vrijdag 8 juni 2012

Schaakintuïtie

Elke schaker krijgt door ervaring bepaalde vaardigheden. Deze vaardigheden worden een soort  schaakintuïtie  waardoor een schaker vaak door een oogopslag weet naar welke zetten hij moet kijken en of het de moeite waard is om wat langer de stelling te bestuderen. Het instuderen van tactische motieven, herkennen van zwakke velden, het verschil kennen tussen zwakke en sterke loper,... zijn allemaal onderdelen van onze schaakintuïtie. 

Echter schaken is een heel concreet spelletje waarbij algemene principes en regeltjes al snel plaats moeten ruimen voor precisie en doeltreffendheid. Een computer toont erg vaak haarfijn aan dat de stelling net anders moet worden behandeld dan wat jouw  schaakintuïtie vertelt. Vandaag mogen we uiteraard geen computer raadplegen voor het spelen van een partij maar voor de opening kunnen we dat omzeilen door vooraf grondig een aantal mogelijke systemen te bekijken en in te studeren. In feite doen we niets anders dan de vaak gebrekkige intuïtie uit te schakelen en te vervangen door computerprecisie in de hoop dat dit ook betere bordresultaten oplevert. 

Zonder twijfel is dit inderdaad het geval want anders kan je onmogelijk het succes verklaren van de vele openingsboeken en de enorme focus vandaag op het analyseren en verfijnen van openingssystemen met behulp van talloze computerprogramma's. Het is een tijdrovende job en voor velen vergalt het voor een groot stuk de sportiviteit waarbij het niet meer gaat om wie de beste vaardigheden heeft maar eerder wie het meeste studiewerk heeft gemaakt en over het beste geheugen beschikt. Het is dan ook geen wonder dat voor schaakvarianten zoals Fischerrandom een steeds grotere affiniteit bestaat alhoewel ik sterk betwijfel dat het ooit zo populair zal worden om het standaardschaak te kunnen vervangen.

Ondanks de duidelijke puntenwinst met het instuderen van openingen, kan het ook soms een averechts effect teweegbrengen. Ook in een voorbereiding sluipen fouten en het geheugen kan iemand wel eens in de steek laten (steeds vaker bij het ouder worden). Een welbekend en extreem voorbeeld van het negatief effect bij moedwillig uitschakelen van de intuïtie, is de 8ste wk-partij tussen Kramnik en Leko, gespeeld in 2004 te Brissago, Zwitserland. Kramnik volgde blindelings zijn voorbereidingen en begon pas zelf te rekenen toen het kalf al lang verdronken was, zie onderstaande partij:
Recent kwam ik iets gelijkaardigs tegen. Dit interclubseizoen in de laatste ronde speelde ik met zwart tegen de jonge Nederlandse FM Quinten Ducarmon, een variant die ik enkele maanden eerder nog hier op het blog besproken had en tevens thuis bestudeerd had: de Bartelvariant.  Quinten speelt voor zover ik weet altijd 1.e4 dus kwam zijn openingskeuze als een totale verrassing waardoor ik moest trachten de varianten te herinneren die al ver in het geheugen zaten. Soms lukt dit maar hier slechts gedeeltelijk want ik mixte 2 varianten door elkaar zodat ik na 13 zetten nog dacht in mijn analyses te zitten maar eigenlijk een totaal verloren stelling had op het bord, zie partij:
Het uitschakelen van de intuïtie is dus niet zonder gevaar. Tevens wil ik met deze partij aantonen dat een blog schrijven, ook enige risico's inhoudt voor je bordspel daar sommige potentiële tegenstanders uiteraard meelezen. Dit is ook de reden waarom ik geregeld enkele cruciale analyses weglaat in de gepubliceerde partijen om zelf nog iets over te kunnen houden. Ik ben wel bereid om op persoonlijke aanvraag meer te  tonen maar niet zomaar aan iedere anonieme lezer.

Brabo 

10 opmerkingen:

  1. Het ligt er natuurlijk aan hoeveel waarde je hecht aan voorbereiding, opening etc.
    ik ben er bvb nogal sterk van overtuigd dat elke +2700 jou onvoorbereid nog steeds 9 op 10 vlotjes zal wegtikken.
    kun jij jenog zoveel voorbereiden, dat verschil in niveau is onoverbrugbaar

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Het artikel gaat niet over hoeveel waarde er gehecht wordt aan voorbereiding, opening,.... Het artikel gaat wel over schaakintuitie die kapot wordt gemaakt door het instuderen van (computer)zetten op voorhand.

