Ik durf zelfs te stellen dat ik best trots ben vandaag op waar ik sta met mijn blog. De reeds 300 gepubliceerde artikels staan stuk voor stuk. Bovendien daar ik mijn blog niet laat overheersen door de actualiteit zijn vele artikels ook tijdloos. Tegenwoordig gebeurt het steeds vaker dat ik zelf 1 van mijn artikels terug opspoor om mijn kennis over een bepaald onderwerp op te frissen.

Ook in mijn correspondentie met andere schakers is het heel handig om simpel een of meerdere schaaklinks naar artikels van mijn blog mee te geven. Vroeger kreeg ik wel eens de commentaar dat mijn antwoorden te langdradig waren om te lezen. Wel met het gebruiken van schaaklinks vang je 2 vliegen in 1 klap. Je verliest geen tijd aan gezwets en tezelfdertijd kan je onmiddellijk veel informatie aanbrengen voor degenen die wel echt in het onderwerp geïnteresseerd zijn. Zeker bij het reageren op artikels van andere websites is dit uiterst handig. Je hebt geen last meer van trollen.

Echter dit laatste stelt niet iedere website op prijs. Dit is begrijpelijk want de vele ongewenste links naar advertenties met soms heel bedenkelijke inhoud zijn een pest. De Captcha wordt door velen verguisd maar is soms noodzakelijk om niet te verzuipen in ongewenste spam zie bv. de slapende website van Alina L'Ami. Sommige websites verbieden daarom gewoon alle links. Zonder moderatie is dit inderdaad vaak de enige optie om de site ordentelijk te houden. Daarentegen zelfs bij moderatie worden links niet altijd geapprecieerd. Zo werd het voor de zeer temperamentvolle Jacob Aagard uiteindelijk te veel hoe ik te vaak de overhand haalde in een discussie. Uiteindelijk besloot hij om geen posts van mij toe te laten op quality chess blog. Ruim 3 jaar later is zijn blog vandaag duidelijk veel minder actief.

Recent werd ik ook gevraagd door Kees Schrijvers, de eigenaar van schaaksite om geen links meer te gebruiken in mijn reacties. Hij vond het spam. Zelfs toen ik hem erop attent maakte dat alle links steeds relevant waren en een toegevoegde waarde hadden met betrekking tot de onderwerpen, kreeg ik geen toestemming meer om links te gebruiken. Iedereen die mijn blog wilt lezen, kan die vinden via google was zijn argument. Dat iets terugvinden in 300 artikels soms veel tijd kan vragen, was geen tegenargument. Laatst kwam nog 1 van mijn leerlingen vertellen dat hij hopeloos verloren was geraakt op mijn site.

Ondertussen zijn we ruim een maand verder en heb ik geen enkele reactie meer geplaatst alhoewel er zeker onderwerpen waren waarbij ik iets kon toevoegen. Spijtig voor de vele lezers die via schaaksite geregeld surften naar mijn blog om meer informatie te vinden over een onderwerp (dit zie ik aan de statistieken). Als de webeigenaar mijn blog niet naar waarde kan inschatten dan trek ik de stekker eruit. Het werd mij onmiddellijk duidelijk dat Kees geen tijd had/ wou spenderen aan het inspecteren van mijn blog en dan moet je niet verder aandringen.

Gelukkig krijg ik geregeld andere geluiden te horen over deze blog. Anders was ik echt wel een idioot om met deze blog al jaren door te gaan. Zo weet ik van minstens 2 spelers dat ze al iets hebben opgepikt om in hun eigen bordpraktijk te kunnen gebruiken. Zo gebruikte de Brugse expert Linton Donovan met succes een idee dat ik had aanbevolen in mijn artikel "taktiek" daterend van januari 2013.

Of laatst kwam 1 van mijn leerlingen de Mechelse expert Deon Lee mij vertellen dat hij met succes mijn analyses had kunnen gebruiken over de Fraser-verdediging in de Ponziani-opening zie mijn artikel "computers worden autonoom" daterend van juli 2015.

