Experts in forfaits

Op HLN regende het enkele dagen geleden reacties op het artikel Denemarken eerste in Europa die pensioenleeftijd verhoogt naar 70 jaar. Er werd duidelijk een gevoelige snaar geraakt. De verhoging in België naar 67 jaar is nog niet in voege (vanaf 1 februari 2030) , laat staan verteerd. Ik ben onmiddellijk eens gaan kijken naar het verschil in levensverwachting tussen België en Denemarken. Tot mijn lichte verbazing leven we zelfs iets langer hier in België zie Levensverwachting Internationaal. Als je vergelijkt met enkel Vlaanderen dan is het verschil nog groter zie statistiek Vlaanderen. België met zijn torenhoge staatsschuld en groeiend jaarlijks tekort, stevent onvermijdelijk af naar een pensioenleeftijd van 70 jaar of hoger.

M.a.w. als ik mijn leeftijdsgenoten hoor vertellen over leuke dingen doen op pensioen waar ze vandaag geen tijd voor hebben dan denk ik dat de kans groot is dat het er nooit zal van komen. Mijn mama stierf al op 63 jaar na een slepende ziekte dus ik besef meer dan ooit dat ik nu die leuke dingen moet doen. Als ik een aantrekkelijk schaaktornooi zie dan schrijf ik mij gewoon in van zodra het een beetje mogelijk is. De open van Cappelle La Grande was weer zo een van mijn foliekes.

Alleen bleek het deze keer niet zo makkelijk te zijn om iemand te overtuigen om mij te vergezellen naar CLG. Iedereen die vorige keren met mij was meegegaan naar een schaaktornooi, kon of wilde niet. Sommigen waren ziek. Anderen moesten naar school en nog iemand had een sabbatjaar van het schaken genomen. Geen man over boord want dat is voor mij de perfecte reden om nieuwe mensen te leren kennen. Ik schreef een email naar 25 spelers van mijn club en wachtte af. Het werd een schot in de roos want ik leerde 3 toffe vrienden beter kennen.

vlnr: Ik, Richard, Marc en Bruno op een avondmaal in Cappelle La Grande 2025

1 iemand thuis was echter minder blij met mijn emailtje en dat was de interclubverantwoordelijke van Deurne. Ik had er totaal niet aan gedacht dat ik hierdoor de eerste ploeg van Deurne gehalveerd had voor de 8ste ronde van de Belgische interclub. Anderzijds ik zou wellicht net hetzelfde doen vandaag want mijn interesse in de Belgische interclub is al jaren tanend. Ik mis in Deurne een echte teamsfeer zoals ik bijvoorbeeld onlangs las op Gambiet naar 1ste nationale.

Ik schreef in ploegencompetities al over het belang van teamspirit maar ik vermoed weinig teams hebben dit zo begrepen als schaakclub Gambiet Opwijk. Slechts 3 keer op 88 partijen werd een basisspeler vervangen in het voorbije Belgisch interclubseizoen (ter vergelijking ondanks een heel kleine kern van spelers in Deurne, werden 19 vervangingen uitgevoerd). Ik las dat vooraf gebrainstormd werd over de tegenstanders. Tenslotte verslagen en een gezamenlijk etentje (enkel na de slotronde?) lieten het team als collectief boven zichzelf uitstijgen met een oververdiende promotie naar 1ste afdeling (1ste keer in de clubgeschiedenis).

Vooral de epiloog van het laatste Opwijk-verslag benadrukte hoe teamspirit spelers kan overtuigen om de extra mijl te lopen. 2de bord Jonas Van Cappellen reed na de laatste ronde rechtstreeks naar de spoeddiensten. Hij had de partij gespeeld en gewonnen met ondraaglijke maagpijnen. Petje af want zoiets heb ik zelf nog niet gedaan alhoewel ik ook al een mooie staat van dienst heb betreffende ziek spelen. Spelen met 38,5 graden koorts, spelen met een pijnlijke keelontsteking, spelen met covid, spelen na een voedselvergiftiging, spelen met mondpijn en hierdoor serieus slaaptekort,... Ik ga eigenlijk (bijna) nooit naar een dokter. Dat ik net samenleef met een hypochonder moest wel ergens om de kosten van onze sociale zekerheid niet compleet te laten ontsporen.

