Ondanks vele jaren schaken heb ik er nooit bij stilgestaan waarom er zo weinig vrouwen schaken. Ik kijk er al lang niet meer van op wanneer ik weer eens in een schaaklokaal geen enkele vrouw opmerk. Ik voel absoluut geen gemis want ik ben enkel geïnteresseerd in de zetten die op het schaakbord verschijnen.
Echter voor de buitenstaander is het wel een vreemd gegeven. Die schakers moeten toch rare snuiters zijn als vrouwen er geen deel willen van uitmaken. Het bevordert allerminst het aantrekken van sponsors die nochtans noodzakelijk zijn in het verzekeren van de schaaktoekomst. Kortom we mogen concluderen dat het geen goede zaak is voor iedere schaker dat zo weinig vrouwen schaken.
België is hierin een slechte leerling zoals recent nog werd aangetoond in het Chessbase-artikel the best and worst countries to be a female chess player. Zelf deed ik het onderzoek nog eens over voor België maar dan gedetailleerder dus de veel grotere kbsb elo-lijst in beschouwing nemend i.p.v. enkel de Belgische fide-spelers met +1600 elo. Onderstaande tabel toont per leeftijdsgroep de verschillen in gender.
In om het even welke leeftijdscategorie zien we dat vrouwen/ meisjes een minoriteit zijn. Echter het meest opvallende uit bovenstaande gegevens, is natuurlijk de neerwaartse trend. Hoe ouder, hoe minder vrouwen schaken in verhouding met mannen.
In het eerder vermelde Chessbase-artikel wordt deze trend ook opgemerkt wereldwijd. Zelfs landen die het betreffende deelname van vrouwen vele malen beter doen dan België, slagen er niet in om de exodus van volwassen vrouwen te stoppen. Diverse redenen worden aangehaald maar meer dan gissen is het niet zonder concrete feedback van de vrouwen zelf.
Echter dit laatste krijg ik nu wel geregeld via mijn dochter Evelien die mij vertelt over haar wedervaren in de competities waaraan ze deelneemt. Dat de schaakwereld soms hard is, is voor mij geen verrassing maar dat er zoveel seksisme bestaat, daar keek ik wel van op. Hieronder een greep uit de handelingen/ uitspraken van jongens en mannen die ze enkel in het voorbije jaar al meemaakte.
- Een jongen, haar tegenstander wilde geen hand geven voor of na de partij ???
- Een jongen, haar tegenstander wenste haar een slechte partij ???
- Na de partij zei een jongen tegen haar: "Het had echt wel erg geweest als ik had verloren van een meisje."
- Een ouder die zijn zoon aanmoedigde terwijl Evelien het hoorde : "Niet te diep kijken in de ogen van je tegenstandster."
- Een oudere tegenstander in de interclub bij het schudden van de handen :"Je bent een heel mooi meisje."
We kunnen dat laatste beschouwen als een onschuldig complimentje maar mijn 11 jarige dochter voelde zich ongemakkelijk erdoor. In elk geval kan ik mij perfect inbeelden na jaren zulk gedrag van mannen getolereerd te hebben dat je als volwassene er de brui aangeeft wanneer tijd sowieso schaarser wordt.
Ik vroeg daarom aan Evelien recent of ze volgend jaar nog wilt blijven schaken. Ze moet het zeker niet doen voor mijn plezier. Gelukkig was het niet allemaal kommer en kwel want ze gaf aan dat er ook heel veel leuke ervaringen afgelopen jaar waren geweest. Zo vond ze het best leuk dat we meer tijd samen hadden doorgebracht dankzij het schaken. Daarnaast heeft ze ook veel nieuwe vriendinnen kunnen maken. Hierbij hadden we ook het geluk om een recordeditie mee te mogen maken van het Belgisch jeugdkampioenschap. Niet minder dan 23 meisjes namen deel in haar reeks van de -12.