Echter deze blog biedt veel meer dan puur openingsanalyses. Zo stond ik een paar lessen geleden perplex toen mijn leerlingen nog nooit hadden gehoord van tablebases laat staan Lomonosov. Het was toen dat ik mij realiseerde dat er wellicht heel veel voor hen onbekend schaakmateriaal staat op deze blog. Tezelfdertijd snapte ik dat deze blog voor hen veel kon betekenen zowel technisch als cultureel. Bijgevolg raadde ik ieder van hen dan ook ten stelligste aan om eens alle artikels te lezen. 1 artikel per dag en na een jaar ben je er helemaal door. Wat geldt voor mijn leerlingen, zal zeker ook voor een veel groter publiek het geval zijn. Sommigen zullen mij zonder twijfel als zeer ijdel beschouwen maar ik meen dat elke ambitieuze (Vlaamse) +1800 speler deze blog zou moeten volgen. In de praktijk zie ik ondanks de bemoedigende bezoekersaantallen toch nog heel veel spelers die niet op de hoogte zijn van deze blog. Heel wat Vlaamse clubs hebben ondertussen al een link naar deze blog maar meer publiciteit lijkt mij zeer wenselijk.

Brabo

Het vlindereffect

Als ik naar een schaakclub ga dan is dit om te schaken. Het is triviaal maar geregeld stel ik mij de vraag waarom sommigen uberhaupt naar een schaakclub nog komen. Zelfs in (grote) tornooien valt het mij op dat sommige deelnemers er nauwelijks zijn voor het schaken zelf. Men kwakt de zetten ondoordacht in een rotvaart op het bord en bekommert zich nauwelijks om het resultaat. Toen ik 1 van hen vroeg waarom dan kreeg ik als antwoord dat hij voornamelijk meespeelde voor de ambiance rond het schaken. De apres-schaak wordt vaak belangrijker dan het schaken zelf.

Het is een keuze die ik respecteer maar ik verkies liever mijn plezier te zoeken in het schaken zelf. Schaken is een oneindige bron van ongelooflijke avonturen maar je moet natuurlijk wel tijd willen investeren. Hoe meer tijd je investeert, hoe meer je ontdekt en hoe meer je uiteindelijk ook geniet van het schaken. Onze jongste Belgische FM Daniel Dardha bevestigt dit ook op atv: "2 tot 3 uur per dag schaken maakt dan ik nu kan genieten van een wereldtitel".

Nu Daniel heeft natuurlijk een sterke papa om hem te sturen wat een enorm voordeel is. De meeste jongeren hebben die luxe niet en overschatten schromelijk hun eigen talenten. Ik zag het ook bij 1 van de jonge Belgische talenten in Le Touquet. Hij had mij vooraf gezegd niet veel te geloven in computeranalyses maar was achteraf wel heel teleurgesteld toen hij kansloos met zwart verloor in een hypertheoretische Svechnikov na slechts 25 zetjes. We zijn al lang de romantische 19de eeuw voorbij om op die manier nog succesvol te kunnen schaken. Vandaag moet je leren werken met engines en databases of er zullen nog vaak zulke nederlagen volgen zeker wanneer de tegenstanders beginnen te weten wat je speelt.

Echter het gaat niet enkel om het scoren van punten of winnen van titels. Dit alleen zou in de meeste gevallen op (zeer) lange termijn toch leiden tot afhaken en dus stoppen met schaken. Nee het is belangrijker om te leren de schoonheid in het schaken te vinden en ervan te genieten. Het uitstekende recente artikel Why Study Chess toont aan dat dit kan op elk niveau. Studie helpt hierbij om het sneller te ontdekken. Het is iets wat ik zelf bijna dagelijks doe.

