dinsdag 9 oktober 2012

Schaakcomposities

Toen ik in 1990 als veertienjarige begon te schaken, waren de mogelijkheden om zich te verbeteren veel beperkter, zeker als je niet eens lid bent van een schaakclub. Het is dan ook met de try and error methode dat ik pas na verloop van tijd enig zicht kreeg op wat nuttig is en wat niet.

Al snel werd mij duidelijk dat geregeld en veel spelen een noodzakelijke voorwaarde is om te verbeteren. Echter schaken werd gezien door mijn ouders als een spelletje dat je thuis in familieverband wel eens kunt spelen voor de gezelligheid maar schaken in clubverband, vonden ze maar niets. Ik zocht bijgevolg een andere weg om geregeld te kunnen schaken en kocht met wat spaargeld zelf een kleine schaakcomputer.
Mephisto Europa A
Bron: http://tluif.home.xs4all.nl/chescom/MephEurA.html
Naast het spelen op een schaakcomputer, trachtte ik ook in om het even welk tijdschrift of krant de schaakrubriek te volgen. Vaak stond een interessante stelling of schaakcompositie vermeld die ik dan probeerde op te lossen. Soms lukte dit in enkele minuten maar vaak was het veel langer of in het ergste geval wachten tot de volgende editie. Langzaam groeide een fascinatie voor de vreemde wereld van combinaties, dreigingen, verleidingen,... waaruit volgde dat ik in 1992 zelf de handschoen opnam om composities te creëren. Enkele zelf gemaakte stukjes kan je hieronder bekijken. Ze zijn uiteraard van een beperkt niveau maar zeker voor een niet-geoefend oog zal het toch wel wat tijd kosten om ze op te lossen.
Wit geeft mat in 2
Wit geeft mat in 2
Wit geeft mat in 3
Ik heb de oplossingen onderaan het blogartikel geplaatst om de lezers de mogelijkheid te geven, zelf eens te proberen. 

Mijn eerste stappen in de club de Torrewachters kwam een jaar later na het bricoleren van mijn eerste schaakwerkjes. Het waren toen onregelmatige vluchtige bezoekjes omdat het grotendeels buiten weten van mijn ouders gebeurde. De bezoekjes waren te vluchtig om deel te nemen aan de serieuze competities maar wel voldoende om toch heel wat informatie te vergaren. Van Antoon Flo kreeg ik eens een map met honderden schaakcomposities mee en een oud boek over alle toenmalig bekende belangrijke compositiethema's. Ik herinner mij dat hij mij vertelde dat het een erfenis was van zijn pa waarin hij zelf als bordspeler niet of nauwelijks geïnteresseerd was.

In de maanden daarop trachtte ik al die problemen zelfstandig op te lossen en bestudeerde ik de thema's aan de hand van het boek o.a. door het zelf fabriceren van nieuwe werkjes waarin de thema's voorkwamen. Ik deed het allemaal met plezier. Eigenlijk was ik zonder het te beseffen bezig met een soort geavanceerde stappenmethode of een soort Michael de la Maza project die beroemd werd omwille van zijn stoute uitspraak '400 points in 400 days'.

In het seizoen 1995-1996 speelde ik voor het eerst officiële partijen. Mijn eerste kandidatuur ingenieursstudies had ik afgerond met grote onderscheiding en dat was voldoende om mijn ouders te overtuigen mij toch een jaartje te laten meespelen in het clubkampioenschap van de Torrewachters. Als ongekwoteerde speler moet je dan normaal in de 3de afdeling beginnen maar dankzij gelobby van enkele supporters kreeg ik zeer uitzonderlijk de toelating om onmiddellijk in 1ste afdeling te starten. Eind 1993 verloor ik nog in rapid en blitz van + 1700 spelers maar eind 1995/begin 1996 slaagde ik in het klubkampioenschap een TPR van 2294 neer te zetten wat tevens mijn eerste Belgische rating werd.