Voor velen van hen was het een eerste keer dat ze een officiële standaardpartij speelden maar dat drukte de pret allerminst. Tussen of na de partijtjes werden heel veel nieuwe vriendschappen gesloten tussen de meisjes en mijn dochter Evelien deed zelfs een poging een woordje Frans te spreken om ook contact te leggen met de Waalse. Daarbij speelden ook de nevenactiviteiten een rol. Veel meisjes maakten een duo voor het doorgeefschaaktornooi. Dat ik al jaren ijver om dit soort alternatieve schaak niet te laten spelen door beginnende schakers, werd al lachend weggewuifd. Echter in de eerstvolgende ronde na het doorgeefschaaktornooi bleken nog heel wat speelsters zich te vergissen in de spelregels.
Na de partij aanhoorde Evelien beteuterd naar mijn opmerkingen maar ze liet het niet aan haar hart komen. Het kampioenschap was een verademing voor haar om eens zonder jongens te kunnen schaken. Sommigen twijfelen aan het nut van aparte kampioenschappen voor meisjes maar als we meer meisjes kunnen aantrekken door ze af en toe te scheiden van jongens dan lijkt mij dit een absolute aanrader.
Daarentegen is het splitsen van jongens en meisjes niet altijd zaligmakend. Zo hoorde ik in de hogere meisjes-reeksen van het bjk totaal andere geluiden. Het gering aantal deelneemsters zorgde ervoor dat er heel wat non-partijen waren dus waarbij het elo-verschil veel te groot was. Dit vervelend effect zien we bovendien ook groter worden bij de oudere reeksen omdat de kloof tussen top en staart groeit met de leeftijd.
Sommige deelneemsters wensten dan ook liever te schaken samen met de jongens maar dat mocht dan weer niet van de organisatie. Een open categorie (jongens + meisjes) naast een meisjes-categorie organiseren, heeft enkel zin wanneer er veel meisjes overblijven voor de meisjes-categorie wat hier niet het geval was. Anderzijds lijkt mij het vooraf consulteren van de weinige meisjes hier toch aangewezen als organisator. Als volgend jaar slechts de helft nog meedoet dan heb je nog veel minder bereikt.
Meer inspraak van de deelneemsters, positieve discriminatie d.m.v. extra tornooien en prijzengeld voor meisjes,... lijken mij vanzelfsprekende en makkelijk te behalen doelstellingen om meer vrouwen te doen schaken. Met een vrouwelijke voorzitter en penningmeester heeft de club van mijn kinderen, KMSK alvast een voetje voor.
Brabo
Addendum 23 april 2022:
Recent werden enkele schokkende artikels gepubliceerd over seksisme in het schaken.
Sommige commentaren onder dit artikel doen seksisme af als te ver gezocht en/of extreem zeldzaam. Wel lees eens die artikels en dan snap je onmiddellijk dat het probleem veel groter en wijdverspreid is.
Interessante tabel. Misschien de moeite om na te gaan hoe de leeftijdscohorte scoorde in de tijd ? Met hoeveel waren de 7% meisjes die nu 18-20 zijn toen ze 12-14, 14-16 en 16-18 waren ? Met hoeveel waren de huidige 30-40 jarige vrouwen 10 jaar geleden, toen ze 20-30-jarigen waren?
BeantwoordenVerwijderenJa die vergelijking is zeker interessant. Echter met de nieuwe privacy-wetgevingen staat niets meer online van ex-schakers. In 2016 kon dat wel nog zie o.a. mijn artikel http://schaken-brabo.blogspot.com/2016/08/vakantie-deel-2.html Vandaag mag je enkel nog gegevens online zetten die noodzakelijk zijn voor de huidige werking (bv. organiseren van tornooien) en daar vallen ex-schakers uiteraard niet onder. Trouwens ik ben niet zeker of de KBSB die cijfers bijhoudt want ik vrees dat veel data zeer snel definitief gewist wordt.
VerwijderenEen vergelijking met een decennia geleden zou uitsluitsel kunnen geven of de neerwaartse trend iets is dat er altijd al geweest is of niet. Ik heb een sterk vermoeden van wel omwille van diverse redenen.
1) De trend zien we in alle landen dus toeval wordt hiermee zo goed als uitgesloten.