Echter ik en Jonas zijn uitzonderingen. Als we het artikel forfaits een hedendaagse plaag lezen dan is het veeleer net het omgekeerde wat er gebeurt. Schakers sturen hun kat voor de minste reden. Sommigen maken het echt wel bont zoals ik recent ontdekte van een echte expert in forfaits geven. Ik sprak in mijn vorig artikel over weinig oudere Belgen die veel open tornooien spelen. Wel eentje spant de kroon Oleg Iolis zowel in aantal open tornooien in het voorbije jaar als aantal dat hij voortijdig uit het tornooi stapte.

7 van de 12 open tornooien werden niet uitgespeeld

Op killerinstinct scoorde Oleg dan wel weer heel hoog met een 99% scoorde. Toeval? Na het lezen van 2 blogartikels van de Nederlandse grootmeester Koen Leenhouts (het vuur gedoofd? en Moet ik een bye nemen?) lijkt mij er toch meer aan de hand. Ook Koen scoort met 90% zeer hoog op de killerinstinct-index.

Onze energie is niet onbeperkt en het wordt er niet beter op met ouder worden. Dan is de vraag uiteraard wat is het beste. Moet je enkel spelen wanneer je zin hebt (zoals chessmood ons vertelt) of speel je beter in het algemeen belang toch een partij op halve kracht? Trouwens met dat algemeen belang kan je ook vele richtingen uit.

Uit een tornooi stappen na verwittigen van de organisatie zien velen als totaal onschuldig. Pas bij niet verwittigen zullen de meeste spelers akkoord zijn dat dit niet ok is. In CLG was het fenomeen blijkbaar zo erg dat er voor het eerst in mijn schaakcarrière publiekelijk sancties werden afgekondigd tegen zulke lelijke forfaits. Spelers die hun tegenstanders tevergeefs lieten wachten, zouden worden gerapporteerd aan de Franse schaakfederatie.

Of de soep zo heet wordt gedronken als ze geserveerd wordt, lijkt mij twijfelachtig. Mijn tegenstander van de 8ste ronde had in de 3de ronde zijn tegenstander tevergeefs laten wachten maar werd daarna toch weer gepaard. 2 maten en gewichten?

Onaangekondigde forfait in de 3de ronde maar Nicolas mag toch verder meespelen

Misschien zat Nicolas vast in het verkeer en kreeg hij pardon van de organisatie. Met de recente reductie van de wachttijd van 1 uur naar een half uur (zie default-tijd deel 2) zal zoiets wellicht vaker voorkomen. Ik vond het in elk geval niet consequent van de organisatie en het zet de poort helemaal open naar talloze excuses.

In onze onderlinge partij was hij op tijd en liet ik mij niet beïnvloeden door wat er vooraf was gegaan. Ik was bovendien heel goed bewust dat mijn tegenstander met een TPR ruim 200 boven zijn elo aan het spelen was.

Experts in forfaits is de logische evolutie van de individualisering in onze maatschappij. Voor tornooi-organisatoren maar ook voor de vele brave deelnemers zal het niet altijd makkelijk zijn om dit te accepteren. De inspanningen en kosten gelinkt aan bordschaken zijn dan ook van een totaal andere orde dan onlineschaken.