      Bovendien vind ik je vergelijking van mijn huisvlijt met +2700 spelers onzin. Ik speel nooit tegen + 2700 spelers dus waarom zou ik rekening moeten houden met + 2700 spelers? In mijn bordpartijen brengt mijn voorbereiding,opening,... zeker extra punten op en dat is uiteindelijk wat telt dus niet de hypothetische situatie dat een +2700 speler 10 keer tegen mij zal spelen.

      Verwijderen
  2. ok, anders formuleren

    intuitie is uiteindelijk gewoon toepassen van aangeleerde kennis (op een onbewust niveau). jouw computerzetten maken integraal deel uit vd intuitie.

    los daarvan, Ik ben er nogal zeker van dat jij op vlak van strategie, middenspel, eindspel, taktiek, tijdmanagement,....
    nog een heel grote groeimarge hebt.
    alleen maar focussen op openingen is mi toch kortzichtig.
    openingszet wint 1 partij, beheersing theoretische eindspelen zal veel meer halve en hele punten opleveren.

    ps je kunt 2700 ook door 2500 verwisselen.
    je hebt ooit de ervaring gemaakt hoe GM's je in het eindspel kansloos vh bord schuiven ook als stond je na zet 10 op licht voordeel.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Computerzetten maken geen deel uit vd intuïtie. Intuïtie betekent verbanden kunnen leggen zodat je de kennis kunt toepassen in nieuwe situaties.

      Als je maar 10 officiele fidepartijen per jaar speelt dan kan je niet verwachten dat iemand serieuze progressie maakt. Naast studeren is praktijkervaring minstens even belangrijk.

      Als je mijn blog zorgvuldig leest dan zal je zien dat ik veel meer dan slechts openingen bekijk. Lees eens een paar van mijn artikels over eindspelen.

      Voorbereidingen, openingen studeren levert tegen +2500 spelers voor iemand van mijn niveau wel degelijk extra punten op. Ik heb 26 partijen in mijn persoonlijke database tegen + 2500 spelers en in 6 van de 26 was mijn openingskennis/ voorbereiding, de basis van een goed tot zeer goed resultaat. Niet erg indrukwekkend maar toch voldoende om ratingwinst te halen over de 26 partijen.

      In mijn 26 partijen tegen + 2500 spelers waren er 5 partijen waar een gelijk eindspel (niet potremise dus met nog spel voor beide kanten over) moest worden uitgespeeld. 2 keer verloor ik, 2 keer werd het remise, 1 keer won ik. GM's schuiven mij dus niet zomaar in een eindspel van het bord.

      Verwijderen
    2. Intuïtie is gewoon (onbewust) toepassen van bestaande kennis, automatisatie van kennis oa
      hoe je deze kennis opdoet is irrelevant (boek, leraar, computer).
      computers dragen gewoon bij om de intuitie te vergroten

      ik heb gewoon Twic erbij genomen en jouw partijen op elogemiddelde gesorteerd
      in die top tien haal je een halfje. ik haal 0 :)
      tot daar je openingsvoorbereiding zou ik zeggen.

      Verwijderen
    3. Dit toepassen van kennis is niet iets gewoon. Je kan het best vergelijken met wiskunde. Iedereen kan formules van buiten leren en die opzeggen maar het aanvoelen dat je die formules kunt toepassen in vraagstukken is voor velen onmogelijk. Intuïtie is dus veel meer dan kennis of het toepassen van kennis.

      Mijn persoonlijke database bestaat uit meer dan 600 partijen dus heel wat representatiever dan de erg beperkte Twicfiles. Speel eens mijn partijen na tegen de + 2500 spelers: GM Inkiov, GM Rotstein, GM Khenkin, GM De La Riva Aguando, GM Apicella en je zal snel opmerken dat mijn openingskennis/ openingsvoorbereiding wel degelijk een verschil heeft gemaakt. Mijn partij tegen GM Khenkin kan je trouwens snel terugvinden op deze blog: http://schaken-brabo.blogspot.be/2012/02/op-remise-spelen-met-wit-tegen-een.html