Zo vond ik laatst opnieuw een pareltje tijdens mijn persoonlijke partijanalyses. In 2 eerdere artikels heb ik het al eens gehad over het vlindereffect zie een extra zet deel 2 en einstellung effect. Een zeer kleine verandering in de stelling zorgt ervoor dat we een heel andere evaluatie krijgen. Echter in tegenstelling met de vorige voorbeelden, zal ik deze keer een heel speciale tonen waarin het effect slechts vele zetten laten duidelijk wordt. We beginnen met variant 1 waarin wit een interessant concept kiest maar uiteindelijk doodloopt op een muur.

Wit offerde materiaal maar zwart sloeg de aanval af. Echter tot mijn grote verbazing zorgt 1 klein verschil in de stelling ervoor dat het concept wel op briljante wijze werkt. Kijk en geniet samen met mij van het onderstaand stukje hoogstaande computeranalyse.

Prachtig is het niet? Dat had ik natuurlijk nooit ontdekt als ik geen uren werk in de partijanalyses had gestoken. Ik ben er zeker van dat ieder van ons tal van zulke verborgen pareltjes heeft in zijn eigen partijen maar de meeste worden nooit ontdekt. Ach wat men niet weet, niet deert. In elk geval deel ik met plezier mijn pareltjes op mijn blog want ik vind het super om ook anderen te zien genieten van het schaken.

Brabo

Vakantie deel 3

Vorig jaar gaf ik voor het eerst schaakles in KMSK zie de schaakmicrobe. Dit jaar doe ik dit opnieuw vrijwillig maar hierbij stelde ik wel nieuwe voorwaarden. Zo wou ik vermijden dat ik dit jaar mij opnieuw vooral een entertainer zou voelen i.p.v. lesgever. Mijn leerlingen beschouwden de lessen veel te vrijblijvend terwijl ik ze eigenlijk bedoeld had als katalysator om zichzelf verder te ontplooien. Het leek mij ook onzinnig om lessen aan (ver-) gevorderde schakers te geven wanneer men zelf niet bereid was om aan het schaken een hogere prioriteit te geven.

Dus bij aanvang van het seizoen maakte ik met elk van mijn leerlingen enkele belangrijke afspraken. Zo wil ik dat de lessen stipt worden gevolgd. Het zijn er al niet heel veel dus om een programma af te kunnen werken, is regelmaat noodzakelijk. Onaangekondigde afwezigheden zijn een gebrek aan respect en negeer ik niet meer. Mijn leerlingen zijn tenslotte allemaal ouder dan 12 jaar dus zijn perfect in staat om te mailen of telefoneren.

Daarnaast wil ik dat mijn leerlingen op jaarbasis een 50 tal langzame partijen spelen. Het heeft weinig zin om uren te spenderen aan lessen en studeren als men nauwelijks partijen speelt. Partijen spelen zijn cruciaal om te verbeteren zie ervaring. Sommigen halen dit aantal automatisch maar voor anderen betekent het 2 tot 3 keer meer partijen spelen dan men gewoon was. Om hen te helpen stelde ik een ellenlange lijst van mogelijke tornooien op waaruit ze samen met de ouders een planning voor het volgende seizoen moesten maken.

Tenslotte vroeg ik ook aan ieder om elke gespeelde partij met een langzaam tempo in een persoonlijk database (eventueel moet die eerst nog worden gecreëerd) te steken en die telkens van lichte commentaar te voorzien. Dit moet niet meer dan een uurtje duren per partij. In het verleden heb ik op mijn blog vele keren benadrukt hoe belangrijk het is om te leren van je eigen fouten door je eigen partijen kritisch te bekijken zie o.a. welke partijen analyseren. De leerlingen zijn allemaal oud genoeg om zulke taak aan te kunnen. Toen ik op 14 jarige leeftijd geregeld schaakte tegen een computer (zie schaakcomposities) maakte ik ook direct al analyses van de partijtjes.

Sommige van mijn leerlingen antwoordden onmiddellijk positief op mijn voorwaarden maar ik hoorde ook andere geluiden. Zo besliste 1 talentvolle leerling om mijn lessen niet meer te volgen. Schaken is voor hem een leuk spelletje en meer moet dat niet zijn. Ik vond het een moedig en eerlijk antwoord. Uiteindelijk heeft het ook geen zin om lessen te volgen wanneer ik het zal hebben over databases en engines die hij nooit zal gebruiken.