Uiteraard was die rating onnauwkeurig en wellicht 150 punten overgewaardeerd maar het blijft opmerkelijk hoe ik zonder het spelen van 1 enkele officiële partij (de 2 jaren voordien), een sprong in de orde van 500 punten maakte. Van openingen kende ik bijna niets en strategisch inzicht had ik evenmin. Zowat elke partij speelde ik wel eens g4 of g5 zodat sommige spelers mij al lachend de speler met de g-pion noemden. Partijen werden dus keer op keer beslecht op basis van tactiek. Een mooi voorbeeldje was mijn partij tegen Kris Muylle, de toenmalig uittredende kampioen.
Het spreekt voor zich dat ik heel wat te danken heb aan de wereld van de schaakcomposities. De bekende slogan: schaken is 99% tactiek, bezit heel wat waarheid. In de jaren erna heb ik nog geregeld bezig geweest met schaakcomposities. Echter het componeren is vrij snel weggevallen toen ik serieus competitie begon te spelen. Componeren op een hoger niveau vergt heel wat tijd. Je komt terecht in een zeer gespecialiseerde wereld wat met gewoon bordschaak nog nauwelijks iets te maken heeft. Het oplossen van schaakcomposities (maar ook eindspelen,...) , heb ik langer volgehouden. Echter ook daar is sleet op gekomen. Enerzijds is het een gebrek aan tijd en anderzijds ook een beetje dat het steeds terugkeren van dezelfde thema's in steeds ingewikkeldere verwerkingen mij niet meer zo fascineert. Als ik puur op tactiek wil trainen dan speel ik blitz maar nog beter is de Chess Tactics Server waarop je snel volgens eigen kunnen, kan oefenen. Je kan er mij vinden onder mijn voornaam als gebruikersnaam.

Brabo

Oplossingen
1: Thema Loydse orgelpijpen, sleutelzet 1.Ld1
2: Thema kruisvlucht, sleutelzet 1.Da7
3: Thema geef en neem sleutel, sleutelzet 1.Ph3

Addendum 16 December 2015
Ik vond vandaag in mijn archief het oud themaboek dat ik verloren waande. Daarna vond ik met de juiste titel en auteurs ook het boek als pdf online: 
http://problem64.beda.cz/silo/koldijk_nanning_themaboek_1948.pdf 
Voor elke liefhebber van schaakcomposities is dit een absolute must.

7 opmerkingen:

  1. "steeds terugkeren van dezelfde thema's in steeds ingewikkeldere verwerkingen"? Dan heb je toch niet goed opgelet. Ja, ergens heb je wel gelijk, uiteindelijk gaat het steeds over een offer, minorpromotie, zetdwang, dominatie, lijnblokkeringen,..... maar wat is bordschaak dan? Gewoon wat profiteren van fouten van de tegenstander, al dan niet uitgelokt door het laatste openingsnieuwtje.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. In bordschaak zie je uiteraard dezelfde basisthema's verschijnen als in schaakcomposities. Echter voor mij zijn er toch een aantal serieuze verschillen:

    1) In de meeste gevallen heb je in bordschaak geen exact antwoord. De zoektocht naar de (vaak onbereikbare) waarheid vind ik fascinerend. Dit aspect valt bijna compleet weg in schaakcomposities waar duidelijk de nadruk ligt op het idee van de componist = de waarheid.
    2) Bordschaak wordt gespeeld met 2 spelers waardoor het aspect psychologie een niet te verwaarlozen rol speelt. Psychologie is altijd 1 van mijn geliefkoosde disciplines geweest om in te verdiepen.
    3) Bordpartijen bestaan uit meerdere fases die hun eigen verhaal hebben (zie de blogartikels). Composities hebben 1 verhaal.
    4) Bordpartijen worden gecreëerd door 2 personen terwijl het creëren of oplossen van composities (meestal) een individueel proces is. De dualiteit in het bordschaak creëert een extra dimensie t.o.v. compositieschaak, dit zowel op het vlak van aantal mogelijkheden maar ook op het vlak van emoties.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Ik vind (maar ik ben een niemand als het om composities gaat) de eerste erg leuk. De oplossing is onverwacht (de officiële term is meen ik verleiding) en de materiaalverhouding geeft een gevoel van urgentie.
    De andere twee vind ik veel minder. Wit wint toch wel zolang het maar geen pat is.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. De criteria om de schoonheid van composities te ordenen, wijken totaal af van hoe schakers kijken naar de schoonheid in bordpartijen. Er bestaan tornooien waarin composities geordend worden volgens schoonheid (ik denk dat ik zelf nooit verder ben geraakt dan een paar eervolle vermeldingen) en je hebt uiteraard het Fide-Album. Laatst stond een mooi artikelje hierover op http://schaaksite.nl/page.php?al=eindspelstudies-36-titeltje van de bekende verzamelaar/componist Harold van der Heyden.

