De expert deel 4

De grote meerderheid van de clubschakers heeft geen enkele officiële partij gespeeld het voorbije jaar. De laatste maanden was Daniel Dardha zelfs de enige Belg die uberhaupt competitie heeft gespeeld. Ik snap trouwens niet hoe hij tussen de mazen van het net is gekropen want ik dacht dat enkel essentiële reizen toegelaten zijn. In elk geval mijn laatste officiële partij dateert al van de voorbije zomer en toen was het al bijlange niet vanzelfsprekend meer zie de schaakmicrobe deel 3.

Ik heb ook geen idee wanneer ik opnieuw zal schaken buitenshuis. Als het met mondmasker moet dan zal ik sowieso ervoor passen en het ziet er naar uit dat we dit nog heel lang zullen moeten dragen. Eergisteren nog kondigde de Amerikaanse viroloog Fauci aan dat in 2022 mondmaskers mogelijk noodzakelijk zullen blijven. Klaarblijkelijk is men de bevolking langzaam aan het voorbereiden op een zeer lange periode van coronamaatregelen.

Ondertussen moet ik wel toegeven dat ik ook steeds meer de voordelen kan appreciëren van niet meer buitenhuis te schaken. Naast geld en tijdwinst vind ik het ook heerlijk dat ik mij plots helemaal niet meer moet bekommeren om partijvoorbereidingen (op een uitzondering na die er een halszaak van maakt wanneer hij mij partij geeft). Ik speel dan ook uitsluitend blitz online met zeer snel wisselende en meestal totaal onbekende tegenstanders. Bovendien voel ik dat dit formaat op mijn lijf geschreven is. Als aanhanger van de wetenschappelijke aanpak zie deel 1 en deel 2 pluk ik nu de vruchten van een scherp afgelijnd repertoire waarvan ik sommige openingen al meer dan 20 jaar speel.

Zelfs spelers soms met een fide-rating een paar honderd punten hoger dan ikzelf, zijn hierdoor plots niet meer onoverkomelijk. Veel (heel) sterke amateurs kunnen zich niet of moeilijk aanpassen aan de online condities. Zo ook de Nederlandse internationaal meester Xander Wemmers die nog recent in een interview toegaf dat hij ondanks zijn speelsterkte en 40 jaar schaak geen dichtgetimmerd repertoire heeft. In bordschaken omzeilt hij dat door goede partijvoorbereidingen maar online draait het steeds uit op een straftraining openingen.

Dus ik vind van mezelf dat ik mijn mannetje online best kan staan maar sommigen doen nog beter. Daarbij merk ik op dat die online-specialisten nog veel verder gaan in het aflijnen van hun repertoire. Online schaken staat/stond voor mij altijd grotendeels in functie van bordschaken (zie de on(zin) van blitz deel 1, deel 2, deel 3, deel 4 en deel 5). Echter dat geldt nooit (of dat vermoed ik toch) voor die online-specialisten. Voor hen tellen enkel de resultaten online en dus houden ze zich niet bezig met eventueel iets te kunnen hergebruiken in standaard bordschaken. Trouwens velen onder hen zijn zelfs helemaal niet meer actief volgens fide.

Een van de meest typische en succesvolle voorbeelden van een online-specialist is yanvar op lichess. Hij is een heel actieve speler want speelde ongeveer 15.000 partijtjes (uitsluitend blitz) op lichess over iets minder dan 2,5 jaar tijd. Daarbij schommelt zijn online lichess-rating voortdurend tussen 2500 en 2600. Ik kom hem geregeld tegen en telkens heb ik het enorm lastig. Mijn score van 1 op 7 is in elk geval ver onder de te verwachten score. De partijen volgen telkens hetzelfde patroon. Yanvar kiest een heel kleine variant waarin hij gespecialiseerd is en ik geraak al in de helft van de partijen niet zonder kleerscheuren door de opening. Zo stuurt hij met zwart steevast aan op de volgende stelling die ontstaat na slechts 6 zetten.

Dus volgens mijn openingsboek kan je slechts 15 meesterpartijen vinden in de megadatabase met deze stelling. Als ik dan ga kijken naar welke partijen dit zijn dan vallen onmiddellijk 4 partijen op gespeeld voor 1997. In elk van die partijen is de zwartspeler de Russische internationaal meester Igor Yanvarjov. Op lichess staat geen informatie over Yanvar maar alles zegt mij dat we het hier over dezelfde persoon hebben.