Gelukkig dus waren de andere 5 leerlingen wel bereid om de voorwaarden te aanvaarden. Echter dit is natuurlijk niet voldoende. Ze moeten ook nog opgevolgd worden en dat is minder evident. Zo is het niet zo eenvoudig om als sterke jeugdspeler veel interessante partijen te spelen. Niet alleen is het aanbod thuis beperkt maar verder van huis is een goede begeleiding van ouders cruciaal. Toch slaagde ik erin om enkele ouders warm te krijgen om samen naar Le Touquet te gaan. Toen zij op hun beurt ook enkele andere Vlaamse jonge schakers konden overtuigen om mee te spelen, hadden we plots een legertje verzameld. De Fransen wisten niet wat hen overkwam.

Een jonge meute Vlaamse wolven was in echte Halloween-stemming want slaagde erin om overal angst en verderf te creëren. Je zag het ongeloof groeien in de ogen van menig meester en grootmeester bij gebrek aan elke elo-logica. Enorme plusscores werden genoteerd bij de Belgen waarbij de 15 jarige Warre De Waele met 2045 elo natuurlijk de absolute leider was van de roedel. Hij verbaasde vriend en vijand door het tornooi op zijn naam te schrijven voor 5 grootmeesters, 4 internationaal meesters .... zie klassement

De zeer verrassende winnaar: Warre De Waele
Bron: https://twitter.com/villedutouquet/media

In de laatste ronde zag ik zijn mama in de deurhal staan. De spanning moet te veel geweest zijn voor haar om weg te blijven van de speelzaal. Ik denk niet dat ik geholpen heb door haar midden in de partij te vertellen dat Warre kansen had om te winnen. Het is dan ook een sprookje.

Spijtig gaan zulke prestaties vandaag ook steeds gepaard met wantrouwen. Enkele anonieme spelers (wellicht topspelers) vroegen aan de arbiters om nauwgezet de Belgen te volgen. Statistisch is het ook bijzonder onwaarschijnlijk wat er gebeurde. Volgens de gelukscalculator was de kans minder dan 1 op 100.000. Zulke grote getallen zeggen niet veel maar als je weet dat het fabelachtig grootmeesterresultaat van sterke Jan in 2013 een kans was van 1 op 1632 en de beruchte valsspeler Ivanov Borislav een kans aantoonde van 1 op 305.000 dan snap je onmiddellijk dat er alarmbelletjes afgaan.

Nu ik heb Warre zien spelen in de tornooizaal zonder enig abnormaal gedrag op te merken. Zijn spel zag er heel sterk uit maar was natuurlijk dus geen computerschaak. Bovendien in de enkele keren dat ik hem zag analyseren, maakte hij op mij een sterke indruk dus veel beter dan zijn 2045 elo. Hij was bovendien ook net voordien heel wat rating kwijt geraakt dus stond zonder twijfel zwaar ondergekwoteerd. Dankzij Warre kan ik uiteindelijk zijn partijen tonen want live-borden waren er niet en partijen worden evenmin al vele jaren niet meer gepubliceerd zie mijn artikel daterend van 2012: partijpublicaties.

