Van Spel tot Duel

Als je door oude artikels grasduint op deze blog dan zal je het zeker al tegengekomen zijn. Verscheidene links werken niet meer. Het is een alom bekend probleem op het internet. Webpagina's en ruimer genomen hele sites blijken extreem volatiel te zijn. Een website blijft gemiddeld slechts 2 jaar en 7 maanden bestaan zie website lifespan and you. 

Meestal haal je je schouders onverschillig op als weer eens een link niet werkt maar af en toe kan het ook leiden tot ergernis. Zo werd enkele jaren geleden al vastgesteld dat tot 50% van alle links gebruikt in de uitspraken van rechtzaken niet meer werken zie bv In supreme court opinions clicks that lead nowhere. Dit bemoeilijkt talloze nieuwe rechtzaken die zich heel vaak moeten hierop baseren.

Ook in onze schaakwereld wordt veel te weinig aandacht geschonken aan archivering. Een massa informatie verdwijnt binnen het jaar van het internet. Probeer maar eens te achterhalen wie 2 jaar geleden meespeelde in het Belgisch kampioenschap of de Open van Gent. Sommige websites (zoals van het Belgisch jeugdkampioenschap schaken zie https://www.bycco.be/nl) overschrijven zelfs doodleuk elk jaar het vorige. Webspace kost zo goed als niets dus ik zie het als een pure desinteresse van de verantwoordelijken.

Nu als straks het licht uitgaat wegens een tekort aan elektriciteit dan heb je sowieso geen toegang meer tot het internet. De beste zekerheid op "eeuwig" bestaan blijft het klassieke boek op papier. Daarom dat ik er al eens aan denk om deze blog op papier te laten afprinten. Meer dan 1000 pagina's zijn het wellicht. In 1 boek lukt niet meer tenzij ik een selectie maak uit de artikels maar dat heeft natuurlijk ook zijn nadelen.

Ik heb in het verleden al enkele keren meegewerkt aan schaakboeken maar ik heb er nog geen zelf geschreven. HK5000, die hier ook af en toe een artikel publiceert, heeft dit wel gedaan. In 2011 publiceerde hij in beperkte uitgave (60 stuks) een monumentaal werk van meer dan 600 pagina's over de geschiedenis van de Roeselaarse schaakclub: De Torrewachters. 

Meer dan een klein artikeltje in het nieuwsblad heb ik niet gevonden hierover. Wegens het specifieke onderwerp was het boek niet verkrijgbaar in de boekhandel.

Dat is wel het geval met een boek die eind vorig jaar verscheen, gepubliceerd door mijn clubgenoot Henri Serruys: Van Spel tot Duel, Het schaken in het jonge België. Het onderwerp is dan ook voor een veel ruimer publiek alhoewel de uitgever voorzichtig is gebleven met een oplage van iets meer dan 100 boeken.

Nog een corona-boek dus. We worden tegenwoordig verwend als lezers. Dit boek wou ik uiteraard niet missen. Enerzijds omdat de schrijver een clubgenoot is maar ook omdat dit soort boeken mij wel aantrekt. De titel geeft het al aan. Dit gaat over het 19de-eeuws schaken in België dus nog lang voor de Belgische bond ontstaan is (en waarover recent een ander boek is verschenen zie 100 jaar Belgische schaakgeschiedenis).

Enkele jaren geleden las ik het monumentaal boek over de Engelse meester Henry Bird zie De Bird die voornamelijk leefde in de 19de eeuw dus had ik al een vrij goed idee hoe er toen geschaakt werd. Van schaakclubs was er in eerste instantie geen sprake. Ik vind de titel "van Spel tot "Duel" bijgevolg dan ook erg geslaagd. Schaken was in de 19de eeuw slechts een spelletje die enkel gespeeld werd door notabelen, graven, baronnen, rijke industriëlen...  Trouwens de echte democratisering van het spel is pas iets van laat 20ste eeuw dus eigenlijk vrij recent.

Vervolgens kan je dan ook de vraag stellen of er uberhaupt een boek over het 19de eeuws schaken in België kan en moet geschreven worden als het schaken toen slechts een spelletje was. Wel ik vind dat Henri (burgerlijk ingenieur op rust) er desalniettemin een interessant boek van gemaakt heeft. Het ontbreken van sterke Belgische schakers in de 19de eeuw heeft hij handig omzeild door de buitenlandse meesters te betrekken die in België hebben vertoefd. Daarnaast gaat ook een groot stuk over de militaire en politieke ontwikkelingen van het jonge België beginnend met de naweeën van Napoleons verloren oorlog.

Veel van die informatie was voor mij onbekend zoals o.a. het feit dat België bij het ontstaan in 1830 bijna 1,5 keer meer inwoners had dan Nederland. Vandaag is het net omgekeerd dus toch wel verrassend.

De Noordelijke provincies zijn ongeveer het huidige Nederland. De Zuidelijke provincies zijn ongeveer het huidige België. Ik las een mix van redenen voor de bevolkingsshift : België werd veel eerder geïndustrialiseerd dan Nederland, Nederland was niet betrokken in WW1, Nederland had veel minder last van de Spaanse griep, Nederland liet massaal inwoners van hun koloniën immigreren....

Misschien niet iets wat je in een schaakboek verwacht maar het maakt al dan niet bewust de link met het tweede deel van de titel dus de duels. In die woelige beginperiode werden heel vaak vetes beslist met duels (pistool, zwaard,...). Het is bijgevolg een kleine stap om die duels ook op het schaakbord te laten plaatsvinden wat veelvuldig toen ook gebeurde. Ratings of andere klassementen bestonden toen niet dus een duel was zo een beetje de enige methode om te bepalen wie de sterkste was. Pas begin 20ste zien we de eerste klubkampioenschappen en tornooien ontstaan in België.

In het boek staat een ruime collectie van partijen, problemen en studies uit die tijd. Schaaktechnisch zijn ze van een vrij laag niveau maar ik vind het toch vaak interessant om te zien welke openingen toen al werden gespeeld en welke thema's er al in probleemschaak gekend waren. Het moet een huzarenstukje geweest zijn voor Henri om al die info te verzamelen zeker in coronatijden waar je moeilijk iets of iemand kon bezoeken. Naast een uitgebreide persoonlijke verzameling aan materiaal was gelukkig het internet hierbij zeer nuttig. 

Hiermee is de cirkel rond. Het internet heb ik in het begin van dit artikel verguisd als archief maar het is tezelfdertijd een enorme bron van informatie. Ondanks dat er heel veel informatie verdwijnt, staat er ook nog altijd heel veel (vandaag bestaan bijna 2 miljard websites). Oude papieren archieven worden vandaag door talloze vrijwilligers gedigitaliseerd zodat veel meer mensen het gemakkelijk kunnen raadplegen. Zowel off als online verdienen dus een plaats.

Brabo