Igor speelt blijkbaar al 20 jaar geen competities meer volgens fide (op 1 uitzondering na in 2012). Dan ben ik toch wel erg verrast om te zien dat je in combinatie met een leeftijd van bijna 64 jaar nog op lichess kunt flirten met een 2600 online rating. Wie is die Igor Yanvarjov? Zou het echt zo zijn dat schaaktalent in Rusland overal zomaar te vinden is?

Mijn Russische echtgenote bracht al snel klaarheid. Na enig googlen ontdekte ze op enkele Russische schaaksites dat Igor Yanvarjov een zeer grote naam is in de Russische schaakwereld. Hij is veel meer dan enkel de internationationaal meester-titel. Hij is een absolute top-coach en werkte samen met de schaakscholen van Efim Geller, Anatoly Karpov, Garry Kasparov en Tigran Petrosian. Met die laatste was hij ook persoonlijk bevriend waardoor het niet verrassend is dat hij zelfs een boek over hem heeft geschreven The King's Indian According to Tigran Petrosian die in 2019 vertaald werd naar het Engels.

Verschillende van zijn leerlingen zijn ondertussen grootmeester geworden. Je kan hem trouwens nog altijd contacteren voor lessen op de Karpov-school. Veel meer over deze bijzondere persoonlijkheid kan je o.a. lezen op het verslag van zijn 60ste verjaardag want het wordt hoogtijd om terug te keren naar het thema van dit artikel en dat is natuurlijk de expert. Dus waarom beschouw ik Yanvar precies een model-expert? We beginnen met het downloaden van alle lichesspartijen van Yanvar dankzij https://lichess.org/games/export/yanvar (zie ook mijn artikel lichess ) en filteren daarna op onze eerder vermelde stelling. Het resultaat is verbluffend. Ik vond 667 partijen van Yanvar terug waarbij zwart 65% scoort netjes volgens zijn rating. Echter het wordt nog straffer wanneer we opnieuw kijken naar de expertpartijen van de laatste 3 maanden op lichess. Filteren op dezelfde stelling toont dat 1 naam heerst : Yanvar.

Dit is waarom ik denk dat Yanvar de model-expert is. Hij heeft behalve een heel klein beetje van KamranShirazi geen concurrentie. Hiermee is hij dus vrij zeker ervan dat al zijn online-tegenstanders zelden of nooit de stelling eerder op het bord hebben gekregen of tenminste nooit serieus bestudeerd hebben.

Op zich is het vinden van een unieke opening niet zo speciaal. Afwijken van de theorie kan iedereen maar weinigen slagen erin om dan die stelling 667 keer op het bord te laten verschijnen en daarmee een TPR dicht tegen 2600 elo te halen (dus eveneens een stuk hoger dan je eigen gemiddelde rating). Het succes van Yanvar bestaat omdat hij al heel snel afwijkt van de platgetreden paden (een stelling na zet 6) en we bovendien spreken over een universeel systeem i.p.v. een specifieke opening. Dan resteert ons enkel opnieuw de vraag in hoeverre de stelling gezond is. Wel na enkele dagen analyse met mijn beste schaakprogamma's en de export van Yanvar's partijen, denk ik niet dat Yanvar het zou overleven met deze aanpak in standaard bordschaken.

Dus niemand heeft tot nu toe de killer 12.a4 gespeeld en dat verwondert mij niet want heel weinig spelers (niemand ?) analyseren online gespeelde partijen zoals ik nu sinds enkele maanden doe voor enkele specifiek geselecteerde. Yanvar keert wellicht ook nooit terug naar het klassiek bordschaken zodus moet hij ook niet wakker liggen van voorbereidingen. Tenslotte verschilt de Yanvar-stelling ook van de Dubov-stelling (zie mijn vorig artikel). Copycats hoeft hij niet te vrezen waardoor hij wellicht nog heel lang de online expert van zijn stelling kan blijven en nog lang zal genieten van dit voordeel.