Zelf hield ik mij steeds buiten de speelzaal zo lang mijn zoon speelde. Ik had op voorhand aan de organisatie gemeld dat ik FM ben en dus mij afzijdig zou houden tijdens zijn wedstrijden om absoluut te vermijden dat zijn tegenstanders zich oncomfortabel zouden voelen. Ik maakte slechts 1 uitzondering toen mijn zoon al huilend naar mij kwam zoeken. Hij had "j'adoube" gezegd om een paar stukken te corrigeren maar zijn 61 jarige tegenstandster Jocelyne Wolfangel had het niet gehoord en eiste om met het eerst aangeraakte stuk te spelen. Hugo kon geen Frans spreken en dus zich niet verdedigen. Ik moest mee. Normaal moet in zulke situatie de arbiter beslissen om Hugo niet met het eerst aangeraakte stuk te laten spelen maar ik wist op voorhand dat dit niet zonder slag of stoot zou gebeuren. Daarom vroeg ik aan Jocelyne met welk stuk ze eiste dat hij zou spelen. Het bleek met de dame te zijn. Vervolgens keek ik naar de stelling en zag dat de eis geen gevolg voor het verloop van de partij zou hebben. Om verdere discussie kort te sluiten, adviseerde ik Hugo aan om toch met de dame te spelen wat hij dan ook deed tot opluchting van allemaal. Even vreesde ik dat hij van slag zou zijn hiervan maar in de plaats verdubbelde hij zijn inspanningen. Hij wou en zou haar de rekening presenteren van deze onheuse behandeling. In de slotfase genoot hij met volle teugen van de gewonnen stelling toen een massa volk rond het bord kwam staan kijken.

De vreemde taal bleek bovendien niet alleen voor Hugo een obstakel te zijn. Ik schrok hoe slecht ook onze grotere kinderen Frans spraken. De aankondigingen waren steevast alleen in het Frans (groot verschil met onze eigen Belgische tornooien waar soms in 4 talen informatie wordt gegeven) en zelfs als dan iemand Engels sprak was het ook dan nog moeilijk voor verschillende kinderen om het te begrijpen. M.a.w. het is toch heel wat anders een tornooi in het buitenland spelen met volwassen vrienden i.p.v. kinderen.

Dit kwam ook tot uiting in andere details tijdens het tornooi. Zo geraakten heel wat partijformulieren zoek door nonchalant gedrag van sommigen. Reconstructie bleek onmogelijk. Mijn wens om de gespeelde partijen in de database te steken en te analyseren, faalde al voordat we een poging konden ondernemen. Als begeleider moet je eigenlijk bijna voortdurend hen in de gaten houden. Dit bleek niet evident te zijn want 2 spelers slaagden erin om met kleren aan een nachtelijke zwempartij in de zee te maken. De 2 resterende speelronden kwam 1 van hen zonder schoenen spelen in de tornooizaal.

Ik denk dat de jongeren de smaak te pakken hebben gekregen om tornooien in het buitenland te spelen. De volgende plannen worden al gesmeed. Volgende keer raad ik wel aan om striktere afspraken te maken tussen begeleiders en kinderen zodat we iets serieuzer kunnen werken. Beide ouders mee en apart logement zoals Warre is zonder twijfel te verkiezen maar ik begrijp niet voor iedereen haalbaar.

Brabo

Addendum 13 November 2017
Ik heb zonet de partijen ontvangen van Warre en dus komt er zoals beloofd een update. Hartelijk dank Warre. Hij zegt zelf in een begeleidende mail dat de computer toont dat hij best veel geluk heeft gehad. Desalniettemin raad ik ten stelligste aan om minstens zijn laatste ronde-partij tegen de Russische grootmeester Alexander Karpatchev na te spelen. Het is drama van de hoogste plank met een waanzinnige finale. Een staande ovatie hebben de gladiatoren zeker verdiend.

Records

In 1955 werd de eerste editie van Guiness book of records uitgegeven. Het werd een onverwacht succes met tot op vandaag een jaarlijkse uitgave. Mensen houden van records. We willen weten wat onze limieten zijn dus stellen we de vraag wie/wat is de grootste, kleinste, langste, jongste, oudste, meeste, minste,... Ook in het schaken is dit het geval. Zo houdt Tim Krabbe al jaren allerlei records bij die enkel te maken hebben met specifieke stellingen en zettenreeksen zie records.

Niet elk record is natuurlijk even belangrijk/ bekend want uiteindelijk kan elke unieke prestatie als een record worden beschouwd. Zo slaagde laatst de 12 jarige Indiër Praggnanandhaa Rameshbabu erin om als jongste ooit een +2700 speler te verslaan. Het vorige record was op naam van het Chinees supertalent Wei Yi die op 13 jaar en 8 maanden de Franse supergrootmeester Maxime Vachier-Lagrave versloeg zie partij.