Brabo

Jong en oud deel 3

Schakers heb je in alle maten en gewichten maar ik durf absoluut niet te stellen dat schaken voor iedereen is. Als ik met niet-schakers (familie, collega's...) praat dan begrijpt men zelden waarom iemand uren wilt spenderen aan houtjes schuiven op een bord. Openlijk durven ze het niet te zeggen maar ik hoor ze dan denken "Je bent een rare". Om schaker te willen zijn, moet je dus een beetje apart zijn. Het lijkt mij daarom ook geen toeval dat heel wat schakers een sterk karakter hebben en durven tegen de stroom in te zwemmen. In tornooien kom je daardoor soms heel kleurrijke figuren tegen. Wie herinnert zich nog de schaker met zijn papegaai? Wie kent de schaker van Mercatel die steevast in het paars is gekleed? 

Bron: website van Mercatel

Alexandre Bacrot waar ik het vorig artikel al over had, is zeker ook geen gewone sterveling. Zo is Alexandre Bacrot, de zoon van de sterke Franse grootmeester Etienne Bacrot. Ik herinner mij nog goed  hoe in 1997 Etienne Bacrot met blokletters werd aangekondigd in het Franstalige magazine Europe-echecs als jongste grootmeester ooit in de wereld (dat was dus nog voor ik toegang had tot het internet / het Franstalige magazine raad ik aan om je kennis van het Frans op een plezante en educatieve manier te verbeteren). Vader Bacrot is dus een zeer bekende grootmeester maar zoon Bacrot is titelloos ondanks al ruime tijd te beschikken over een + 2400 elo. Dat is vreemd maar ook weer niet zo vreemd als je mijn artikel Fidetitels deel 2 hebt gelezen waarin ik uitlegde dat steeds meer spelers niet wensen te betalen voor fide-titels.

In mijn vorig artikel illustreerde ik Alexandres allesbehalve orthodoxe manier van op winst spelen maar na de partij werd ik getrakteerd op zijn wellicht meest straffe stoot. "Sorry dat ik op winst speelde maar je bent al oud en ik had gezien dat je 's ochtends een lange partij had gespeeld." Ik moest even naar adem happen toen ik dit hoorde. Sorry zeggen omdat je op winst speelt, vind ik onzin maar dat ik als een oudje speelde, vond ik er los over. Ik was het daar niet mee eens maar ik laat de lezer zelf oordelen.

Pas nadat de emoties gezakt waren, besefte ik dat Alexandre het niet zozeer over mijn spel had maar eerder dat ik niet meer tot de jongsten behoor. Ik ben tenslotte 7 jaar ouder dan zijn papa Etienne en dan snap ik dat vanuit zijn perspectief ik al heel oud ben. Trouwens toen ik de eindstand bekeek, moest ik opnieuw slikken. Ik was met mijn 48 jaar de oudste in de top 50 !! De gemiddelde leeftijd in de top 50 was 25,5 jaar. De eerste speler die ouder was, stond op plaats 53: de Franse grootmeester Jean-Marc Degraeve. Wat is hier aan de hand?  Op 48 jaar ben je toch niet versleten als schaker? Welke lessen moet ik hier uit trekken? Laat ons eens kijken hoeveel open tornooien onze Belgische oudere toppers spelen.

Hoeveel open tornooien speelden de Belgische oudere toppers in het voorbije jaar?

Er zijn 18 Belgen die ouder zijn dan mezelf en een hogere rating hebben volgens de huidige Belgische elolijst. 2/3 van die 18 spelers heeft geen enkele open gespeeld tussen mei 2024 en mei 2025. Slechts de 2 professionals Igor Glek en Alexander Dgebuadze spelen gemiddeld minstens 1 open tornooi per maand. Ik kom op plaats 3 met slechts 3 schamele opens op een heel jaar. M.a.w. het is uitzonderlijk dat sterkere "oudere" amateurschakers nog meespelen in een open tornooi.