2) Ik ken geen initiatieven door de KBSB/ Belgisch schaken die kunnen bewijzen dat er in de voorbije 3/4 jaar bij de -10 en -8 een verbetering gebeurde van het ratio meisjes t.o.v. jongens.
3) Het feit dat de neerwaartse trend van de ratio meisjes t.o.v. jongens onafgebroken doorgaat in alle leeftijdscategorieen, doet vermoeden dat het niet gaat om een recente gebeurtenis. Meer dan waarschijnlijk bestaat de trend al altijd en is die ook nog steeds vandaag heel actief.
Jouw verhaal over Evelien is zeer herkenbaar voor mij. Zo ging het de eerste jaren ook bij mijn dochter. En hoe beter ze werd, hoe erger het werd, dan werd het allen tegen 1. Maar naar mate ze ouder werden en haar stempel drukte, begon ik tekenen van respect te zien maar er moest wel een hele periode over heen gaan. Ik heb de indruk dat de meisjes veel haar op hun tanden moeten hebben om door te zetten.
VerwijderenBedankt voor de reactie. Gedeelde smart is halve smart.
VerwijderenBovendien valt of staat mijn artikel in hoeverre de ervaringen van mijn dochter als alleenstaand kunnen worden beschouwd of niet. Zoiets wordt meestal niet aan de grote klok gehangen.
Graag zou ik liever hebben dat mijn dochter bij de jongens mag spelen. Het niveau kan niet verbeteren als meisjes enkel tegen meisjes spelen. Waarom zouden meisjes minder talent hebben? Trouwens in het schaken komt iedereen gemene zaken tegen. Jammer genoeg hebben veel mensen geen kaas gegeten van fairplay.
BeantwoordenVerwijderenAls meisjes nooit tegen jongens mogen spelen dan zou er inderdaad een groot probleem zijn. 1 keer per jaar een meisjestornooi daarentegen zal niet het grote verschil maken. Anderzijds is het bjk meespelen een serieuze investering zowel van geld als tijd. Voor velen is het zelfs het enige serieuze meerdaagse tornooi dat ze meespelen in een jaar. Kortom zoals ik in mijn artikel al schreef, lijkt mij meer inspraak van de meisjes hier zeker gewenst.
VerwijderenHet heeft ook te maken met de internationale selecties. Je krijgt 1 vrije plaats per gender per leeftijdscategorie. Om dan een zuivere winnaar te krijgen bij de meisjes, is een aparte categorie de eerlijkste methode.
BeantwoordenVerwijderenIk bedoel 2 vrije plaatsen :)
VerwijderenDaar heb je natuurlijk gelijk in maar waarom worden dan buitenlandse spelers toegelaten tijdens het bjk? Vorig jaar was de sterkste deelnemer een Duitser bij de -10 die voor scherprechter speelde zie http://schaken-brabo.blogspot.com/2018/05/bjk-deel-3.html
VerwijderenWe zien ook dat de organisatie evenmin consequent is voor alle leeftijdsgroepen. Omwille van te weinig meisjes bij de -8 en - 20 werd daar wel beslist om samen te spelen met de jongens.
Ik bedoel er zijn vandaag al zoveel uitzonderingen op een zuivere competitie dat ik zeker niet tegen een democratische stemming ben bij de (potentiële) deelneemsters.
Het politiek incorrecte antwoord waarom meer meisjes stoppen is het volgende:
BeantwoordenVerwijderen- De betere jeugdspelers stoppen minder vaak met schaken dan de mindere jeugdspelers.
- De betere jeugdspelers zijn meestal jongens.
Eens men nog maar met enkele meisjes over is in een schaakclub tegenover een grote meerderheid van jongens dan gaan die meisjes ook wel vlugger geneigd zijn om ook te stoppen natuurlijk
De logica kan ik wel volgen. Echter waarom zijn de betere jeugdspelers meestal jongens? Als je bedoelt dat jongens gewoon slimmer zijn dan meisjes dan vind ik dit een heel gewaagde stelling zonder concreet bewijsmateriaal. Trouwens in de allerjongste reeksen -8 t.e.m. -12 zien we vandaag dat de beste meisjes perfect kunnen meedraaien in de top. Pas daarna zien we de kloof plots heel snel groeien. Het kan niet zijn dat meisjes dan plots dommer worden en jongens veel slimmer. Evenmin lijkt het mij erop dat jongens plots veel harder werkers zijn dan meisjes want dat staat haaks op wat we zien op school.