De laatste jaren zien we steeds vaker +2700 spelers meespelen in opens. 20 jaar geleden waren er niet alleen veel minder +2700 spelers maar toen was het ook zeer ongewoon dat een +2700 speler zou accepteren een open mee te spelen. Het record is dus gelinkt aan onze moderne tijd wat niets afdoet dat het toch iets fenomenaal is.

Een record als jongste speler met een grootmeestertitel is uiteraard iets specialer en krijgt bijgevolg altijd veel meer aandacht. Zo werden begin deze week enkele artikels gepubliceerd over het Uzbeekse wondertalent Nodirbek Abdusattorov die de titel binnenhaalde op 13 jaar, 1 maand en 11 dagen (zie bv. chess.com en chessbase). Dit laatste artikel bevat trouwens enkele interessante commentaren van lezers. Zo wordt terecht de vraag gesteld of het ethisch verantwoord is om dit soort jongste records te promoten. De 12 jarige Indier Praggnanandhaa staat vandaag onder geweldige druk om Karjakins record van 12 jaar en 7 maanden te breken. School zal hij wellicht niet meer volgen want elke maand speelt hij wel ergens een tornooi om de normen binnen te halen. Het loopt voorlopig niet vlot want telkens gaat het ergens mis op het einde waardoor we ons kunnen afvragen of de druk niet te veel is voor de jongen.

Misschien is het omdat ik ook al niet meer bij de jongste ben maar een record als oudste speler vind ik minstens even leuk. De tweet van Nigel Short " Not the best, but nevertheless proud to be the oldest 2700+, in chess history" werd door velen gesmaakt. In september piepte hij even boven de 2700 rating als 52 jarige.

Echter we hoeven niet altijd internationaal te kijken om records te vinden. Zo stuntte mijn eigen interclubploeg in de eerste ronde met als oudste team in Belgie een 8 - 0 interclub-overwinning te laten optekenen. Met een gemiddelde leeftijd van 55 jaar braken we hiermee het record van Jean-Jaures dat in maart 2015 werd behaald en op 52 jaar stond. Disclaimer: een complete controle van alle gespeelde Belgische interclubwedstrijden sinds het ontstaan van de competitie was volstrekt onmogelijk door gebrek aan informatie en tijd. Ik daag dus lezers uit om het record van Deurne met bewijzen te weerleggen.

8-0 gebeurt meestal een paar keer per seizoen in de Belgische interclub. Meestal is het een gevolg van een serieus eloverschil op alle borden gekoppeld aan wat geluk. Statistisch hadden we met Deurne maar minder dan 3% kans om 8-0 te scoren volgens de win/remise/verlies calculator op chess.db. 2 jaar geleden behaalde Deurne al eens 8-0 met zelfs een hogere gemiddelde leeftijd daar toen ook Marcel erbij was maar omwille van 2 forfaits laat ik dit record niet meetellen. Mijn bijdrage was relatief klein want ik won vrij vlot nadat mijn tegenstander in een lastige stelling een fikse blunder maakte.

Zonder twijfel verdient ons 1ste bord de meeste lof voor het record. Niet alleen had hij de moeilijkste tegenstander met toevallig ook statistisch de kleinste kans om het volle punt te behalen maar tezelfdertijd was hij ook de oudste van ons team. Ik spreek natuurlijk over sterke Jan die vandaag als 70 jarige nog steeds onze ploeg trekt vol energie. Is dit nog een ander record? In elk geval toen Jan hoorde dat hij als laatste man nog bezig was met een 7-0 stand reeds voor Deurne, besliste hij om nog een tandje bij te schakelen.

Het is een leuk record niets meer want uiteindelijk koop je er niets mee. Trouwens bij het doorbladeren van oude competitieverslagen zag ik dat er eens 2 teams in dezelfde reeks 2 keer 8-0 scoorden. Ik vond het bijzonder grappig om daarbij op te merken dat geen van beide kampioen werd!

Brabo