Bovendien merk ik ook op dat in de onderste regionen van Cappelle La Grande wel nog heel veel oudere spelers meespeelden. Ruim 150 spelers waren ouder dan ik. Zij zijn het levende bewijs dat schaken ook nog kan in open tornooien op oudere leeftijd. Is het angst om eloverlies van de oudere toppers dat ze niet meer willen spelen in open tornooien? Is het omdat open tornooien spelen veel meer energie vergt voor een topper dan de modale amateurschaker die een vakantie combineert met luchtig geschaak?

Misschien moet ik beslissen om ook zo een amateurschaker te worden. Ik bereid geen enkele partij meer voor en studeer geen schaak meer. Ik speel nog mijn partijen maar die analyseer ik nooit meer. Ik blijf gezellig uren hangen aan de bar tijdens de après-schaak na elke ronde. Ik maak mij niet meer druk als ik te laat aan het bord ben. Ik neem zeker byes als ik nog iets leuks in de omgeving wil bezoeken.

Dat kost me wellicht 100 of misschien zelfs 200 elo. Daar ben ik nog niet klaar voor. Ik stel mij bovendien de vraag of ik dan niet beter zoals de vele Belgische oudere toppers gewoon geen open tornooien meer speel. Met de vrijgekomen tijd en geld zou ik heel wat andere leuke dingen kunnen doen. Ik denk dan in de eerste plaats aan eens een grote reis van 1 of 2 weken met echtgenote en eventueel kinderen naar Italië, Griekenland of andere zuiderse locatie. Sinds mijn huwelijksreis (Italië in 2006) hebben we zoiets niet meer gedaan.

Ach volgend jaar word ik 50 jaar en mag ik meespelen in een heleboel seniortornooien. Ik heb al leuke aanbevelingen gekregen van iets oudere schakers. Dan ben ik plots weer het kakkernestje (Wordt dat woord in Nederland gebruikt?). Nee ik zal nog even blijven werken aan het schaken. Als ik een paar weken geen competitieschaak meer heb gespeeld dan voel ik het al knagen. De schaakmicrobe zal mij niet zo makkelijk loslaten. Ik vrees dat jullie nog voor een tijdje met mijn artikels opgescheept zullen blijven.

Brabo

Killerinstinct deel 2

Na de publicatie van mijn vorig artikeltje, zocht ik contact met de Nederlandse internationaal meester Herman Grooten. Ik vroeg hem op de man af of hoe het komt dat hij in mijn onderzoekje komt bovendrijven als speler met de hoogste killerscore. Ik kreeg snel antwoord met een referentie naar  een artikel op schaaksite. Hierin legt hij haarfijn uit dat hij op 21 jarige leeftijd (in het jaar 1979) voor het eerst een remise maakte met een 2600 elo maar achteraf berispt werd om het te makkelijk aannemen van de remise. Vanaf dan heeft Herman remises structureel geweigerd wat hem heel wat nullen maar ook diverse scalpen van + 2600s heeft opgeleverd.

Remises weigeren is echter kinderspel met wat mij overkwam in ronde 7 van Cappelle La Grande 2025. In die partij verzette mijn tegenstander hemel en aarde om toch geen remise te moeten maken. In onderstaande stelling speelde zwart na 10 minuten nadenken bewust een verliezende zet (ongeveer -2) omdat de correcte zet te vervlakkend is.

13 zetten later herhaalde hij dit exploot maar deze keer met de variatie door bewust een zetherhaling uit de weg te gaan alhoewel de computer opnieuw ongeveer -2 opgeeft.

Ik heb al eerder enkele artikels geschreven over risico's nemen zie deel 1 , deel 2 en deel 3 maar bovenstaande vind ik van een totaal ander kaliber. Ik heb zoiets nooit eerder meegemaakt. Ok je kan spelen op de man als hogere elo tegen lagere maar dit is voor mij meerdere bruggen te ver.

Trouwens alsof dit niet al voldoende killerinstinct was voor 1 tornooi, kende mijn tegenstander uit ronde 6 er zeker ook iets van. Slechts 15 jaar en ruim 300 elo minder had Ilyess Guechchati en toch weigerde hij in onderstaande stelling mijn remise terwijl het ongeveer gelijk staat (met allebei nog veel tijd op de klok).