VerwijderenHet gaat daarom niet om slimmer zijn. Maar jongens/mannen hebben naar mijn opinie veel vaker de neiging om zich fanatiek met een hobby bezig te houden. Ze zijn ook in het algemeen veel meer competitiegericht dan vrouwen.
VerwijderenDit gaat niet enkel over schaken. Ook de meeste andere sporten/hobbies waar mannen op zich geen fysiek voordeel hebben zijn toch pure mannenwerelden. Ik denk aan alle andere denksporten, gezelschapspellen, computerspellen, biljarten, darts, postzegels verzamelen, vissen, sneltypen, zelfs kookwedstrijden , ... .
Waarom houden jongens zich meer bezig met hobbies dan meisjes? Dit zien we bijvoorbeeld helemaal niet op school waar het eerder de meisjes zijn die fanatieker zijn.
VerwijderenZou het kunnen dat jongens meer respect en erkenning krijgen wanneer ze zich inspannen voor hobbies dan meisjes? Zou het kunnen dat meisjes sneller worden afgeraden door hun omgeving om tijd in een hobby te steken?
In bovenstaand artikel laat ik al verstaan dat omgevingsfactoren misschien een veel grotere invloed hebben dan het genderverschil op de uiteindelijke disproportionele verhouding man/vrouw. Zulke stelling kunnen we heel moeilijk bewijzen maar de anti-vrouw voorbeelden die ik aangeef, laten weinig tot de verbeelding.
Ik denk niet dat het zo duidelijk is dat je dit niet op school ziet.
VerwijderenMeisjes presteren gemiddeld wel beter maar zowel in de best presterende als de slechts presterende percentielen zijn de jongens oververtegenwoordigd. Zeker als je er een competitie van maakt zoals bijvoorbeeld wiskundeolympiades en dergelijke waren in mijn tijd alvast jongens veel meer aanwezig.
Je geeft inderdaad enkele anti-vrouw voorbeelden maar ik denk dat ook jongens vaak onsympathieke reacties krijgen. De schaakcompetitie is nu eenmaal niet altijd even sympathiek, het aantal keer dat ik zogezegd met geluk gewonnen volgens mijn tegenstander kan ik alvast ook niet meer op 2 handen tellen.
Mannen en vrouwen zijn uiteraard gelijkwaardig maar dat betekent niet dat ze identiek zijn. Aan het huidige politiek correcte mantra dat vrouwen alles even graag/goed zouden moeten doen als mannen en indien dit niet zo is dit door discriminatie komt hecht ik persoonlijk alvast weinig geloof.
Er schaken meer dan 20 keer zoveel mannen als vrouwen, kan dit echt enkel toegeschreven worden aan hoe de vrouwen behandeld worden? Kan het niet dat vrouwen gewoon minder graag schaken of minder houden van de soms verstikkende competitiesfeer die heerst op schaaktoernooien?
De meeste schakers doen zeer weinig of niets buiten de reguliere competitie. De fanatiekelingen (ik beschouw mezelf in die categorie) maken slechts een paar percenten uit in het schaken.
VerwijderenDat vrouwen en mannen andere voorkeuren hebben dat betwist ik niet. Ik zal ook nooit eisen dat 50/50 de norm moet zijn in schaken. Echter ik merk wel op dat we van een 20/80 verhouding gaan bij de jeugd naar 2/98 bij de volwassenen. Die neerwaartse trend lijkt mij veel te groot om enkel toe te schrijven aan jongens die fanatieker zijn.
Bij de -12 jarigen is het voor een groot stuk de ouders die bepalen wat voor hobby hun kind doet. Eens kinderen ouder worden valt dat weg.
VerwijderenDat meer meisjes stoppen dan jongens volledig toeschrijven aan seksisme lijkt mij alvast ook vergezocht.
Zeker aangezien je deze trend in zowat alle hobbies/sporten ziet.