Brabo

Mode deel 3

De Amerikaanse grootmeester Grigory Serper vermijdt de polemiek niet in zijn blogartikels en dat legt hem geen windeieren. Hij is en blijft vandaag de populairste blogger op chess.com. Bovendien kan je hem ook nooit betrappen op puur sensatie creëren. Elke soms gewaagde stelling laat hij steeds gepaard gaan met bewijsmateriaal. Zijn meest recente artikel "Fabiano Caruana chess-revolution" was weer een modelvoorbeeld hiervan. Volgens Grigory kent de huidige nummer 2 van de wereld, de Amerikaanse topgrootmeester Fabiano Caruana bijzonder slecht zijn klassiekers. In het artikel haalt hij hierbij enkele recente uitspraken aan van Fabiano die hij dan telkens uitgebreid aftoetst aan oude partijen gespeeld  door oud-wereldkampioenen.

Hoe is het in godsnaam mogelijk om nummer 2 van de wereld te worden als je zo weinig afweet van de schaakgeschiedenis? Oud-wereldkampioen Michail Botvinnik hamerde altijd in zijn lessen op het intensief bestuderen van de partijen gespeeld door de oude meesters. Ook nu hoor je nog veel meesters en lesgevers vertellen hoe belangrijk de klassiekers zijn in de ontwikkeling van een schaker. Echter vandaag stelt Grigory maar zeker niet alleen hij vast dat veel jonge spelers deze raad niet alleen negeren maar vaak ook nog veel sneller en verder vooruitgaan.

Aan de start van de recente uitzonderlijke editie van Tata Steel Chess deed de Iraanse topgrootmeester Alireza Firouzja een opmerkelijke bekentenis. Hij had zich vooral met blitz en bullet voorbereid op het tornooi zie o.a. krantenrubriek 23 januari 2021. De reporter dacht dat Alireza een grapje maakte maar nee hij was bloedserieus. Deze anekdote toont heel mooi aan hoe in de laatste jaren een echte revolutie is gebeurd ook op het gebied van schaaktrainingen. Deze corona-crisis heeft dit proces nog versneld en dus is het niet verwonderlijk dat minder actieve of oudere schakers afgehaakt zijn.

In enkele recente artikels op deze blog zie o.a. de onzin van blitz deel 4 en revolutie in het millennium deel 3 gaf ik voorbeelden van mijn online blitzpartijtjes die ik gebruikte om mijn openingsrepertoire te verbeteren. Echter recent ontdekte ik hierop een interessante uitbreiding. Online schaken kan een belangrijke graadmeter zijn om te weten welke openingen trendy zijn. Dit is heel waardevolle informatie want dit laat toe om de beperkte studietijd veel efficiënter in te delen. Bovendien is het ook zo dat veel spelers online dezelfde openingen spelen als in bordschaak zie bv. mijn artikels anoniem en clubschaak en/of internetschaak deel 2.

In dit blogartikeltje wil ik dan ook eens inzoomen op misschien wel een van de meest opzienbarende modetrends sedert jaren online. Het betreft de stelling hieronder die ik plots 5 keer op korte tijd in mijn online partijen kreeg voorgeschoteld en dat trouwens telkens door een andere tegenstander. Tot eind vorig jaar had ik het slechts 1 keer eerder online ontmoet en dat op meer dan 70.000 online partijtjes gespreid over 13 jaar.

Toeval of was er meer aan de hand? Het leek mij daarom eens interessant om te kijken wat de database van lichess over deze stelling vertelt. Echter die database voor meerdere maanden downloaden is geen fun (zie mijn artikel lichess gepubliceerd eind vorig jaar). Gelukkig bestaat er ondertussen hiervoor een alternatief  want nikonoel biedt sedert enkele maanden de Lichess Elite Database aan. Deze elitedatabase is slechts een fractie van de totale database maar is kwalitatief wel 100 x gemiddeld beter en kwaliteit is exact wat we hier nodig hebben bij het onderzoeken van modetrends in openingen.

Zo was het een koud kunstje om de elitepartijen van de maanden november 2020, december 2020 en januari 2021 via die site down te loaden, die samen te gieten in 1 database en daarna te filteren op onze stelling. Vervolgens telde ik voor elke dag in die 3 maanden hoe vaak de stelling was voorgekomen. Die getallen goot ik dan uiteindelijk in onderstaande merkwaardige grafiek.