Wit aan zet. Stockfish 17.1 toont 0.06

Op zet 40 verbaasde hij mij een tweede keer door met slechts seconden op de klok een zetherhaling uit de weg te gaan. In mijn artikel Angst deel 3 gaf ik reeds aan dat de jeugd tegenwoordig weinig angst meer kent maar dit is nog een stap verder.

In tegenstelling tot de sterkere speler Alexandre Bacrot van ronde 7 die alsnog won (volgend artikeltje toon ik hoe), beet Ilyess wel in het zand (een blunder dus vind ik niet zinvol om te publiceren). Ik heb mij daarom achteraf lang afgevraagd waarom Ilyess emotieloos het resultaat kon ondertekenen. Ik heb oudere en sterkere spelers zien instorten na zulk partijverloop. Ik vind het erg vreemd en fascinerend om zo fanatiek op winst te kunnen spelen op die jonge leeftijd en tezelfdertijd zo koel te blijven na verlies.

Anderhalve maand geleden was er commotie omtrent het toekennen van een schoonheidsprijs (zie beauty-prize-politics). Misschien moeten we het eens over een andere boeg gooien met een prijs voor de grootste strijdlust. Zoiets bestaat al jaren in vele wielerwedstrijden waardoor ook verliezers soms een heel mooie geldprijs kunnen winnen. De criteria kan je heel makkelijk vastleggen. Wie remises weigert (maximum 1 per partij) en zetherhalingen uit de weg gaat, maakt kans. Hoe sterker de tegenstander in vergelijking met jezelf, hoe beter. Is dit nieuw voor het schaken en/ of wie durft zoiets als organisator eens aan te bieden?

Brabo

Killerinstinct

Het doel van het schaken is je tegenstander schaakmat zetten. Dat was de scherpe opmerking van een lezer die vond dat ik veel te weinig ambitie toon(de). Nee toen het talent killerinstinct werd uitgedeeld, stond ik niet op de eerste rij. Het gebeurt veel te vaak dat ik al voor de partij denk dat remise best ok is. Ik ben er ook als de kippen bij om een partij helemaal dood te maken als ik verrast wordt in de opening (zie bv. risico's deel 3).

Kortom ik vroeg mij na die opmerking af in hoeverre dit iets typisch is voor mezelf of zijn er ook andere spelers met zulke handicap. Hoe groot is het verschil in killerinstinct tussen mezelf en andere spelers? In 2021 publiceerde de Australische grootmeester David Smerdon hiervoor the fighting chess index maar die was er enkel voor topspelers en is ondertussen al gedateerd (voor covid dus 2020). Ik keek daarom naar de tenacity-score in het stijlreport die je per speler kunt generen met Chessbase 18. Die score zou volgens Chessbase een heel goede indicatie geven van iemands killerinstinct.

Chessbase 18 kan veel automatisch maar een onderzoek over het killerinstinct vergt nog steeds heel wat manueel werk. Eerst filterde ik alle spelers uit mijn up to date Big database 2025 waarvan ik minstens 50 gepubliceerde klassieke partijen kon vinden sinds januari 2020. Vervolgens filterde ik uit die groep de spelers met een of meerdere van onderstaande eigenschappen:

• Belg
• Nederlander
• Hij/zij was mijn tegenstander in een klassieke partij die gespeeld werd in de voorbije 5 jaar
• +2700 klassieke fide-elo volgens 2700chess.com op 6 mei 2025

Voor elk van hen noteerde ik in een exceltabel

• Naam + voornaam
• Killerinstinct = Tenacity-score
• Piekelo sinds januari 2020
• Aantal klassieke partijen in rekening gebracht (dus minstens 50)
• Man of vrouw
• Heb ik de speler in de laatste 5 jaar ontmoet in een open tornooi? Ja of Nee

In totaal verzamelde ik van 230 spelers de data. Dat liet mij toe om enkele interessante grafieken te maken. Ik begin met hoe groot iemands leeftijd invloed heeft op het killerinstinct.