    Voor zover ik mij kan herinneren zijn volgende criteria belangijk in composities:
    1) Originaliteit. Het is vandaag uiteraard erg moeilijk geworden om nog compleet nieuwe thema's uit te vinden. In het kader van 'logische' thema's (niet zeker of de terminologie wel correct is), zie je wel nog geregeld nieuwe dingen. Een voorbeeldje van een logisch thema:
    Mat in 2, wit speelt een zet waarna op antwoord A,mat X volgt en op antwoord B,mat Y volgt. Echter op C is er geen antwoord. Dit was de verleiding. De sleutelzet vindt wel een antwoord op C maar op antwoord A volgt mat Y en op antwoord B volgt mat X dus een omwisseling. Je kan hierin extreem ver gaan met cyclische composities. Het toppunt is misschien wel een cylische Babson, zie onderaan http://timkr.home.xs4all.nl/babson/babsonsons.htm
    2) Complexiteit. Het spreekt voor zich dat een cyclische Babson bij de allermoeilijkst te maken composities valt en dus ook bijzonder hoog moet scoren
    3) Economie. Hoe minder stukken, hoe minder vervuiling van het bord en dus hoe helderder het thema naar boven komt. Uiteraard bij bepaalde thema's ben je verplicht om veel stukken te gebruiken.

    Geen van mijn boven vermelde werkjes scoort goed op deze punten. Het eerste werkje Loydse orgelpijpen (gekenmerkt door de 2 torens tussen de 2 lopers) is een thema van Sam Loyd (http://en.wikipedia.org/wiki/Sam_Loyd) die leefde tussen 1841 en 1911 dus absoluut niet vernieuwend.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Wow, interessant artikel! Ik ga meteen beginnen oefenen op http://chess.emrald.net/ :-). Ik gebruikte vooralsnog een smartphone app die tactics voorschotelde en ook hier stijgt/daalt de rating. Een nadeel aan met teveel tactics bezig zijn is mijn "ongeduld". Ik probeer ze na verloop van tijd te vlug op te lossen en wordt daardoor te slordig :-s

    BeantwoordenVerwijderen
  6. In mijn artikel http://schaken-brabo.blogspot.be/2014/07/praktische-eindspelen.html geef ik ook aan dat het effect van (tactische) trainingen vaak tijdelijk is. Het is daarom dat ik die trainingen veelal enkel doe de week voor een tornooi.
    Het rendement is wel anders als we spreken over nieuwe thema's aan te leren. Het boek van Antoon Flo dat ik in bovenstaand artikel vermeldde, was niet alleen taktiek maar leerde mij heel wat nieuwe thema's. Ik kan spijtig niet meer vertellen wie de auteur was, enkel dat het materiaal erg oud was maar zeer gestructureerd.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Een aantal andere servers waar je taktiek kunt oefenen, vermeldde ik in mijn artikel http://schaken-brabo.blogspot.be/2015/08/onzichtbare-zetten.html
    Echter voor ongeduldige oplossers raad ik eerder een boek (zoals de stappenmethode) aan i.p.v. een website. De meeste websites linken hun puntensysteem aan het tijdsverbruik waardoor onrechtstreeks gokken gepromoot wordt. Die tijdsdruk heb je niet bij een boek.

    BeantwoordenVerwijderen