Dus in de eerste helft van de 3 maanden werd de stelling slechts 2 keer gespeeld. In de tweede helft daarentegen werd het niet minder dan 402 keer gespeeld. Dit kan geen toeval meer zijn en dat is het uiteraard ook niet. Zonder twijfel zullen al lezers de stelling herkend hebben want ze is inderdaad afkomstig uit de nieuwe onsterfelijke partij die jawel exact op 16 december 2020 werd gespeeld.

Ik ben niet verwonderd dat er na al de berichtgeving over deze fantastische partij heel veel spelers zich ook gewaagd hebben aan deze variant. Het helpt ook dat de witspeler bijzonder populair is bij de schakers want enkele Belgen hebben zelfs voor hem een Daniil Dubov fanclub opgericht.

Als Belg hou je er dus best rekening mee dat je straks zelf de stelling op je bord kunt krijgen (tenminste als die deel uitmaakt van je repertoire). Trouwens tussen de spelers van de elitedatabase met deze stelling vond ik al een groot aantal Belgen. Slachtoffers met zwart waren (behalve ikzelf):  IM Steven Geirnaert, FM Warre De Waele en IM Glen De Schampheleire. Die laatste koos daarom om ineens de kleuren te wisselen want ik vond van Glen ook enkele partijen met het witte kleur en deze variant. Verder zag ik ook nog FM Sim Maerevoet het eens testen en zelf leed ik een smadelijke nederlaag in de wekelijkse blitz van de Belgische online schaakclub door de hand van Emilio Martinez Rodriguez.

Dan blijft er natuurlijk nog de vraag over hoe gevaarlijk of goed is dit systeem? Dit probeerde ik eerst vanuit praktisch standpunt te bekijken door in de elite-database de spelers op te zoeken die het al minstens 10 keer getest hebben. Dat Karjakin (ook wel minister van de verdediging genoemd) het niet in een standaardpartij droog kon houden, zorgt wellicht dat onderstaande resultaten geen verrassing zijn.

M.a.w. als wit een beetje kennis heeft van het systeem en taktiek is je tweede naam dan kan je hiermee een dikke plusscore behalen.

In elk geval als zwartspeler heb je maar beter een anti-dote klaarliggen. Die kan je zoeken in de vele gepubliceerde analyses zoals chesspublishing maar ik doe altijd liever mijn eigen huiswerk als ik de tijd heb. Dus liet ik mijn sterkste PC en Stockfish 12 er eens een uurtje op rekenen en dat scheen een ander licht op de opening. Dubov vermeldt het in zijn  youtube-analyse niet maar 12...a5 ziet er mij zo goed als winnend uit voor zwart. Ik heb het prompt getest online zodra ik het kon.

Achteraf ontdekte ik dat de Slovaakse grootmeester Jergus Pechac 12...a5 ook al op lichess gespeeld heeft zie partij dus ik vermoed dat elke professional dit ondertussen al gevonden heeft. Ik denk zelfs dat Dubov al op de hoogte was hiervan op voorhand want in zijn filmpje zegt hij ook dat hij tegen een computer wellicht had verloren maar hem dat niet heeft weerhouden om het toch te spelen.

Meer dan waarschijnlijk kunnen we dus hier van een voorbijgaand modeverschijnsel spreken. Dit wil niet zeggen dat je over een jaar toch ineens verrast kunt worden door iemand die deze variant nog eens bovenhaalt. Online modetrends trachten te detecteren en de nodige aandacht eraan schenken, lijkt mij dan ook nuttig voor de competitieschaker.

Brabo

Schaakinitiatief Vlaanderen

“Liever een late ja, dan een vroege nee.” Zo startte Vlaams minister van jeugd Benjamin Dalle zijn persconferentie op 22 mei 2020. Na deze persconferentie was het voor ons alle hens aan dek. We kregen groen licht om vanuit Schaakinitiatief Vlaanderen vzw ons jaarlijkse schaakkamp te organiseren. Een noodzakelijk lichtpuntje voor de jeugd in een heel erg donkere periode. Ondanks de speciale regels, waren wij ervan overtuigd dat we opnieuw een kwalitatief schaakkamp konden organiseren, met voor vele kinderen de eerste kans in maanden om de stukken opnieuw vast te nemen.

Waarom een schaakkamp organiseren?

Deze foto toont op een prachtige manier waarvoor wij een heel jaar werken. De voldoening die wij als team krijgen, als we jeugdspelers (ongeacht de leeftijd of het schaakniveau) iets mogen bijleren, is ontzettend groot.