      Verwijderen
    4. je bent weer alles op een hoop aan het gooien
      zonder de bewuste leerprocessen kun je onmogelijk intuitie ontwikkelen. waaruit je leert is irrelevant (boek, leraar, computer). het is natuurlijk logisch dat de intuitie van amateurschakers onvoldoende ontwikkeld is en dat bvb Anand, kramnik en gelfand veel sneller intuitief dezelfde zetten als de computer vinden.

      en over je partijen
      volgens mr elo is het normaal dat je af en toe scoort tegen hogergeklasseerden.
      tussen ons is er geen significant verschil qua score als we kijken naar onze score tegen mensen met 150 meer als wij.

      ik bereid me niet voor, openingen interesseren me maar matig en toch is mijn score tegen hogeren niet significant lager als bij jou.
      ons niveauverschil is niet groot genoeg om je daarachter te verstoppen

      Verwijderen
    5. Het feit dat je mij vertelt dat je jezelf niet voorbereidt en openingen je niet interesseert, is genoeg om te weten dat we 2 totaal andere type schakers zijn. Ik ben er zeker van dat ik zonder voorbereiding/ zonder openingsstudie niet de score haal dan wat ik vandaag haal (tegen bv. + 2500 spelers).

      Spelen op jouw wijze zal mij elopunten kosten. Ik heb enkel eens gekeken naar de partijen tegen de + 2500 spelers. In de partijen dat ik mijn voorbereiding of openingskennis kon gebruiken, haalde ik een TPR van 2342 elo (4/17 op 2544 gemiddeld). In de partijen dat ik niets kon gebruiken, haalde ik slechts 2293 elo (1,5/8 op 2543 gemiddeld). Ik heb het niet onderzocht voor tegenstanders met een lagere elo maar ik verwacht hetzelfde effect. Het is dus onjuist om te stellen dat voorbereiding/ openingskennis geen effect heeft op de resultaten, zelfs tegen + 2500 spelers.

      Er bestaat geen modaal 2300 speler, 2400 speler, 2500 speler,... Elke speler heeft zijn kwaliteiten en gebreken die samen door een bepaalde rating worden weergegeven. Jezelf vergelijken met mij, heeft geen enkele zin zelfs al is het niveauverschil niet groot genoeg.

      Verwijderen
  3. Dat is nu eenmaal een typisch "probleem" in België. Door het gebrek aan GM's en IM's hebben we nu eenmaal niet altijd de kans om echte praktijk ervaring op te doen tegen sterke spelers van het kaliber IM, GM. Het enigste dat we hebben is thuis de computer die ons beetje probeert betere inzichten geeft in het schaken. Gepaard met een databank van GM partijen moeten we het uiteindelijk allemaal zelf uitzoeken.

    Hierdoor kunnen spelers pas echt doorgroeien wanneer ze veel de kans hebben om op internationaal niveau te spelen, goed voorbereiden, leren uit hun fouten enz..

    Maar dit is niet voor iedere schaker evident, tijd, werk, gezin en andere factoren bepalen daar nu eenmaal anders over.

    Hierdoor lijkt me dat onze schaakintuitie op de manier altijd beetje beperkt gaat blijven. Maar we maken er wel het beste van ^^

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Tijd is gerelateerd aan prioriteiten stellen dus weinig of niets te maken met de locatie. Ik leg de prioriteit bij mijn gezin en mijn werk waardoor ik niet zal klagen dat ik te weinig speel.

      IM's en GM's kan je gemakkelijk vinden in het buitenland. Ik heb zelf vele tornooien gespeeld in Frankrijk. Daarnaast heb ik enkele jaren interclub gespeeld in Frankrijk en Nederland waardoor ik meerdere malen tegen IM's en GM's mocht spelen. Een gemotiveerde Belgische speler is niet beperkt als hij durft ook buiten de landsgrenzen te kijken.

      Structuur missen we wel in België waardoor de meeste initiatieven ad hoc gebeuren. Trainingen van talentvolle (jeugd)spelers bestaan nauwelijks. IM Hovhanisian is hierin een pionier dus m.i. jammer dat net hij niet meer in aanmerking komt voor de Belgische kampioenstitel door een bekrompen verandering in de KBSB- regels. Trainingen/ persoonlijk coachen zijn m.i. een absolute noodzaak om talenten te laten doorbreken.

      Verwijderen