Er is daarnaast ook veel positieve discriminatie voor vrouwen in het schaken. Zo hebben ze eigen toernooien, prijzen speciaal voor vrouwen, meestertitels die makkelijker haalbaar zijn, olympiades die makkelijker bereikbaar zijn, ... .
De motivatie die jouw dochter bevoorbeeld aangeeft om graag te schaken zijn ook van het sociale aard => meer tijd dat ze met jou kan spenderen, veel vriendinnen dat ze kan maken, ... . Over het schaken zelf of de competitie spreekt ze niet.
Ik heb toch de indruk dat het bij jongens wel vaker over het schaken zelf of over het winnen gaat.
Ik denk dat bridge een goed tegenvoorbeeld is. Daar is men er wel in geslaagd om vrouwen voor de competitie warm te maken. In het laatste decennium is het zelfs zo dat de vrouwen nu in de meerderheid zijn: https://www.kortrijk.be/sites/kortrijk/files/media/150904_bridge_studie11-05-2012.pdf
VerwijderenEen paar decennia geleden was bridge nog bijna uitsluitend voor mannen zoals bijvoorbeeld dit boek https://www.amazon.com/Why-Women-Lose-Bridge-Master/dp/0575037091 uit 1986 laat verstaan. Vandaag durft niemand meer dit te beweren dus ik ben benieuwd wat er veranderd is en of dit misschien ook toepasbaar is voor het schaken.
Zijn er veel meisjes die onder druk moeten schaken van de ouders? Het valt mij in elk geval niet op. Daarentegen zie ik wel geregeld jongens die dik tegen hun zin naar de schaakles gaan en mij vertellen dat het moet omwille van de ouders. Vaak zie ik de jeugdleiding onvoldoende daadkrachtig optreden waardoor de lessen drastisch dalen in kwaliteit.
VerwijderenIk denk niet dat Bridge echt een goed tegenvoorbeeld is. Als ik het artikel lees spreekt men hier vooral over 60 plussers (en totaal niet over de jeugd) en ligt de nadruk ook op het sociale gebeuren. Ik veronderstel dat men dit vooral vaak begint te spelen in dienstencentra of rusthuizen (waar sowieso al 3/4 vrouwen zijn).
VerwijderenAls je kijkt naar de wereldranking waar het competitieve aspect uiteraard het belangrijkste is zie ik op het eerste zicht in de top 50 ook slechts één vrouw staan (http://www.wbfmasterpoints.com/rankingOpen.asp)
Ik zeg daarnaast helemaal niet dat meisjes onder druk gezet worden om te schaken. Enkel dat de keuze van hobby in eerste instantie vaak bepaald wordt door de ouders. Zo is de hoofdreden dat jouw kinderen schaken uiteraard ook dat jij schaakt, indien jij een voetballer was gingen ze wellicht ook eerder voetballen. Daarmee wil ik dus absoluut niet zeggen dat jouw kinderen tegen hun zin schaken laat staan gedwongen worden om te schaken. Voor zover ik dit kan inschatten lijkt de kans mij ook bij jouw gezin echter groter dat je dochter eerder zal stoppen met spelen dan je zoon. En dit zeker niet enkel wegens eventuele seksistische opmerkingen die ze krijgt.
Dat er jongens zijn die die tegen hun zin schaken en meisjes zijn die absoluut houden van schaken en van competitie is uiteraard het geval.
Alles wat ik zeg zijn natuurlijke veralgemeningen. Meisjes en jongens zijn in zichzelf natuurlijk ook een erg heterogene groep.
https://wwrbc2014.fide.com/wp-content/uploads/results_blitz/results.html?l=en&tb=13_
BeantwoordenVerwijderenSoms denk ik wel eens, dat het dames schaak anno 2022 een gewogen gemiddelde is van uiterlijk, pr en schaak. Anna en Antoneta algemeen aanvaard zeer fraai. Cramling en Irish niezo, doen wel veel pr. Paetz kan ver komen, alleen dat zeiden ze van Wely ook. Ja, dat is een man, hoezo?
Krush Irina. En Cramling
BeantwoordenVerwijderen