Los van het lerende aspect is op kamp gaan gewoon heel leuk! Het is een unieke ervaring (ook voor onze monitoren) om een week spelplezier te delen met zo een grote groep jongeren met dezelfde interesse.

Regelmatig krijgen we na ons schaakkamp berichten als: “Mijn kind wou stoppen met schaken maar heeft na kamp besloten om zich toch nog een jaartje in te schrijven in de club, dankjewel!”. Berichten zoals deze overtuigen ons dat onze schaakactiviteiten een meerwaarde zijn voor de schaakwereld en dat er nood is aan een schaakkamp om de jeugd te motiveren om voor de schaaksport te blijven kiezen.

Wat maakt ons kamp anders?

Er zijn over het algemeen naast tornooien niet bijzonder veel schaakactiviteiten. Degene die er zijn, zijn vaak toegespitst op een zeer beperkte groep. Toen we vier jaar geleden onze vzw oprichtten, wilden we het anders aanpakken: kwalitatief schaakplezier voor *iedereen* die het wil.

Verder zien schakers elkaar enkel op tornooien in een competitieve sfeer met weinig vrije tijd tussen partijen. Ook hier willen we het verschil maken door leeftijdsgenoten elkaar eens echt te laten leren kennen. Er zijn al veel vriendschappen gesmeed op kamp.

Ons schaakkamp onderscheidt zich door schaaklessen op het niveau van de deelnemers aan te bieden. Wij vinden het belangrijk dat iedereen op zijn eigen tempo kan bijleren. Door ons brede doelpubliek en het hoge aantal deelnemers (we krijgen veel verbaasde blikken wanneer we vertellen over een kamp met meer dan 150 schakers), is het voor ons ook eenvoudiger om schakers in te delen in hun ideale niveaugroep, en per groep dan ook een gepaste schaaklesgever te vinden.

Naast de schaaklessen is plezier natuurlijk een topprioriteit. Schaakactiviteiten worden daarom afgewisseld met leuke en gevarieerde spelmomenten. Onze deelnemers moeten zich amuseren en hiervoor halen we alles uit de kast. Hier hoort elk jaar ook een speciale activiteit bij, zoals te lezen in (Geen) spijt. Als er geen springkasteel op onze kamplocatie geraakt, bezoeken we een avonturenpark of zwembad op locatie!

Bubbel-editie

De editie van 2020 zal ons nog wel een tijdje bijblijven, ook al had de organisatie wel wat voeten in de aarde. Er waren redelijk wat praktische bezwaren waarop we zo goed mogelijk moesten anticiperen. Gelukkig wordt het schaakkamp door schakers georganiseerd, dus een stapje verder denken is meestal geen probleem.

Plots, 2 maanden voor het kamp begint, kregen we dan toch groen licht. We horen op het journaal de verlossende woorden, maar dat wordt dan ook snel gevolgd door de beperkingen. Het moet in bubbels van maximum 50, het moeten aparte kampen zijn, er moeten voorzorgen genomen worden. Onmiddellijk moet je dan de vragen beantwoorden: Kunnen we het doen? Blijft de kwaliteit bewaard? Willen we het doen?

Na veelvuldig en intensief overleg met alle betrokken partijen bleek het antwoord op al die vragen ja. Dan moet op anderhalve maand natuurlijk het kamp een hele andere vorm krijgen. We kochten allerhande beschermingsmaterialen, linten om wegen mee af te zetten, we herwerkten alle spelen naar groepen van 50, maakten aparte wandelwegen die elkaar in geen geval kruisen, etc. De werklast is tot nog toe nooit zo groot geweest als voor de editie van 2020. Maar de voldoening was ook des te groter toen we zagen hoeveel wij na een lange lockdown konden betekenen voor de kinderen. We zouden het alleszins onmiddellijk opnieuw doen.

2021

Dit jaar wordt een jaar vol hoop en verwachtingen. De overheid is gestart met een grootschalige vaccinatiecampagne en iedereen hoopt de real-life schaakactiviteiten weer te kunnen hervatten. De zotte activiteiten die we in de zomer van 2020 hebben moeten uitstellen, proberen we dit jaar tot leven te brengen. Bent u ondertussen ook enthousiast geworden voor het zomerkamp? Voor meer info, inschrijvingen en de dag- of fotoverslagen kan u terecht op https://www.schaakinitiatief.org/schaakkamp-2021 Tot volgende zomer!