• De Nederlandse internationaal meester Herman Grooten, geboren in 1958 is de speler met de hoogste killerinstinct-score in mijn onderzoekje.
• Zonder Herman Grooten ligt de trendlijn (stippellijn) ongeveer 10% lager voor de oudste spelers.
• Zonder Herman Grooten is er een 30%  killerinstinct-score-daling van jong naar oud.
• De Belgische internationaal meester Jan Rooze is de oudste speler in mijn onderzoekje en blijft vandaag imponeren met zijn energie.

In een 2de grafiek tracht ik te achterhalen in hoeverre (piek-) elo een invloed heeft op het killerinstinct.

• De remises worden frequenter bij de hogere elo's.
• Desondanks zakt de trendlijn met slechts 15% van 1900 naar 2900 fide elo.

Ik wou ook eens weten of er door het aantal partijen een vermoeidheidseffect te zien is in het killerinstinct.

• Onze Belgische nummer 1 Daniel Dardha is de meest actieve speler in mijn onderzoekje.
• Zonder Daniel Dardha ligt de trendlijn ongeveer 8% hoger voor de meest actieve spelers.
• Ik zie een lichte stijging van het killerinstinct als spelers meer spelen en dat heeft wellicht te maken met minder schrik van eloverlies.
• Speelt Daniel te veel partijen?

De score van de Belgen in mijn data kan je hieronder aflezen. Ik kom er zoals verwacht zelf zwak uit.

Belgen met minstens 50 klassieke partijen gespeeld sinds 2020
en gepubliceerd in de Big Database 2025

• Slechts 55 Belgen kwamen in aanmerking voor mijn onderzoekje
• De Belg met het hoogste killerinstinct is Daria Vanduyfhuys.
• 2 Belgen kregen een 0 score van Chessbase voor hun killerinstinct.
• Rood betekent dat de killerinstinct-score van de speler 10% onder de te verwachten score volgens leeftijd ligt.

Tenslotte was ik ook nog geïnteresseerd in enkele speciale vergelijkingen van groepen.

1. Belg: Ja - Nee

• De gemiddelde Belg heeft een iets lagere killerinstinct-score (inclusief correctie volgens leeftijd) t.o.v. niet Belgen.
• 55 Belgen is een klein percentage van het totaal aantal Belgische schakers. Ze zijn ook een speciale categorie dus veel kunnen we hier niet uit afleiden.

2. Man - Vrouw

• Vrouwen scoren gemiddeld ruim 12% hoger op de killerinstinct-index dan mannen (inclusief correctie volgens leeftijd)
• Zijn de vrouwen competitiever of is het eerder dat de minder competitieve vrouwen massaal afhaken?

3. Open tornooi spelers: Ja - Nee

• De spelers die ik ontmoette in open tornooien hebben gemiddeld een iets groter killerinstinct (inclusief correctie volgens leeftijd)
• Tussen de 187 spelers die ik niet in open tornooien ontmoette, zijn ook nog veel spelers die regelmatig open tornooien spelen.

Mijn algemene conclusie is dat er trends zijn maar dat het killerinstinct vooral iets heel individueel is dus ongeacht leeftijd, elo, geslacht, activiteit ... In de tabel van de Belgen insinueer ik met de rode kleur dat spelers meer dan 10% onder de trendlijn zich moeten aanpassen maar ik ben daar zelf niet zeker van. Het is goed om jezelf te kennen en daar rekening mee te houden in beslissingen. Het is noch eenvoudig, noch een recept tot succes om plots drastische wijzigingen in je schaakpatroon te maken. Mentale coaches in het schaken worden langzaam bekender maar nog veel te weinig spelers maken er gebruik van.

Brabo