SIV

Schaken in films

Dat de coronacrisis veel miserie meegebracht heeft en nog zal brengen, staat vast. Echter net zoals bij elke crisis heb je ook mensen die eerder profiteren dan afzien. Zelf heb ik zeker niet te klagen. Het voorbije jaar was een goed jaar op het werk want meer dan ooit was er vraag naar uitbreidingen en verbeteringen van de bestaande telecomnetwerken. Er was een grote toename van het internetverkeer en dat kwam mijn sector erg ten goede. Bovendien moest ik zelf mijn huis hiervoor niet uit en kon ik dus veilig telewerken.

Financieel voel ik dus (voorlopig) geen last van deze crisis. Integendeel want naast goed gevulde dagen op het werk, heb ik ook nog nooit zo hard gespaard. Vele duizenden euros die ik normaal jaarlijks spendeer aan het schaken (zie Hoeveel geld spendeer je aan het schaken?) bleven op het spaarboekje staan. Zelfs de vele extraatjes die we onszelf gunden, hadden daar nauwelijks invloed op. Ik vergat dus zeker niet om onszelf te verwennen tijdens de lockdowns.

Zo kocht ik meer dan ooit schaakboeken in de voorbije maanden. Thuis breidde ik ons internetabonnement uit zodat we nu onbeperkt konden surfen en aan een dubbele snelheid. Echter misschien de grootste cadeau die we onszelf gaven, was wellicht een abonnement op Netflix. Ja ik ben dus een van de miljoenen nieuwe gebruikers die er in de laatste maanden is bijgekomen.

Voor slechts 8 euro per maand (dus het goedkoopste abonnement) krijg je er een geweldig aanbod van films en series. Vandaag vraag ik me dan ook luidop af waarom ik zo lang hiermee gewacht heb. Mijn dochter Evelien was al lang vragende partij maar ik zag er eerder het nut niet van in omdat ik zelf toch weinig tv keek. Trouwens om heel eerlijk te zijn, weet ik zelfs niet of ik zonder The Queen's Gambit ooit lid was geworden. In elk geval het waren de vele zeer positieve berichten rond die serie die mij uiteindelijk overhaalde en daar ben ik zeker niet rouwig om.

Want alleen voor die serie al was het zijn geld waard. Het is zonder twijfel het beste dat ik ooit over het schaken gezien heb op tv. Anderzijds moet ik ook toegeven dat ik nog niet veel schaken in films gezien heb. Ik herinner mij dat ik lang geleden ooit eens Searching for Bobby Fischer gezien heb maar dat vind ik een heel kinderachtige film. Een 6 jarig jongetje krijgt interesse voor het schaken en verbetert snel o.a. door de hulp van een eigen coach die betaald wordt door zijn ouders. De gebruikte studietechnieken zijn op zijn minst merkwaardig en sommige zelfs vandaag opvoedkundig totaal onaanvaardbaar.

Nu ik kan wel begrijpen waarom Netflix naar aanleiding van het grote succes door the Queen's Gambit deze film van 1993 opnieuw aanbiedt. Er is vandaag zeker vraag naar nieuwe films over het schaken. Netflix was wel zo slim om de film een andere titel te geven: Innocent Moves (Onschuldige zetten) want wie van de jongeren kent nog Bobby Fischer? Als je kijkt naar het entertainende Wat een jaar! op VTM dan snap je onmiddellijk hoe weinig onze jeugd afweet van het verleden.

Een modernere versie van deze film is Queen of Katwe uit 2016. We zien in deze film hoe enorm onze maatschappij is veranderd in de laatste 20 jaar. Het rijke blanke jongetje als hoofdrolspeler is vervangen door het arme zwarte meisje. De harde vaak spartaanse opvoeding in de film van 1993 is getransformeerd naar fluweel zachte lessen.

Het is wel zo dat ik deze film beter vind dan die van 1993. De grote problemen naast het schaken voor Madina Nalwanga zorgen dat het verhaal veel rijker is. Anderzijds wil ik wel nog een kleine kanttekening maken met schaak studeren. Beide verhalen zijn gebaseerd op echte personages. Phiona Mutesi uit Uganda behaalde een maximumelo van 1686 terwijl Joshua Waitzkin uit US het veel malen verder schopte met een internationaal meestertitel en 2464 elo. Vandaag bestaat veel discussie over ons Vlaams onderwijs die in verval is maar ik denk dat je inderdaad de beste resultaten pas kunt behalen door de spreekwoordelijke duimschroeven aan te draaien.

Nu ik ben akkoord dat we schaaktechnisch sowieso heel weinig kunnen leren van films. Zelfs bij de netflix-serie the Queen's Gambit is dit het geval. Dit werd onlangs nog eens expliciet ons duidelijk gemaakt in een aparte mini-documentaire van deze serie Creating The Queen's Gambit waarbij de regisseurs en acteurs hun kijk geven over hoe de serie tot stand is gekomen en bepaalde details uitleggen.

De allereerste zin in deze documentaire begint over dat de serie eigenlijk niet gaat over het schaken. Voor alle schaakfans wellicht een shock maar als je luistert naar de uitleg dan moet je hen gelijk geven. Het gaat in de eerste plaats over de vele problemen die Beth in haar leven ervaart en hoe ze die heel langzaam probeert te overwinnen. Net daarom hoor ik ook van veel niet-schakers dat ze geweldig genoten hebben van de serie. Je hoeft helemaal niet te kunnen schaken om de serie te volgen. Meer nog schaken lijkt een makkelijk spel en dat zal wellicht ook ervoor gezorgd hebben dat velen de stap gezet hebben om het eens zelf te proberen.

Ook Magnus Carlsen zegt in een recent interview dat hij veel partijen niet kende in de serie. Nu het is sowieso al heel lastig om tijdens een film een positie te herkennen uit een partij. Zonder het beeld stop te zetten, is het al helemaal ondoenbaar. Bovendien geeft de regisseur Scott Frank ook toe in Creating The Queen's Gambit dat het volstrekt onmogelijk is om op televisie iets schaaktechnisch goed te tonen. Daar is het medium gewoon niet geschikt voor. Zelf kon ik slechts 1 keer een schaakpositie herkennen in een film. Eveneens op netflix heb je tegenwoordig ook de film The Coldest Game. Het is een spionage-film die zich afspeelt tijdens de koude oorlog (voor de jonge generatie dus voor 1990 toen er nog sprake was van het IJzeren gordijn en de Sovjetunie).

Deze film van 2019 kreeg geen goede recensies, ook niet van Chessbase maar bevat schaaktechnisch wel enkele mooie partijen. Daarbij trok 1 van die partijen mijn aandacht want in een flits herkende ik de combinatie. Ik heb het in mijn vorig artikel "Geometrie" al gezegd dat het hart van het schaken zich bevindt in patronen herkennen. Wel ondanks ik slechts een deel van het bord voor een luttele seconde zag, herinnerde ik mij onmiddellijk het verhaal van Tim Krabbe Strangest coincidence ever or hoax. Het betreft hier een buitengewone combinatie die 2 keer op een paar jaar in verschillende partijen zou gespeeld zijn. Tot op vandaag weet men nog altijd niet wat waar of vals is. Dat de Poolse regisseurs uiteindelijk kiezen voor de Poolse combinatie is dan ook weer geen verrassing.

Kortom schaken in films blijft een moeilijk huwelijk. In de meeste gevallen heb je na de film meer vragen over het schaken dan dat ze in de film beantwoord zijn. Net daarom heb ik op de site van de Belgische online schaakclub nu een faq (frequently asked questions = veel gestelde vragen) gepubliceerd in 2 talen: Nederlands en Frans. Veel nieuwe schakers hebben vandaag heel veel vragen over het spel. Die vragen hebben wij proberen te beantwoorden en gebundeld in 2 categorieën: beginnen met schaken en tips voor clubschakers.

Opmerkingen en aanvullingen zijn uiteraard welkom. De lijst zal blijven groeien als we  nieuwe vragen ontvangen maar ik denk dat we voorlopig al een heel ruim aanbod hebben. Dus als jij of jouw vrienden vragen hebben over het schaken na het bekijken van een schaakfilm dan is dit zeker een goed adres om eens te kijken of het antwoord er niet toevallig al tussen staat. Tenslotte bedankt Steven Keirse/ W84therook voor de vele uren werk aan deze faq.

Brabo